در ۲۸ ژوئن، روزنامه نگاران قزاقستان عید حرفه ای خود - روز کارکنان رسانه های جمعی را جشن می گیرند. حوزه اطلاعات بدون شک نقش مهمی در شکل دهی به افکار عمومی دارد. و رسانه های پرمخاطب و رقابتی یکی از شاخص های توسعه جامعه است.

در قزاقستان چند رسانه ثبت شده است

تا امروز ۵۱۸۹ رسانه جمعی در قزاقستان به ثبت رسیده است. از این تعداد ۱۸۵۲ مورد  اغلب از زبان های قزاقی  و روسی استفاده می کنند، ۸۵۳ مورد صرفا از زبان روسی و ۶۹۳ مورد صرفا از زبان  قزاقی استفاده می کنند و ۱۵۱۲ رسانه  به سه زبان یا بیشتر  و در سایر زبان ها منتشر می شوند. این در حالی است که هر سال بر تعداد رسانه های جمعی افزوده می شود. همراه با تعداد رسانه ها، قلمرو توزیع و تنوع زبان های انتشار آنها در حال گسترش است که نه تنها در مکان های مسکونی یک ملیت خاص، بلکه در سراسر کشور توزیع می شود.

رسانه های قزاقستان چقدر تقاضا دارند

در سال ۲۰۲۱، از ۱۶۶ شبکه تلویزیونی، رتبه بندی TOP-۱۰ شامل ۶ شبکه تلویزیونی قزاقستانی بود: KTK، Qazaqstan، NTK، شبکه یک اوراسیا، خبر، شبکه ۳۱. از این تعداد، ۴ شبکه تلویزیونی دولتی هستند (Qazaqstan، خبر، خبر ۲۴، شبکه یک اوراسیا). سهم شبکه های تلویزیونی داخلی که در رتبه بندی TOP-۳۰ گنجانده شده اند در سال  ۲۰۲۱میلادی ۲.۹ درصد افزایش یافته است.

منابع اینترنتی

امروزه، سهم کاربران اینترنت بین ۶ تا ۷۴ سال ۷۸.۲ درصد بوده و تعداد کاربران اینترنت موبایل رشد ۴۴ درصدی داشته است. بخش اصلی مخاطبان - گروه های سنی ۱۴ تا ۴۵ سال است. در مجموع ۹۴۸ خبرگزاری و نشریه آنلاین در قزاقستان ثبت شده است. در قزاقستان ۹۵ درصد خبرگزاری ها خصوصی و ۵ درصد دولتی هستند.

همه گیری، دوره ای آزمایشی برای رسانه های داخلی بوده است

در سال ۲۰۲۰، بیماری همه گیر تبدیل به دوره آزمایشی برای بسیاری از صنایع، از جمله رسانه های داخلی شده است. انتقال به "کار از راه دور"، محدودیت حرکت، اما خبرنگاران، فیلمبرداران و کسانی که در پشت صحنه کار می کنند، مجبور بودند در "خط مقدم" کار کنند و به مردم اطلاع دهند. افزون بر این، به دلیل محدودیت ها و خروج درآمدهای تبلیغاتی، بسیاری از رسانه ها با مشکلات مالی زیادی مواجه شده اند. در هر صورت، در این مدت بسیاری از مشکلات سیستمی آشکار شد. بنابراین، در سال ۲۰۲۰، برنامه ملی توسعه حوزه اطلاعات برای سال ۲۰۲۰-۲۰۲۲ تصویب شد که مجموعه اقداماتی را برای حل مشکلات سیستمی این صنعت در نظر گرفته است. در نتیجه، مجموعه مفهومی به روز شد. به عنوان مثال، مفاهیم جدیدی مانند "وبلاگر"، "شبکه های اجتماعی" ظاهر شد که پیشتر هیچ وضعیت قانونی نداشت. و در سال ۲۰۲۱ "آیین نامه حمایت از حقوق خبرنگاران در صورت نقض حقوق آنها" لازم الاجرا شد.

