جمهوری صربستان کشوری با گذشته پرتلاطم، درگیری های چند صد ساله شرق و غرب، چهره مدرن و روستایی، مرز ارتدکس و کاتولیک، شمال آن با دشت وسیع پانونی، باتلاق ها و رودخانه ها، جنگل ها و چمنزارها و جنوب آن با جنگل های وحشی، کوهستانهای مرتفع، دریاچه ها، غارها و رودخانه های تند مشخص شده است. این سرزمین به اندازه کافی حتی برای خود صرب ها شناخته شده نیست. در حالی که می تواند آینده خود را در توسعه ظرفیت های گردشگری عظیم ببیند. بیش از هزار چشمه آب گرم معدنی نشان دهنده پتانسیل عظیم آبگرم است که به اندازه کافی استفاده نشده است. کوهستان های وحشی، سرزمینی که هنوزکاملاً شهری‌نشده، با آبشارها و رودخانه ‌ها، پدیده‌های طبیعی و گونه‌های بومی هنوز از دیدگان جهانیان پنهان مانده‌ و منتظر معرفی هستند. صربستان بیشتر به خاطر پایتخت و زندگی شبانه‌اش شناخته می‌شود، در حالی که قلمرو جادویی آن منتظر لحظه‌ای است که بدرخشد و گردشگران را مسحور کند.

دولتمردان صربستان براین باورند که این کشور در حال ورود به فرآیند یکپارچگی اروپایی و ایجاد یک موقعیت ژئواستراتژیک منحصر به فرد است وپروژه‌های بزرگ خصوصی و عمومی درحال انجام، این کشور را قادر می‌سازد جایگزین‌های روشن و بدون ابهام برای رشد و توسعه پایدار بلندمدت در آینده ایجاد کند. آنها براین نکته تاکید می ورزند در شرایطی که جمهوری صربستان قدرت چانه زنی خود را در رابطه با بازارهای جهانی افزایش می دهد، انتظار شرایط مطلوب تربرای توسعه چشمگیر گردشگری این کشور هدفی واقع بینانه است.جمهوری صربستان روند الحاق به اتحادیه اروپا را تسریع کرده است. فعالیت بین المللی، موقعیت و تصویر خود را بهبود بخشیده و به عنوان عاملی در بهبود همکاری های منطقه ای شناخته می شود.هدف استراتژی گردشگری صربستان، رویکرد سیستماتیک به گردشگری، نه تنها از طریق شاخص‌های اقتصادی (به عنوان یک منبع احتمالی پایدار برای ایجاد ارزش افزوده جدید و اشتغال)، بلکه از طریق تأثیرات چند برابری گردشگری در توسعه اجتماعی، توسعه محلی و منطقه ای، توسعه فرهنگ و آموزش، بهسازی محیط زیست و توسعه فعالیت های مکمل (تجارت، کشاورزی، ساخت و ساز و غیره) است.

اهداف استراتژی گردشگری صربستان عبارتند از:

1. توسعه پایدار اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی؛

2. تقویت رقابت پذیری صنعت گردشگری و فعالیت های مرتبط دربازار داخلی و بین المللی؛

3. افزایش سهم مستقیم بخش گردشگری در تولید ناخالص داخلی؛

4. بهبود تصویر کلی جمهوری صربستان در منطقه، اروپا و جهان.

سیاست ها و برنامه های گردشگری

استراتژی توسعه گردشگری جمهوری صربستان از سال 2016 تا 2025 اجرا می شود. اهداف توسعه این استراتژی شامل افزایش 50 درصدی تعداد هتل ها و امکانات مشابه و افزایش 30 درصدی اشغال کلی اقامتگاه است. این استراتژی همچنین با هدف افزایش ورود گردشگران، اقامت شبانه و هزینه ها و دو برابر کردن سهم مستقیم صنعت گردشگری در تولید ناخالص داخلی است. علاوه بر این، هدف آن افزایش اشتغال مستقیم در گردشگری حداقل 50 درصد است.

