طرفداران غرب و طرفداران روسیه: تعادل قرقیزی

تظاهرات اخیر رسانه‌های قرقیزستان در واکنش به مسدود کردن وب‌سایت «آزاتیق» (بخش قرقیزی «رادیو آزادی») از سوی مقامات کشور، ما را وادار می‌کند تا نگاهی دقیق‌تر به وضعیت بازار رسانه‌های قرقیزستان بیندازیم.

با آغاز عملیات ویژه نظامی روسیه در اوکراین، نبرد برای اذهان قرقیزها در فضای مجازی قرقیزستان تشدید شده است. چه کسی در جبهه اطلاعات دست برتر را دارند: طرفداران غرب یا طرفداران روسیه؟ هیچ تحقیق جدی در این مورد انجام نشده است. لذا بیایید سعی کنیم بفهمیم کدام رسانه در قرقیزستان در بین مردم محبوب‌تر است و چه کسی بر افکار عمومی تأثیر بیشتر می‌گذارد؟

بر اساس گزارش کمیته ملی آمار قرقیزستان، این کشور اکنون دارای بیش از 1800 نهاد ثبت شده به عنوان رسانه جمعی است. علاوه بر این، در طول 5 سال گذشته تعداد آنها 12٪ افزایش یافته است.

177 شرکت تلویزیونی و رادیویی در قرقیزستان فعالیت می‌کنند که از این تعداد 51 شرکت در بیشکک هستند. دقیقاً چهار سال پیش - در آبان ۱۳۹۷ - مرکز اطلاعات و تحلیل دانشگاه دولتی مسکو یک مطالعه اجتماعی در مورد محبوبیت تلویزیون روسیه در قزاقستان و قرقیزستان انجام داد. نتیجه چنین بود که در قرقیزستان، از نظر «آگاهی از برنامه‌های تلویزیونی»، «شبکه اول» روسیه و شبکه ملی قرقیزستان مقام اول را با 89٪ بیننده برای هر کدام به خود اختصاص دادند. در مورد برنامه‌های خبری تلویزیون و بحث‌های سیاسی، سهم تماشای تلویزیون به این صورت است: شبکه اول روسیه - 27.8٪؛ شبکه ملی قرقیزستان - ۲۴،۳٪؛ «روسیه ۱» - ۱۸،۷٪ و «روسیه ۲۴» - ۱۱٪. این ارقام به مرکز اطلاعات و تحلیل دانشگاه دولتی مسکو اجازه داد تا یک نتیجه‌گیری بسیار خوش‌بینانه بگیرد:

«تلویزیون روسیه همچنان محبوب‌ترین تلویزیون در قرقیزستان است، علیرغم افزایش انتقادها نسبت به کیفیت محتوا و همچنین رقابت شدید اینترنت»

چهار سال از آن زمان گذشت. اطلاعات جدیدی در مورد میزان محبوبیت تلویزیون روسیه در قرقیزستان و شاید از آن زمان به بعد تصویر به طور قابل توجهی تغییر کرده باشد. به ویژه با توجه به اینکه دامنه استفاده از زبان روسی در قرقیزستان به طور پیوسته در حال محدود شدن است. بنابراین، یک سال پیش - در آبان ۱۴۰۰ - دیپلمات‌های روسی اظهار داشتند:

«طبق آخرین داده‌ها، تقریباً 6.7 میلیون نفر در این کشور زندگی می‌کنند که حدود 40-50٪ از آنها روسی صحبت می‌کنند. البته، بیشترین استفاده از آن فقط در بیشکک و استان چوی است و در سایر مناطق اکثریت قریب به اتفاق شهروندان این کشور از زبان قرقیزی استفاده می‌کنند»

یعنی با گذشت زمان، بخش قابل توجهی از جمعیت قرقیزستان متوجه آنچه از شبکه‌های تلویزیونی روسیه به آنها گفته می‌شود، نمی‌شوند. علاوه بر این، رقابت با منابع فضای مجازی نیز روزافزون است. ما با استفاده از شرکت آمریکایی تحلیل فضای مجازی Similarweb، رتبه‌بندی 10 خبرگزاری محبوب در قرقیزستان را تهیه کردیم. آمار ترافیک وب‌سایت‌های رسمی آنها در ماه مهر ۱۴۰۱ به صورت ذیل است:

1.     «کاکْتو مِدیا» - بیش از 4 میلیون بازدید.