ترجیحات برای رسانه های خصوصی در طول همه گیری

با سفارش رئیس جمهور و با حمایت دولت، دولت حمایت بی سابقه ای از این صنعت کرد که به لطف آن بسیاری از رسانه های خصوصی توانستند به کار خود ادامه دهند. رسانه های خصوصی از پرداخت مالیات و کسورات اجباری از حقوق و دستمزد برای بازه زمانی ۱ آوریل تا ۱ اکتبر ۲۰۲۰ معاف شدند. همچنین ۶۷ شبکه تلویزیونی و رادیویی خصوصی از پرداخت خدمات پخش تلویزیونی و رادیویی آنالوگ و دیجیتال در بازه زمانی یکم جولای لغایت ۳۱ دسامبر ماه ۲۰۲۰ معاف شدند. به گفته وزارت اطلاعات و توسعه اجتماعی جمهوری قزاقستان، به طور کلی، سیاست اطلاعات دولتی در سال ۲۰۲۰ توسط ۸۸ رسانه با موفقیت اجرایی شد. با تلاش آنها، فعالیت های گسترده ای برای اطلاع رسانی اقدامات برای مقابله و جلوگیری گسترش COVID-۲۰۱۹ انجام شد. بیش از ۲۵۰ ویدیو منتشر شده است. پخش "درس های آنلاین" از شبکه های تلویزیونی ال آرنا و بالاپان ارائه شد که این امکان را برای کودکان قزاقستانی فراهم کرد تا بدون خطر ابتلا به ویروس به طور مداوم درس بخوانند.

راه اندازی پروژه Stopfake در زمان همه گیری

پروژه Stopfake.kz برای جلوگیری از گسترش اطلاعات جعلی و انتشار ویروسی اطلاعات نادرست در شبکه ایجاد شد که در طول دوره انزوا تشدید شده است. اولین انتشار در سایت در ۱۲ جولای ۲۰۲۰ انجام شد. امروزه طراحان پروژه Stopfake تقلبی ها را رد می کنند، مکانیسم ایجاد آنها را توضیح می دهند و پیامدهای احتمالی را تجزیه و تحلیل می کنند. در مجموع، از زمان ایجاد سایت، بیش از ۱۷۰۰ متن در Stopfake.kz منتشر شده است. هر پست به ۲ زبان - قزاقی و روسی منتشر می شود.

تغییرات در آموزش پرسنل برای رسانه ها

در سال ۲۰۲۰، اقدامات سیستماتیک نیز در زمینه ارتقای سطح حرفه ای پتانسیل پرسنل این صنعت در قزاقستان راه اندازی شد. به این منظور، "طرح ویژه ای برای آموزش متخصصان رسانه برای سال های ۲۰۲۰-۲۰۲۱" تدوین شد که در درجه اول به روزنامه نگاری صنعتی می پردازد. بنابراین، از ۸ فوریه ۲۰۲۱، روزنامه نگاران دوره های پزشکی در دانشگاه ملی پزشکی بنام اسفندیاروف می گذراندند. به علاوه، روزنامه نگاران دانش خود را در حوزه مسائل دینی در دانشگاه اوراسیا، و در حوزه زیست محیطی در دانشگاه فارابی بهبود می دهند. فعالیت مشابهی در سایر داشگاه ها در حوزه های کشاورزی، حقوقی، اقتصادی و اجتماعی انجام می شود.