استراتژی توسعه گردشگری اهداف زیر را تعیین می کند:

• افزایش حداقل 50 درصدی ورود گردشگران تا سال 2025
• افزایش 50 درصدی هزینه گردشگران (شبی)
• افزایش سهم گردشگران ورودی شبانه به 55 درصد تا سال 2025
• افزایش 100 درصدی سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی صربستان
• افزایش حداقل 50 درصدی میزان اشتغال مستقیم در صنعت گردشگری و سه برابر شدن اشتغال در گردشگری و فعالیت های تکمیلی

استراتژی گردشگری صربستان 18 مقصد گردشگری اولویت دار را بر اساس معیارهای زیرساخت و روبناهای توسعه یافته، دردسترس بودن وترافیک توریستی تعریف می کند. در ایناستراتژی اهمیت ویژه ای به گردشگری آبگرم، زمستانی و روستایی وشهرهای صربستان که دارای آثار فرهنگی و تاریخی فراوانی هستند داده شده است.

برنامه های گردشگری صربستان که منطبق با اتحادیه اروپاتعریف شده اند عبارتند از:

1. بازاریابی؛
2. بهسازی زیرساخت ها و روبناهای گردشگری (ساخت و ساماندهی مسیرهای دوچرخه سواری و سایر مسیرهای فرهنگی- توریستی، مراکز بازدید، ساخت کمپ ها، و غیره)؛
3. حمایت از آژانس های مسافرتی در زمینه گردشگری؛
4. توسعه سیستم های رزرو آنلاین؛
5. ساخت و چیدمان جاذبه ها (مانند پارک های موضوعی)؛
6. توسعه و تقویت ساختارهای مدیریتی؛
7. توسعه و به کارگیری استانداردهای بین المللی کیفیت؛
8. فعالیت های پژوهشی، آموزشی و آموزشی در گردشگری؛
9. توسعه همکاری های بین المللی و منطقه ای و ایجاد همکاری های منطقه ای محصولات گردشگری؛
10. توسعه نوآوری ها و کارآفرینی در گردشگری.

حاکمیت و تامین مالی گردشگری

وزارت بازرگانی، گردشگری و ارتباطات، مرجع دولتی ملی است که بر گردشگری در صربستان نظارت دارد. این وزارتخانه دارای سازمان ملی گردشگری صربستان (NTOS) است که آژانس ملی ترویج گردشگری در داخل و خارج از کشور است. NTOS همچنین تحقیقات بازار گردشگری را انجام می دهد و اطلاعات مربوط به گردشگری را جمع آوری می کند. هدف NTOS که به عنوان یک سازمان دولتی در سال 1994 تأسیس شد، تأیید ارزش و ظرفیت صنعت گردشگری کشور است. فعالیت‌های آن بر موقعیت‌یابی گردشگری صربستان در بازارهای داخلی و بین‌المللی و ارزیابی مزیت‌های نسبی گردشگری در صربستان، مانند موقعیت جغرافیایی و هویت تاریخی، فرهنگی و طبیعی متمرکز است.سه سازمان گردشگری منطقه ای، و همچنین 116 سازمان گردشگری محلی، تحت مالکیت و اداره دولت های محلی و منطقه ای صربستان و با حمایت بخش خصوصی تأسیس شده اند. سازمان های گردشگری منطقه ای و محلی مطابق با استراتژی ملی گردشگری و طرح ها و برنامه های NTOS عمل می کنند. دفتر کنوانسیون صربستان در سال 2007 به عنوان بخشی از سازمان ملی گردشگری صربستان به منظور توسعه گردشگری MICE تأسیس شد.