2.     «۲۴ کی‌جی» - ۳.۲ میلیون بازدید.

3.     «آکی پرِس» - ۲.۴ میلیون بازدید.

4.     «اسپوتْنیک قرقیزستان» - 889.5 هزار بازدید.

5.     «کلوپ مِدیا» - ۵۰۱.۳ هزار بازدید.

6.     «وِچِرْنی بیشکک» - 363.8 هزار بازدید.

7.     «آزاتیق مِدیا» - ۴۹۰.۵ 490.5 هزار بازدید.

8.     «وِسْتی کی‌جی» - ۱۷۷.۹ هزار بازدید.

9.     «اکونومیست» - 206 هزار بازدید.

10.  «بولاق کی‌جی» - ۸۰.‍۱ 80.1 هزار بازدید.

شایان ذکر است که پنج سایت خبری برتر شامل سه رسانه آشکارا طرفدار غرب (کاکتوس مدیا، ۲۴ کی‌جی و کلوپ مدیا)، یک بی‌طرف (آکی پرس) و تنها یک طرفدار روسیه (اسپوتنیک قرقیزستان) است. پنج مورد بعدی نیز عمدتاً متشکل از رسانه‌های طرفدار غرب هستند (آزاتیق مدیا، وستی کی‌جی، اکونومیست و بولاق) و تنها «وچرنی بیشکک» گاهی اوقات مطالب طرفدار روسیه را منتشر می‌کند.

بر اساس تقریبی‌ترین تخمین‌ها، معلوم می‌شود که رسانه‌های الکترونیکی طرفدار غرب تقریباً سه برابر بیشتر از رسانه‌های روسی و نسبتاً طرفدار روسیه در قرقیزستان مخاطب دارند.

با این حال، به گفته شرکت مشاوره بین‌المللی M-Vektor، 92 درصد از کاربران در قرقیزستان ترجیح می‌دهند مطالب خبری را در شبکه‌های اجتماعی بخوانند تا در وب‌سایت‌های رسانه‌های رسمی. بیایید ببینیم محبوبیت رسانه‌ها چگونه است، مثلاً بر اساس صفحات فیس‌بوک آنها (اعداد نشان‌دهنده تعداد مشترکان تا ۲۴ آبان ۱۴۰۱ است):

1.     «آزاتیق مدیا» - ۳۶۵۵۵۸ (به روسی)، 442656 (به قرقیزی). مجموع – 808214.

2.     «کلوپ مدیا» - ۱۶۷۰۰۰ (به روسی)، 57000 (به قرقیزی). مجموع – 224000.

3.     «کاکتوس مدیا» - ۲۱۸۰۰۰.

4.     «آکی پرس» - ۱۴۸۰۴۸.

5.     «اسپوتنیک قرقیزستان» - 130000 (به روسی)، 471 (به قرقیزی). مجموع – 130471.

6.     «۲۴ کی‌جی» - ۱۱۵۱۱۹.

7.     «وچرنی بیشنن: - ۵۲۰۰۰.

8.     «وستی کی‌جی» - ۲۸۶۶۵.

9.     «اکونومیست» - 24000.

10.  «بولاق» - ۲۵۰۰.

در اینجا نیز، همانطور که می‌بینیم، رسانه‌های طرفدار غرب پیشتاز هستند. «اسپوتنیک قرقیزستان» روسی، اگرچه در پنج رتبه اول قرار دارد، اما از نظر پوشش مخاطبان قرقیززبان از «آزاتیق» آمریکایی پایین‌تر است. یعنی می‌توان گفت که شهرستان ده برابر (!) بیشتر از بلندگوی اصلی تبلیغاتی آمریکا اطلاعات دریافت می‌کند و در واقع به هژمون خارجی واگذار شده است.

در سایر شبکه‌های اجتماعی نیز وضعیت تقریباً به همین منوال است.