پروژه ای در شبکه تلویزیونی بالاپان راه اندازی شد، در چارچوب این پروژه برای اولین بار یک مدرسه انیمیشن برای کودکان با نیازهای ویژه راه اندازی شد که استادان ژاپنی و کره جنوبی برای آن آموزش های حرفه ای ارائه می دهند. آموزش برای کودکان ۱۴ تا ۱۶ سال ارائه می شود. کودکان علاوه بر مهارت ها و دانشی که در زمینه انیمیشن دریافت می کنند، این امکان را دارند که به حرفه ای جداگانه دست یابند و به صورت حرفه ای در این زمینه مشغول شوند. چنین آموزش هایی به افزایش تعداد افراد حرفه ای کمک کرده است که محتوای با کیفیت خود را در زمینه انیمیشن ایجاد می کنند. با فرصت های جدید برای پخش تلویزیونی و رادیویی داخلی، رقابت این حوزه نیز افزایش یافته است.

بهینه سازی نشریات

یکی از رویدادهای مهم در تحولات رسانه های مکتوب داخلی، ادغام بزرگترین نشریات کشور "یگمین قزاقستان" و "کازاحستانسکایا پراودا" بود. در ۴ مه ۲۰۲۱، با ادغام دو نشریه کشوری بزرگ، شرکت سهامی Egemen Qazaqstan  ایجاد شد.  ادغام دو قدیمی ترین و بزرگ ترین شرکت سهامی تنها بر فعالیت های اقتصادی و اداری تأثیر گذاشت و تأثیری بر بخش خلاقانه کار روزنامه ها نداشت. امروز، تیراژ یک شماره روزنامه "یگمین قزاقستان" - ۱۵۰ هزار نسخه، و روزنامه "کازاخستانسکایا پراودا" - ۸۰ هزار نسخه است. این نشریات در مراکز منطقه ای، شهرهای  بزرگ نورسلطان، آلماتی و شیمکنت ۵ بار در هفته چاپ و منتشر می شوند. به علاوه، هر دو روزنامه دارای دفاتر تحریریه آنلاین هستند که محتوای جداگانه ای برای سایت های egemen.kz و kazpravda.kz ایجاد می کنند.

تدوین چارچوب نظارتی در حوزه رسانه

اخیراً به توسعه رسانه در کشور توجه ویژه ای داده می شود. توسعه در همه زمینه ها به ویژه در چارچوب نظارتی مشاهده می شود. مثلا، در ۳۰ دسامبر ۲۰۲۰، قانون "در مورد اصلاحات و الحاقات به برخی از مقررات قانونی جمهوری قزاقستان در مورد مسائل اطلاعاتی" به تصویب رسید. در این اصلاحات به ایجاد شرایط برای ارتقای کارایی سفارش های اطلاعات دولتی و همچنین فرصت های تجاری رسانه ها توجه شد. این قانون امکان تنظیم و تشکیل یک سیاست اطلاعاتی واحد را در سراسر کشور با استفاده از رویکرد یکپارچه فراهم کرد. موضوعات توسط کمیسیون جمهوری کنترل می شود و از طریق تعامل کمیسیون های جمهوری و منطقه ای شکل می گیرد.

لغو مجازات های کیفری برای افترا

گام مهمی در جهت افزایش حقوق روزنامه نگاران، لغو مجازات های کیفری برای افترا بود. رئیس دولت در ۲۷ ژوئن ۲۰۲۰ قانون جرم زدایی را امضا کرد که مجازات های کیفری برای افترا را لغو می کند. طبق قانون، ماده ۱۳۰ قانون جزایی جمهوری قزاقستان از کیفری به قانون اداری منتقل شد.

نحوه پیگیری تخلفات رسانه ای

بر اساس گزارش کمیته اطلاعات وزارت اطلاعات و توسعه اجتماعی جمهوری قزاقستان، رسانه های چاپی کشوری و منطقه ای، شبکه های تلویزیونی، منابع اینترنتی داخلی و خارجی در این کشور رصد می شوند. پس از شناسایی تخلفات، به صاحبان رسانه ها توصیه می شود آنها را حذف کنند، در حالی که روش ابلاغی، شکل اصلی تعامل با صاحبان و مدیران رسانه های اجتماعی برای حذف مطالب غیرقانونی توزیع شده در شبکه های اجتماعی است. برای بازه زمانی ۱ تا ۳۱ مه ۲۰۲۲ میلادی، ۴۰۴ منبع و پیوند اینترنتی با دستورالعمل های سازمان مجاز محدود به توزیع شد.

