در سراسر پاکستان، مانند اکثر جوامع کشاورزی، ساختار خانواده، مرد سالارانه است و بیشتر مردم با خانواده های بزرگ و پرچمعیت ، اغلب در یک خانه یا مجتمع خانوادگی زندگی می‌کنند. مرد بزرگ خانواده، خواه پدر، پدربزرگ یا عموی پدری باشد، رهبر خانواده است و در مورد اعضای خانواده تصمیم‌های مهم را می‌گیرد. به طور سنتی، جایگاه زن در جامعه نسبت به مردان در درجه دوم اهمیت قرار دارد و آنها به انجام کارهای خانه و ایفای نقش یک همسر و مادر وظیفه شناس محدود می شود. با این حال، در ایالت پنجاب، پنبه‌چینی منحصراً شغل زنانه است و زنان ممکن است پولی را که از این راه به دست می‌آورند، برای اهداف خود نگه دارند.

در خانوارهای ثروتمند دهقانی و زمین‌دار و همچنین در خانواده‌های طبقه متوسط ​​شهری، منزوی نگه داشتن زنان هنوز رایج است. هنگامی که زنان خانه‌های خود را ترک می‌کنند، معمولاً سر خود را می پوشانند. در میان فقرای روستایی، زنان در مزرعه و هم در خانه وظایفی دارند و عرفاً حجاب را رعایت نمی‌کنند. خانه‌های متعصبان دینی دارای بخش مردانه در جلوی خانه است تا مهمانان و دیگران برای زنانی که در قسمت زنانه در بخش پشت ساختمان مانده‌اند، مزاحمت ایجاد نکنند. در مناطق محروم پاکستان «قتل‌های ناموسی» مشهود است، که در آن اگر تصور شود که زن باعث بی‌حرمتی خانواده یا قبیله شده است، ممکن است توسط یکی از بستگان مرد کشته شود!

در میان اشراف، شیوه‌های زندگی غربی و تحصیلات کلاسیک، حجاب را حذف کرده است، اما، به طور کلی، حتی در میان آن گروه، نگرش ها نسبت به زنان در جامعه و خانواده اغلب از سوی خارجی ها سنتی تلقی می‌شود. با رویکرد افزایش دسترسی به غرب و همچنین ورود زنان به محیط کار و خدمات دولتی، تغییرات با شتاب بیشتری در میان قشر مرفه ​​شهری رخ داده است. شمار زیادی از زنان طبقه متوسط ​​از رعایت حجاب دست کشیده اند و آموزش زنان اهمیت یافته است. برخی از زنان در مشاغل حکومتی برجسته شده‌اند. و بعضی سیاستمداران، روزنامه نگاران و معلمان برجسته پاکستان از زنان هستند و یک زن به عنوان نماینده مجلس، نخست وزیر و رئیس پارلمان خدمت کرده است.

در بخش‌های سنتی پاکستان، سازمان‌دهی اجتماعی حول محور خویشاوندی می‌چرخد، نه حول محور نظام کاست که در هند استفاده می‌شود. برادری ( نسب پدری، به معنای واقعی کلمه «برادری») مهمترین نهاد اجتماعی است. ازدواج درون فامیلی به طور گسترده انجام می‌شود. یک مرد در بسیاری از جوامع پاکستانی ترجیح می‌دهد با دختر عمویش ازدواج کند. بزرگان خاندان، شورایی تشکیل می دهند که به اختلافات درون دودمان رسیدگی می‌کند و از طرف خاندان با جهان خارج تعامل و گفت‌وگو می‌کند.

سبک‌های لباس پاکستانی تقریبا شبیه به لباس‌های هندی است. ترکیب شلوار - قمیض (قمیص) - پیراهن بلند تا روی زانو (کمیز، کامیز) روی شلوارهای گشاد (شالوار) - رایج ترین شکل سنتی لباس است. مردان به‌عنوان یک لباس رسمی‌تر، کتی تا زانو می‌پوشند که به عنوان شروانی شناخته می‌شود. زنان اغلب شال سبکی به نام دوپاتا (دوپته)می پوشند. در جامعه خاصی از مسلمان، زنان گاهی برقع می‌پوشند، لباسی تمام قد که ممکن است صورت را بپوشاند یا نپوشاند. در نسل‌های پیشین، کلاه فاس (منسوب به شهر فاس در مراکش) در میان مردان مسلمان رایج بود؛ اما اغلب کلاه پشمی و قایق‌شکل کاراکول (که محمد علی جناح از آن استفاده می کرد) در پاکستان مرسوم است. با این حال، بسیاری از طرح‌های دیگر کلاه ، بویژه در مناطق قبیله‌ای استفاده می‌شود. لباس‌های غربی در بین جوانان شهری رواج دارد و ترکیبی از سبک های غربی و پاکستانی در خیابان‌ها به چشم می‌خورد.

غذاهای پاکستانی نیز با غذاهای هندی قرابت دارند. غذاهای کاری مانند انواع سبزی‌ها بویژه سیب زمینی، بادمجان و بامیه رایج است. هر منطقه ​​مخلوط ترجیحی خود را از ادویه‌ و چاشنی‌ها دارد. اصطلاح ماسالا برای توصیف چنین مخلوطی استفاده می‌شود. افزون بر بسیاری از ادویه و چاشنی‌ها که با سایر کشورهای آسیای جنوبی نیز مرتبط است، ماست یک عنصر رایج است. گوشت های مورد علاقه شامل مرغ، بز و بره است. عدس یک غذای استاندارد است و انواع نان گندم غذای اصلی ملی است. رایج ترین نان ها چاپاتی (نان تابه‌ای) و نان (کمی خمیر شده) هستند. پاکستانی‌ها به نوشیدن مقدار زیادی چای داغ علاقه دارند. همچنین نوشیدنی لاسی (بر پایه ماست مانند دوغ) ترکیبی از ماست، آب، ادویه و گاهی برخی میوه‌ها. شربت و لیموناد نیز محبوب هستند. مانند اکثر کشورهای مسلمان، نوشیدنی‌های الکلی از نظر فرهنگی و دینی، نامناسب و حرام تلقی می‌شوند.