دلیل این عدم تعادل کاملاً بدهی است: اهداکنندگان غربی از هیچ پولی برای تأمین منابع مالی اطلاعات محلی دریغ نمی‌کنند (در ادامه در این مورد بیشتر توضیح می‌دهیم)، از جمله برای حقوق خبرنگاران، خرید تجهیزات مدرن و مهمتر از همه، برای سازماندهی جلسات آموزشی مختلف در داخل قرقیزستان و خارج از کشور، که در آن روزنامه‌نگاران قاعدتا شستشوی مغزی و برای کار اطلاعاتی ضد روسی آماده می‌شوند.

هیچ داده‌ای در مورد کمک‌های مالی روسیه برای کار اطلاعاتی در قرقیزستان در منابع باز پیدا نشد. «قدرت نرم» بدنام روسی در قرقیزستان عمدتاً به برگزاری رویدادهایی مانند کنسرت‌ها، همایش‌ها و روزهای زبان روسی مربوط می‌شود. اما غرب ...

... غرب حمله می‌کند!

در مهر ۱۴۰۱، آژانس همکاری‌های بین‌المللی ایالات متحده (USAID) پروژه پنج‌ساله «ابتکار حمایت از استقلال رسانه‌ها» خود را تکمیل کرد. در چارچوب این پروژه، آمریکایی‌ها دوازده رسانه و سازمان غیردولتی در قرقیزستان را (رسانه‌های اِن‌تِ‌اِس، تی‌وی۱کی‌جی، کلوپ مدیا، کاکتوس مدیا، تولیت‌کلینیکا، سلام رادیو، ۲۴ کی‌جی، گاواری تی‌وی، مارال تی‌وی، اِل‌گِزیت و لیوبیمی تی‌وی و سازمان غیردولتی «موسسه مدیا پولیسی») به مبلغ 10 میلیون و 650 هزار دلار آمریکا تامین مالی کردند.

اما این همه ماجرا نیست. اکثر رسانه‌های طرفدار غرب (حلقه دریافت‌کنندگان کمک مالی تقریباً همان است) هنوز به شدت توسط بنیاد ملی دموکراسی NED (تصویر زیر - وب‌سایت‌های سازمان‌های کمک‌کننده آمریکا در قرقیزستان است) حمایت می‌شوند.

شایان ذکر است که بنیاد ملی دموکراسی زمانی عنصر اصلی دستگاه خرابکاری بود که علیه اتحاد شوروی کار می‌کرد. ساختار NED توسط ویلیام جی کیسی، مدیر سی‌آی‌اِی و والتر ریموند جونیور، متخصص تبلیغات و اطلاعات نادرست شورای امنیت ملی ایالات متحده و کارمند پاره وقت سی‌آی‌اِی، تنظیم شد. NED تا به امروز برای بی‌ثبات کردن کشورهایی که از واشنگتن اطاعت نمی‌کنند، کار می‌کند.

در سال 2021، طبق گزارش NED، این بنیاد سازمان‌های رسانه‌ای ذیل را در قرقیزستان: «اکونومیست» - 58000 دلار، «کلوپ مدیا» - ۵۶۵۹۰۰ دلار، «مدیا اسْپِیْس» - ۴۸۸۰۰ دلار، «مرکز توسعه رسانه» - 94،000 دلار، «موسسه مدیا پولیسی» - ۴۸۰۰۰ و «جینومیکس مدیا» ۱۱۰۰۰۰ دلار.

کنگره آمریکا در ماه اردیبهشت ۱۴۰۱ بودجه وزارت خارجه آمریکا برای سال 2023 را تصویب کرد. به عنوان بخشی از این بودجه، NED قصد دارد 300 میلیون دلار را برای به اصطلاح «تحولات دموکراتیک»، از جمله در کشورهای آسیای مرکزی هزینه کند. کنگره آمریکا با تصویب بودجه، این فرصت را به NED داد تا با استفاده از منطقه آسیای مرکزی، برنامه‌های غیر سازنده‌ای را در مورد روسیه، چین و ایران اجرا کند.

