ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، بخش زیادی از هفته گذشته را در جنوب آسیا گذراند. او از دوشنبه تا چهارشنبه از پاکستان دیدن کرد و سپس برای سفر یک روزه به سریلانکا، اولین سفر یک رئیس جمهور ایران از سال ۲۰۰۸ به این کشور، سفر کرد.
هر دو سفر برای کشورهای میزبان مهم هستند. هم پاکستان و هم سریلانکا در سال های اخیر با بدترین فشارهای اقتصادی منطقه مواجه بوده اند و هر کدام امیدوارند از همکاری با ایران بهره مند شوند. امنیت یک دستور کار مهم برای اسلام آباد بوده است، که مایل است با ایران در مرز مشترک خود، جایی که دو کشور در ژانویه حملات فرامرزی مبادله کردند، همکاری کند.
در همین حال، سفر رئیسی به ایران این فرصت را داد تا به جهان نشان دهد که علیرغم بی‌ثباتی ادامه دار در خاورمیانه، همچنان از نظر دیپلماتیک فعال است. این دیپلماسی اخیر همچنین نشان دهنده یک روند ژئوپلیتیک قابل توجه است: ایران نیز مانند دیگر رقبای آمریکا، چین و روسیه، مشارکت خود را در جنوب آسیا افزایش داده است. اما تهران اغلب از تلاش های خود در منطقه برای پیشبرد برنامه های ضد غربی و ضد اسرائیلی(رژیم صهیونیستی) استفاده می کند.
فعالیت های چین در جنوب آسیا کاملاً شناخته شده است. پکن تأثیر عمده ای در منطقه داشته است که عمدتاً توسط سرمایه گذاری های زیرساختی و دیپلماسی واکسن و ابزارهای قدرت نرم تقویت شده است. روسیه علاوه بر دوستی دیرینه اش با هند، سرمایه گذار بزرگ انرژی در بنگلادش و نپال است. این کشور تعامل دیپلماتیک و نظامی با بنگلادش را افزایش داده است و سال گذشته عرضه نفت به پاکستان را آغاز کرد.
رد پای ایران در منطقه عمیق نیست، اما ممکن است تغییر کند. رئیسی در آوریل گذشته در تماسی با شیخ حسینه، نخست وزیر بنگلادش، علاقه خود را برای گسترش تجارت با داکا ابراز کرد. چند ماه بعد، مالدیو پس از هفت سال وقفه، روابط رسمی خود را با ایران دوباره برقرار کرد. سفرهای هفته گذشته رئیسی، از جمله تعهد برای نهایی کردن توافقنامه تجارت آزاد با پاکستان و راه اندازی پروژه برق آبی تحت حمایت ایران در سریلانکا، نشان دهنده دسترسی موفق ایران به این کشور است.
روابط هند و ایران به دلیل کاهش واردات انرژی هند از ایران و اخیراً بحران ادامه دار خاورمیانه تا حدودی تیره شده است. هند در جنگ با حماس با عقب نشینی از اسرائیل و تهدیدات عمده ناشی از حملات تحت حمایت ایران به کشتی های تجاری در دریای سرخ مواجه است. با این حال، این موضوع باعث نشد جایشانکار در ماه ژانویه به تهران سفر کند تا درباره چگونگی گسترش همکاری ها گفتگو کند.
دو رویداد ژئوپلیتیک اخیر ممکن است چشم‌انداز ایران را در جنوب آسیا تقویت کند. توافق سال گذشته روابط ایران و عربستان سعودی باید فضای دیپلماتیک بیشتری را به پایتخت‌های جنوب آسیا برای تعامل با تهران بدهد. روابط رو به رشد ایران با چین، به لطف توافقنامه راهبردی ۲۰۲۱، فرصت هایی برای مشارکت در منطقه ای ایجاد می کند که پکن قدرتمندترین بازیگر خارج از آن است.
با این حال، در حالی که چین و روسیه از انتقاد از سیاست‌های آمریکا در جنوب آسیا، به استثنای چند استثنا، خودداری کرده‌اند، ایران تاکنون راه دیگری در پیش گرفته است. تهران از تعامل خود با پایتخت های جنوب آسیا برای حمله به غرب و متحدانش استفاده کرده است. رئیسی در سریلانکا اعلام کرد که اسرائیل به خاطر اقدامات خود در سرزمین های فلسطینی باید محاکمه شود و غرب را به خاطر استعمار و استکبار محکوم کرد.
رئیسی در پاکستان پا را فراتر گذاشت و تهدید کرد که در صورت حمله مجدد به ایران، اسرائیل(رژیم صهیونیستی) را نابود خواهد کرد. چنین لفاظی چیز جدیدی نیست: سال گذشته قبل از جنگ اسرائیل(رژیم صهیونیستی) و حماس طی تماسی با حسینه، او اشغالگری اسرائیل(رژیم صهیونیستی) را به شدت مورد انتقاد قرار داد. اما این رویکرد می تواند نتیجه معکوس داشته باشد. این ممکن است در کشورهای با اکثریت مسلمان آسیای جنوبی خوب باشد، اما نه لزوماً در جاهای دیگر از جمله سریلانکا که از روابط دوستانه با اسرائیل برخوردار است و خواهان روابط خوب با غرب است.
سرمایه‌گذاری‌ها و سایر کمک‌های ایران در جنوب آسیا نسبتاً کم است، به این معنی که ایران فاقد اهرم فشاری است که دولت‌های منطقه را وادار به تحمل لفاظی‌های تند ضدغربی‌اش کند. تهران ممکن است با تمرکز بر روابط دوجانبه به جای برنامه جهانی خود، موفقیت بیشتری در هدایت روابط خود با جنوب آسیا پیدا کند.
By Michael Kugelman, the writer of Foreign Policy’s weekly South Asia Brief and the director of the South Asia Institute at the Wilson Center
نظر شما