انجمن های حرفه ای گردشگری نیز تأسیس شده اند که عبارتند از:

• انجمن آبگرم و استراحتگاه صربستان (متشکل از شهرداری ها، موسسات و بیمارستان های ویژه)
• انجمن های آژانس های گردشگری
• انجمن تجاری هتل ها و عملیات پذیرایی
• مرکز بین المللی توسعه گردشگری و هتلداری

برخی اقدامات اساسی برای توسعه گردشگری:

• ایجاد دالان های هوایی بین المللی
• بازسازی راه آهن بین المللی
• موافقت باساخت خطی برای قطارهای سریع السیر از بوداپست به بلگراد
• فراهم کردن شرایط برای خطوط هوایی ارزان قیمت
• ایجاد بازار جدید و مدل‌های پایدار استفاده کارآمدتر از اموال دولتی
• توسعه کارآفرینی بنگاه‌های کوچک و متوسط ​​به‌عنوان تعهد توسعه بلندمدت دولت
• چارچوب قانونی برای بهبود سرمایه گذاری در گردشگری
• سرمایه گذاری های قابل توجه در بازسازی، مناسب سازی و ساخت ظرفیت های جدید هتل توسط شرکت های داخلی و تحت مدیریت مدیریت محلی
• تصمیم دولت برای حمایت از اقشار کم درآمد با پروژه کوپن گردشگری وتبلیغ کمپین"صربستان من" برای گردشگران داخلی

همه اینها نشان دهنده ایجاد فضای مساعد برای برنامه ریزی استراتژیک جدید صنعت گردشگری جمهوری صربستان و به دست آوردن جایگاه و توسعه و بهبود بیشتر بخش گردشگری و صنایع وابسته به آن است.

سهم گردشگری در اقتصاد صربستان

سهم کل گردشگری در تولید ناخالص داخلی جمهوری صربستان در سال 2015،  6.4٪ بود.گردشگری به طور مستقیم با 2.2٪ به تولید ناخالص داخلی جمهوری صربستان کمک می کند.در آن سال گردشگری و پذیرایی شامل حدود 30000 کارمند جدید بود(مستقیم)، درحالی که در مجموع حدود 157000 کارمند جدید در حوزه گردشگری و فعالیت های مرتبط با تعداد زیادی از شرکت های خرد و کوچک تازه افتتاح شده فعالیت می کردند."صادرات نامرئی" 7.3٪ از کل صادرات جمهوری صربستان، یعنی تقریبا 29٪ از ارزش صادرات خدمات را تشکیل می داد.در سال 2017، سهم مستقیم گردشگری در تولید ناخالص داخلی 0.9 درصد بود و کل سهم صنعت گردشگری در اقتصاد صربستان، از جمله اثرات ناشی از سرمایه گذاری، زنجیره تامین و اثرات درآمد ناشی از آن، بالغ بر 294.6 میلیارد دینار( 2.5 میلیارد یورو) یا 6.7٪ از تولید ناخالص داخلی بود.

صنعت گردشگری به طور مستقیم 32000 شغل در جمهوری صربستان در سال 2017 ایجاد کرد که نشان دهنده 1.8 درصد از کل اشتغال این کشور است. این صنعت 33.8 میلیارد دینار( 282 میلیون یورو) سرمایه گذاری کرد که 4.1 درصد از کل سرمایه گذاری ملی است. پیش بینی می شد که این رقم طی ده سال آینده 2 درصد افزایش یابد و تا سال 2028 به 43.5 میلیارد دینار( 368 میلیون یورو) برسد.تعداد کل ورودی‌های گردشگر در سال 2018، 3.4 میلیون نفر بود که نسبت به سال 2017 افزایش 11.2 درصدی را نشان می‌دهد. ورودی‌های بین‌المللی 49.9 درصد از کل ورودی‌ها را تشکیل می‌دهند و نسبت به سال 2017 افزایش 14.2 درصدی را نشان می‌دهند. ورودی‌های داخلی در سال 2018 نسبت به سال 2017، 8.3 درصد افزایش داشت.بازارهای اصلی برای ورود بین المللی در سال 2018 بوسنی و هرزگوین (15.4٪ سهم بازار)، مونته نگرو (12.3٪) و چین (10.5٪) و پس از آن کرواسی و ترکیه بودند. همه پنج بازار برتر بین سال‌های 2017 تا 2018 رشدی را در حجم ورود نشان دادند، به ویژه چین که افزایش 89 درصدی را نشان داد.