هر ساله NED برنامه موسوم به «اوراسیا» را اجرا می‌کند که تقریباً تمام کشورهای سابق شوروی - آذربایجان، ارمنستان، بلاروس، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان را پوشش می‌دهد. این بنیاد در نظر دارد به شدت از «جامعه مدنی» و رسانه‌ها در این کشورها - یعنی در اصل، کارگزاران خود - حمایت کند. برای چی؟ البته برای ترویج دستور کار آمریکا و فریب دادن جمعیت این کشورها. در سند بودجه آمده است:

«جنگ روسیه علیه اوکراین و غرب با سطوح جدیدی از سرکوب و اطلاعات نادرست در روسیه و سایر کشورها همراه است. در نتیجه، روسیه اولویت اصلی منطقه (اوراسیا) باقی خواهد ماند و NED به حمایت از تلاش‌ها برای برجسته کردن پوشش رسانه‌های طرفدار غرب از طرح‌های فساد کشف‌شده در روسیه و همچنین نقض حقوق بشر توسط مقامات روسی ادامه خواهد داد. این بنیاد به روس‌هایی که از سرکوب رنج می‌برند و به کمک حقوقی نیاز دارند، کمک خواهد کرد. NED از شبکه‌ای از فعالان و محققان از آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی برای تجزیه و تحلیل و افزایش آگاهی از نفوذ بدخیم رو به رشد چین در منطقه حمایت خواهد کرد»

به بیان ساده، فعالیت‌های مخرب NED از طریق درز اطلاعات و سازماندهی اعتراضات در منطقه انجام خواهد شد، ظاهراً با حمایت فراریان روسی از برنامه نظامی ویژه.

سهم عمده کمک‌های مالی به سازمان‌های غیر دولتی و رسانه‌های طرفدار غرب در قرقیزستان در سال 2023 توسط کنگره آمریکا به کمک‌کننده اصلی، آژانس همکاری‌های بین‌المللی ایالات متحده (USAID) اختصاص یافت:

‍‍21 میلیون دلار در قرقیزستان از جمله برای مقابله با روسیه در رسانه‌ها هزینه می‌شود. سند بودجه نیز به صراحت در این باره می‌گوید:

«کمک‌های ایالات متحده به مقابله با افزایش اطلاعات نادرست روسیه و افزایش استقلال رسانه‌ها کمک خواهد کرد. این برنامه‌ها توسط جامعه مدنی و رسانه‌ها حمایت خواهد شد»

یعنی در واقع، USAID به تامین مالی مقالات و ویدئوهای تحریک‌آمیز ادامه خواهد داد. شکی نیست که اکثر نشریات رسانه‌های طرفدار غرب در قرقیزستان با هدف سرکوب نفوذ روسیه و چین در این کشور خواهد بود، زیرا هر دو کشور رقبای ایالات متحده در منطقه هستند.

کنگره آمریکا بودجه سال 2023 یک ساختار دیگر، یعنی آژانس رسانه‌های جهانی ایالات متحده (USAGM) را تصویب کرده است. این آژانس شامل چندین شبکه بزرگ است، از جمله صدای آمریکا، زمان حال، رادیو آزادی، رادیو آسیای آزاد، تلویزیون و رادیو مارتی (تبلیغ علیه رهبری کوبا) و همچنین رادیو عربی سوا و شبکه عربی الحرة. در آسیای مرکزی، USAGM یک شبکه کامل از خدمات ملی رادیو آزادی را دارد (آزاتیق در قزاقستان و قرقیزستان، آزادی در تاجیکستان، آزادلیق در ازبکستان و آزاتْلیق در ترمنستان).

شجره‌نامه این آژانس و این خدمات نیز گوهر واقعی آنها را آشکار می‌کند. پس از پیروزی اتحاد جماهیر شوروی بر آلمان نازی، ایالات متحده به این نتیجه رسید که قدرت نظامی و ایدئولوژیک اتحاد شوروی برای آنها نیز یک خطر واقعی است.