قزاقستان جایگاه خود را در رده بندی آزادی مطبوعات با صعود ۳۳ رتبه از ۱۵۵ به ۱۲۲ ارتقا داده است.

دسترسی به اطلاعات

در سال های اخیر تعداد فرستنده های رادیویی در مناطق مرزی افزایش یافته است که پخش رادیو قزاق و رادیو شالقار را تضمین می کند. در نتیجه، بیش از ۴۰۰ روستا در مناطق مرزی استان های ترکستان، ژامبیل و شرق قزاقستان، که بیش از ۶۳۰ هزار نفر در آن زندگی می کنند، فرصت دسترسی به شبکه های رادیویی داخلی را پیدا کردند. تا سال ۲۰۲۵ بالغ بر ۹۵ درصد از جمعیت ساکن در مناطق مرزی تحت پوشش برنامه های رادیویی قرار خواهند گرفت. گفتنی است به مناسبت صدمین سالگرد «رادیو قزاق» که پوشش پخش آن حدود ۹۰ درصد خاک کشور را تشکیل می دهد، رئیس جمهور یکم اکتبر را به عنوان روز کارکنان رادیو رسما اعلام کرده است.

پخش تلویزیون و رادیو دیجیتال  

در حال حاضر ۹۲.۳۵ درصد از جمعیت کشور تحت پوشش تلویزیون و رادیو دیجیتال هستند.  در سال های اخیر، انتقال به پخش تلویزیونی و رادیویی دیجیتال زمینی در استان های منگیستاو، ژامبیل، ترکستان، آلماتی، پاولودار، کوستانای، قزاقستان شمالی، کاراگاندا و شهرهای نورسلطان، آلماتی و شیمکنت انجام شده است. در سال جاری برنامه ریزی شده است که استان های آقمولا، آقتوبه، آتیرائو، فزافستان شرقی، قزاقستان غربی و قزل اوردا به پخش تلویزیونی و رادیویی دیجیتال منتقل شوند. به طور کلی، انتقال به پخش تلویزیون دیجیتالی، جمعیت را در سطح شهرهای ویژه و مراکز استان ها با حداکثر ۳۰ شبکه تلویزیونی با تعریف استاندارد و در سطح زیر مرکز استان تا ۱۵ شبکه تلویزیونی فراهم می کند. این شکاف اطلاعاتی بین روستا و شهر را از بین می برد و برای ساکنان کل کشور تلویزیون با کیفیت بالا فراهم می کند.

نسخه جدید قانون رسانه

حوزه رسانه به دگرگونی ادامه می دهد. رئیس دولت در آخرین پیام خود خطاب به مردم قزاقستان دستور بازنگری در قانون رسانه های جمعی را صادر کرد که در آن دولت توجه ویژه ای به ایجاد فضای باز اطلاعاتی، رسانه های محبوب و قدرتمند خواهد داشت. رئیس جمهور گفت: «تحولات دموکراتیک بیشتر بدون رسانه‌های مستقل و مسئول غیرممکن است. بنابراین قانون «رسانه‌های عمومی» باید با در نظر گرفتن مصالح کشور، مطالبات جامعه و روند توسعه حوزه رسانه مورد بازنگری قرار گیرد.

در این راستا، علیخان اسماعیل اف نخست وزیر قزاقستان دستور داد تا اقدامات لازم را در بالاترین سطح با در نظر گرفتن نظر روزنامه نگاران سازماندهی کند. نخست وزیر در جلسه دولت گفت:  ما باید تعامل با جامعه را گسترش دهیم، کارهای زیادی برای حفظ انسجام مردم خود انجام دهیم. بنابراین وزارت اطلاعات باید در این راستا فعالیت خود را تشدید کند. در این راستا، رئیس جمهور دستور بازنگری در قانون «رسانه های عمومی» را صادر کرد. ما باید این قانون را پس از گفتگوی مفصل با جامعه روزنامه نگاری و کارشناسی تصویب کنیم. به وزارت اطلاعات دستور می دهم که این کار را با دقت و در سطح عالی سازماندهی کند. اعضای دولت باید از نزدیک با خبرنگاران همکاری کنند.