در سال 2019، نتایج در بخش گردشگری از نظر مسئولان رضایت بخش بود. مجموع ورودی ها 7 درصد و تعداد اقامت های شبانه 7 درصد افزایش داشته است. درآمد حاصل از گردشگری به 1.4 میلیارد یورو در مقایسه با 1.2 میلیون یورو در سال 2018 افزایش یافت،پیش بینی وزیر گردشگری این بود که سال 2020 موفق ترین سال از سال 1989 خواهد بود. در دو ماه اول سال 2020، 21 درصد در کل ورودی ها و 22 درصد در تعداد اقامت های شبانه افزایش داشته است. بیشتر گردشگران از کشورهای همسایه می آمدند، اما تعداد گردشگرانی که از روسیه، ترکیه، چین و یونان می آمدند نیز افزایش یافت. از زمانی که همه‌گیری ویروس کرونا شروع شد، همه چیز تغییر کرد.

صربستان در سال 2020 در مجموع 446000 گردشگر را به ثبت رساند و در رتبه 134 جهان به صورت مطلق قرار گرفت.با کاهش پاندمی شرایط به سرعت بهبود یافت تاتیانا ماتیچ وزیر تجارت، گردشگری و مخابرات صربستان اعلام کرد سال 2021 بیش از دو و نیم میلیون گردشگر از صربستان بازدید کردند ورکورد ورود ارز در گردشگری با یک میلیارد و 596 میلیون یورو شکسته شد وی اظهار داشت سال 2022 نوید یک فصل گردشگری خوب را می دهد.بر اساس آخرین آمار ارائه شده از سوی دولت جمهوری صربستان طی پنج ماه نخست سال 2022،گردشگری نسبت به مدت مشابه سال قبل 70.8 درصد رشد داشته است. 156.2 درصد بیشتر میهمانان خارجی و 38.4 درصد میهمانان داخلی بوده اند.تنها در  ماه آوریل 2022 رشد 86 درصدی در تعداد کل ورود گردشگران به ثبت رسیده است.

بر اساس داده های پورتال e-Tourist، سامانه مرکزی اطلاعات در حوزه پذیرایی و گردشگری وزارت تجارت، گردشگری و مخابرات، از اول ژانویه تا پایان آوریل 2022، یک میلیون و 328 هزار و 902 گردشگر از صربستان بازدید کردند که از این تعداد 547 هزار گردشگر خارجی و 781 هزار نفرداخلی بوده اند.در مجموع 4 میلیون شب گردشگری در جمهوری صربستان ثبت شده است که نسبت به سال 2021 رشد 56.6 درصدی داشته است.با این همه مزیت های زیر در حوزه گردشگری صربستان می توانند در جذابیت و رونق گردشگری صربستان موثر باشند: 

• ظرفیت های گردشگری طبیعی؛
• موقعیت جغرافیایی مطلوب؛
• مهمان نوازی میزبان؛
• امکان تولید مواد غذایی ارگانیک؛
• غنای میوه های جنگلی و گیاهان دارویی؛
• امکان اتصال گردشگری کوهستانی و روستایی.
• امکان فروش محصولات خانگی و صنایع دستی به گردشگران

منابع:

• http://www2.unwto.org/content/why-tourism
• https://www.oecd-ilibrary.org/sites/e653213b- en
• https://www.pravno-informacioni-sistem.rs/SlGlasnikPortal/eli/rep/sgrs/vlada/strategija/2016/98/1
• https://www.e-turizam.com/baza-znanja/analiza-turizam-u-srbiji-2021-godina/#Avio-kompanija-koje-su-saobracale-iz-Beograda
• http://www.vpts.edu.rs/fajlovi/Nela%20Milosevic.pdf
• https://mtt.gov.rs/extfile/sr/714/Strategijski%20marketing%20plan%20turizma%20RS%20do%202025..pdf
• https://mtt.gov.rs/vest/36513/rast-broja-dolazaka-turista-u-prvih-pet-meseci-za-708-odsto.php