 به عقیده آمریکایی‌ها، ایدئولوژی کمونیستی شوروی می‌تواند به فروپاشی کامل رژیم‌های کشورهای غربی و متعاقباً از دست دادن نفوذ جهانی بر کشورهای تحت کنترل اروپا، آسیا و آمریکای لاتین منجر شود. لذا یک پروژه تبلیغاتی سیا به نام «رادیو اروپای آزاد» (RFE) ابزاری برای تضعیف اردوگاه سوسیالیستی از درون شد. این نه تنها به اشاعه «ارزش‌های غربی» و تبلیغات، بلکه حمایت از جنبش‌های اعتراضی و حتی تشدید درگیری‌های قومی در اتحاد شوروی و سایر کشورهای پیمان ورشو اشاره داشت.

مرکز بین‌المللی وودرو ویلسون برای محققان اسنادی را در مورد رابطه CIA با RFE منتشر و خاطرنشان کرد:

اسناد از طبقه‌بندی خارج شده مربوط به تنظیم فعالیت‌های «رادیو اروپای آزاد» است. شبکه ایستگاه‌های رادیویی تا سال 1971 توسط سیا کنترل و تامین مالی می‌شد و سپس تامین مالی توسط کنگره آمریکا ادامه یافت. اسناد منابع مالی «رادیو اروپای آزاد» را در خارج از ایالات متحده نشان می‌دهد».

مکاتبات از طبقه‌بندی خارج شده روسای دو بخش جاسوسی و تبلیغاتی از جذابیت خاصی برخوردار است. 11 ژانویه 1951، آلن دالس، رئیس سیا، به فرانک ویسنر (رئیس RFE) اطلاع داد که سیا بودجه‌ای را برای پخش برنامه‌ها تصویب کرده است. در نامه دیگری مورخ 4 ژانویه 1963 مارشال کارتر معاون سیا، جان ریچاردسون رئیس رادیو آزادی را در مورد بودجه اضافی برای RFE به منظور گسترش پخش برنامه و معرفی اقدامات مؤثر جدید برای عملیات در خارج از کشور مطلع می‌کند.         

با بازگشت به موضوع تأمین مالی شبکه‌های رادیو آزادی توسط آژانس رسانه‌های جهانی (USAGM) باید گفت: اخبار منتشر شده توسط سرویس‌های رادیو RFE در کشورهای آسیای مرکزی این قدر زیاد است که گاهی اوقات نه تنها برای افراد معمولی، بلکه برای یک روزنامه‌نگار حرفه‌ای دشوار است که دروغ‌های آشکار را تشخیص دهد. تحریک عمدی مردم نه تنها علیه مقامات آنها، بلکه علیه کشورهایی که نزدیکترین شریک برای کشورهای آسیای مرکزی - بلاروس، روسیه، چین، ایران - و مخالفان آمریکا در منطقه هستند، در کار است.

همان طور که از بودجه USAGM برای سال 2023 مشاهده می‌شود، این آژانس قصد دارد 2 میلیون و 266 هزار دلار برای «آزاتیق مدیا»، بخش قرقیزی رادیو آزادی هزینه کند:

در مجموع، قرار است هزینه‌های زیادی برای پخش در آسیا مصرف شود. USAGM به صراحت بیان می‌کند:

«ما شروع به محاصره روسیه در یک حلقه اطلاعاتی، تضعیف نفوذ ایران در منطقه و خنثی کردن تلاش‌های چین برای گسترش نفوذ خود فراتر از شرق و جنوب شرق آسیا خواهیم کرد»

برای مقابله با نفوذ روسیه، USAGM قصد دارد در سال 2023 مراکز اطلاعاتی جدیدی را در کشورهایی مانند لیتوانی و لتونی افتتاح کند. در سند بودجه آمده است:

 «روزنامه‌نگاران می‌توانند با خیال راحت محتوای خود را دریافت و توسعه دهند و در عین حال تا حد امکان به مخاطبان بلاروس و روسیه نزدیک باشند. شبکه روسی‌زبان «زمان حال»، همراه با «رادیو آزادی» و با همکاری «صدای آمریکا»، همزمان با تصویرسازی اخبار در شبکه‌های اجتماعی، محتوایی از شعبه خود در ریگا پخش خواهد کرد»

2023: برنامه‌ها زیاد است!