اصغر عمروف وزیر اطلاعات و توسعه اجتماعی قزاقستان نیز خاطرنشان کرد که قانون آنچه که امروز برای دولت، جامعه و جامعه روزنامه نگاری و برای توسعه ثمربخش حوزه رسانه مدرن در کل ضروری است، تغییر خواهد یافت. وی تاکید کرد: آیا درمورد به روز رسانی قانون صحبت می کنیم، یا از ایجاد یک قانون اساسی جدید صحبت می کنیم؟ در هر صورت بازنگری قانون رسانه ها نیازمند نسخه جدیدی است. مسیر ما توسعه ثمربخش رسانه هایمان است تا رقابت پذیر تر و مورد تقاضای مخاطبان ما باشد.

در عین حال، همانطور که وی خاطرنشان کرد، درخواست های سازمان های روزنامه نگاری، سازمان های حقوق بشر روزنامه نگار و سایر کارشناسان نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت. برای این منظور کارگروه ویژه ای تشکیل شد. اولین جلسه کارگروه بازنگری در قانون رسانه ها در تاریخ ۲۵ ژوئن سال جاری برگزار شد. اعضای این کارگروه را نمایندگان سازمان های مردم نهاد، رسانه های عمومی، آژانس های تبلیغاتی و کارشناسان رسانه تشکیل می دادند. وزیر اعلام کرد: موضوعات اصلی در مورد بازنگری قانون مربوط به بهبود وضعیت حقوقی خبرنگاران، تنظیم قانونی فعالیت انواع جدید ارتباطات، بازنگری در ثبت رسانه ها، ایجاد دوره محدودیت، بازنگری در مهلت های رسیدگی به درخواست ها و برخی از جنبه های تبلیغات و موارد دیگر می باشد. در عین حال، اعضای کارگروه تقویت فعالیت‌های مطبوعاتی، بازنگری در فهرست شبکه‌های تلویزیونی اجباری و موارد دیگر را پیشنهاد کردند.

در سال ۲۰۲۲، وزارت اطلاعات و توسعه جتماعی با وظیفه توسعه بیشتر کیفیت کار اطلاعاتی دولت و  رقابت رسانه های داخلی روبرو است. در سال جاری، چشم انداز توسعه صنعت رسانه به طور فعال با نمایندگان رسانه ها و سازمان های مردم نهاد در چارچوب برنامه ملی توسعه حوزه اطلاعات برای سال های ۲۰۲۳-۲۰۲۵ مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. به علاوه، برنامه‌ریزی شده است تا برنامه آموزشی ویژه سال‌های ۲۰۲۲-۲۰۲۳ با هدف توسعه مهارت‌های متخصصان رسانه و شکل‌گیری سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی مردم اجرا شود.

دستاوردهای رسانه های قزاقستانی

بر اساس گزارش وزارت اطلاعات و توسعه اجتماعی جمهوری قزاقستان، در دوره ۲۰۲۱ تا نیمه اول سال ۲۰۲۲، دستاوردهای کلیدی رسانه های داخلی عبارتند از:

- ارائه فرهنگ لغت "SOZTUZER: فرهنگ لغت هایی که  اشتباه استفاده می شود"؛

-  تصویب "مقررات حمایت از حقوق خبرنگاران در صورت نقض حقوق آنها» توسط وزارت اطلاعات؛