سال آینده، 2023، برای قرقیزستان و در واقع برای همه کشورهای آسیای مرکزی آسان نخواهد بود. در سال ۲۰۲۲، واشنگتن اجرای پروژه بلندمدت «استراتژی یکپارچه کشور. جمهوری قرقیزستان» را آغاز کرد که توسط وزارت امور خارجه ایالات متحده تهیه شده است. این استراتژی بیانگر برنامه‌های گسترده آمریکایی ها است.

این سند ارزش استناد به تفصیل را دارد:

«ما با استفاده از ابزارهای رسانه‌ای جدید، جوانان را از طریق پلتفرم‌های مختلف درگیر خواهیم کرد و میزان محتوای به زبان قرقیزی را افزایش خواهیم داد تا به مخاطبان گسترده‌تری در سراسر کشور دست یابیم. حمایت ما همچنین شامل مقابله با اطلاعات نادرست و ارتقای سواد رسانه‌ای در میان گروه‌های مختلف، از جمله روزنامه‌نگاران و جوانان خواهد بود. علیرغم اینکه اقتصاد روسیه با غرب قطع شده است، همچنان بر آسیای مرکزی و قرقیزستان نیز تسلط دارد. چین همچنان دارای نفوذ اقتصادی قابل توجهی در تجارت و سرمایه‌گذاری است. این عوامل استقلال و اعتماد به نفس این کشور (قرقیزستان) را تضعیف می‌کند»

درگیری با تاجیکستان در استان باتکن نشان‌دهنده ظرفیت کم نیروهای امنیتی قرقیزستان است. دولت آمریکا برای همکاری امنیتی نزدیک دوجانبه در راستای منافع ایالات متحده ابراز علاقه کرده است. این رابطه بر اساس یک توافق دوجانبه خواهد بود که آموزش و کمک بیشتری را ارائه می‌دهد. با این حال، خطرات مرتبط با دستیابی به این هدف آمریکایی ممکن است با مشارکت فعال روسیه از طریق سازمان پیمان امنیت جمعی و چین از طریق سازمان همکاری شانگهای خنثی شود. آمریکا در نظر دارد با برقراری و حفظ گفتگو با مخاطبان گسترده، نیروهای امنیتی و دفاعی قرقیزستان از طریق مشارکت فعال قرقیزها در مجامع مختلف (آسیای مرکزی 5 + 1 آمریکا و سازمان ملل) این خطرات را کاهش دهد.

به عبارت دیگر، آمریکایی‌ها قصد دارند نفوذ خود در قرقیزستان را در همه جبهه‌ها بیشتر تقویت کنند، از جمله از طریق دستکاری افکار عمومی از طریق رسانه‌های کنترل شده و وبلاگ‌نویسان. مطمئنا از تاکتیک مورد علاقه آمریکا استفاده خواهد شد و آن هم «ترغیب» مردم قرقیزستان علیه همکاری قرقیزستان با روسیه و چین و همچنین استفاده از بخش غیردولتی در تجمعات و اعتراضات، همان طور که بارها اتفاق افتاده بود.

آیا مسکو واقعاً قادر خواهد بود برای مقابله با این استراتژی تهاجمی کاری انجام دهد؟ افسوس به نظر می‌رسد توانایی‌های آن در این زمینه به شدت محدود است و این ممکن است منجر به عقب‌نشینی تدریجی بخش طرفدار روسیه از فضای اطلاعاتی قرقیزستان به حومه آن شود.

واشنگتن، مانند گذشته، جمعیت قرقیزستان را علیه عضویت این کشور در سازمان پیمان امنیت جمعی و سازمان همکاری شانگهای تحریک خواهد کرد و از این طریق خطر گروه‌های تروریستی مستقر در افغانستان را برای آن افزایش خواهد داد. می‌توان فرض کرد که آمریکایی‌ها می‌توانند درگیری نظامی دیگری در مرز قرقیزستان و تاجیکستان برای تشدید هرج و مرج در منطقه آسیای مرکزی تحت کنترل سازمان پیمان امنیت جمعی ایجاد کنند. یعنی تضعیف موقعیت روسیه در آسیای مرکزی در پس‌زمینه عملیات ویژه نظامی در اوکراین.

منبع:

https://stanradar.com/news/full/51058-ssha-kyrgyzstan-strategija-informatsionnoj-ekspansii-.html