- برگزاری مراسم جشن یکصدمین سالگرد مجله عمومی و سیاسی Aqiqat؛

- برگزاری مراسم جشن یکصدمین سالگرد رادیو قزاق؛

-  راه اندازی شبکه های تلویزیونی TiJi و Nickelodeon به زبان قزاقی؛

-  کسب شبکه های خبر و خبر۲۴ دکمه های طلایی یوتوب؛

-  ورود به ترندها و رکورد تعداد بازدید سریال «شیمکنت – عشق من» در کانال یوتیوب خبر؛

- پیروزی سریال تلویزیونی " سایت آزمایش" شبکه تلویزیونی "خبر" در "جشنواره بین المللی فیلم مسکو روسیه ۲۰۲۲"؛

- کسب ۱۴۱ میلیون بازدید در یوتیوب سریال زین زین کولپاش از شبکه هفتم؛

- ارتقای جایگاه قزاقستان در رتبه بندی آزادی مطبوعات با ۳۳ رتبه (از ۱۵۵ به ۱۲۲)؛

- امضای یادداشت تفاهم بین آژانس خبر قزاقستان و صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران؛

- برگزاری مراسم جشن بیستمین سالگرد شبکه تلویزیونی قزاق تی وی که در ۱۲۰ کشور جهان به ۵ زبان پخش می شود؛

- کسب جایزه "بهترین درام" و "بهترین کارگردانی" توسط وب سریال « Serjan Bratan »  تولید شده توسط « Salem social media » درجشنواره تلویزیونی و سریال های وب مستقل در ایالات متحده آمریکا Stareable Fest، در لس آنجلس؛

- توافق بر سر پخش برنامه های تلویزیونی بالاپان در ترکیه و آذربایجان؛

- قرار گرفتن فیلم قزاقستانی "نینا" در فهرست نهایی جشنواره بین المللی فیلم هوئسکا در اسپانیا؛

- قرار گرفتن وب سریال های قزاقستانی « Serjan bratan» و « Mystan» در برنامه رقابتی جشنواره بین المللی «سئول وب فست ۲۰۲۲» در سئول.

بنابراین، حوزه رسانه به طور فعال در کشور قزاقستان در حال توسعه است. تمام نوآوری‌هایی که در طول سال‌های گذشته انجام شده و در آینده مورد انتظار است، با واقعیت‌های مدرن مطابقت دارد و در راستای ارتقای کیفیت محتوای اطلاعاتی کشور است.

ملاحظه:  پرواضح است آزادی بیان در قزاقستان در دوره نخستین رئیس جمهور این کشور، در سطح پایینی قرار داشت بدلیل اینکه هر نوع مخالفت با تصمیمات و فعالیت های دولت به شدت سرکوب می شد. حتی نمایندگان پارلمان که در واقع نمایندگان مردم هستند، نیز هیچ اعمال نظری بر تصمیمات دولت نداشته و یا پیشنهادات آنها نادیده گرفته می شد. اما با حوادث ژانویه سال جاری میلادی، می توان گفت در قزاقستان تغییرات اساسی صورت گرفت و آزادی بیان و آزادی مطبوعات به مرحله جدیدی رسیده است و رسانه ها و مطبوعات کشور توانسته اند نفس عمیقی بکشند. اکنون  مشاهده می کنیم که نمایندگان سنا و مجلس پارلمان قزاقستان می توانند مسائل اساسی جامعه را در جلسه های علنی مطرح کنند و دولت برای حل آنها نیز در حال برداشتن گامهای مهم می باشد.

انتظار می رود با تغییر وضعیت آزادی بیان در قزاقستان، رسانه های داخلی بیشتر به مسائل مهم کشور بپردازند و  برای کمک به بهبود وضعیت اجتماعی و فرهنگی مردم در خصوص انتقال درست و به موقع اخبار و اطلاعات نقش اصلی خود را به عنوان صدای مردم ایفا نمایند.

نویسنده: ربیغا نوربای

۷/۴/۱۴۰۱

https://www.inform.kz/ru/razvitie-i-dostizheniya-otechestvennyh-smi_a۳۹۴۸۶۴۸