مردم مسلمانان پاکستان دو عید بزرگ اسلامی، عید سعید فطر (پایان ماه رمضان) و عید سعید قربان (نشانگر پایان مناسک حج) و همچنین میلاد حضرت محمد (ص) را جشن می گیرند. (تعطیلات مذهبی بر اساس تقویم قمری است). روز تولد محمدعلی جناح (25 دسامبر) جشن بزرگ ملی است. روز استقلال 14 آگوست و روز ملی پاکستان 23 مارس است (تجلیل از قطعنامه لاهور [پاکستان] 1940). شماری تعطیلات اصلی و جزئی دیگر نیز وجود دارد.

هنرهای پاکستان

پیشینه میراث فرهنگی پاکستان به بیش از 5000 سال قبل، به دوره تمدن سند می‌رسد. تأکید بر ایدئولوژی اسلامی، همذات پنداری عاشقانه قوی با فرهنگ و تمدن اسلامی در هنر آمیخته است. ادبیات،بویژه شعر، غنی‌ترین شکل هنر پاکستان است. موسیقی نو و رقص مدرن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. هنرهای تجسمی نیز نقش کمی در فرهنگ عامیانه مردمی دارند. با این حال، نقاشی و مجسمه‌سازی به‌عنوان تجلی فرهنگ پیشرفته شهری وجود دارد.

پاکستان با سایر بخش‌های جنوب آسیا میراث بزرگ مغول در هنر، ادبیات، معماری و آداب را به اشتراک می‌گذارد. ویرانه‌های موهنجودارو، شهر باستانی تاکسیلا، و قلعه روهتاس شیرشاه سور، تنها چند مکان در پاکستان هستند که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده اند. مسجد مروارید، مسجد پادشاهی و باغ شالیمار، همگی در لاهور، از جمله گوهرهای معماری این کشور هستند.

تاکسیلا، پاکستان: استوپای دارماراجیکا

رقص‌های سنتی رایج شامل بانگرا (رقصی انفجاری که در پنجاب توسعه یافته است) و پله‌های ختاک است. ختاک رقص رزمی پشتون‌های قبیله‌ای است که شامل تقلید پر انرژی از رژه‌های رزمندگان است. شماری از رقص های سنتی مربوط به زنان وجود دارد. این‌ها عبارتند از یک آهنگ و رقص طنز به نام گیدا، یک رقص چرخشی که توسط دختران و زنان جوان به نام کیکلی اجرا می شود و شکلی که در آن رقصندگان انگشتان خود را به هم  گره می زنند و در حالی که یک دایره می بندند، دست می زنند. لودی یک رقص پنجابی است که معمولاً توسط مردان انجام می‌شود، معمولاً برای جشن گرفتن یک پیروزی - درگذشته در یک مبارزه نظامی - اما اکنون در  پیروزی مسابقه‌های ورزشی انجام می‌شود.

بهانگرا، رقص محلی منطقه پنجاب پاکستان و هند

موسیقی از دیرباز بخشی از فرهنگ پاکستان بوده و این کشور به شدت از سنت شمال هند در موسیقی هندوستان تأثیر پذیرفته است. سبک های سنتی و محلی و منطقه ای نیز فراوان است.  اغلب برای غزل که نوعی شعر عاشقانه است آهنگ سازی می شود. غزل خوانان مانند "مهدی حسن" و "غلامعلی" طرفداران زیادی در داخل و خارج از کشور پیدا کرده اند.

موسیقی عامه پسند به سبک غربی در پاکستان به کندی توسعه یافته است، اگرچه در اوایل قرن بیست و یکم شماری از خوانندگان زن و مرد وجود داشتند که به عنوان ستاره‌های پاپ به شمار می آمدند. از جمله این دو خواهر و برادر نازیه حسن و ذهب حسن، خواننده خوان علمگیر، و گروه های راک Vital Signs و Junoon، گروهی که موسیقی آنها الهام گرفته از تصوف بود.

شعر یک هنر مردمی است و شعرخوانی عمومی که مشاعره نامیده می شود، مانند کنسرت های موسیقی سازماندهی می‌شود. محمد اقبال لاهوری، یکی از  عناصر اصلی تأسیس پاکستان (اگرچه پیش از تأسیس این کشور درگذشت)، شاعری برجسته به زبان فارسی و اردو بود. شاعران پشتو، اردو و سندی نیز قهرمانان منطقه‌ای و ملی هستند.

تئاتر سنتی پنجابی عموماً امکانی برای اجراکنندگان خیابانی به اصطلاح طبقه پایین و به گونه‌ای کمیک و بی‌نظیر بود. با این حال، تئاتر تجاری در شمال هند و پاکستان تا اواسط قرن نوزدهم و سپس عمدتاً به زبان اردو و در جامعه پارسی ظاهر نشد. پس از جدایی، اکثر بازیگران، کارگردانان و نویسندگان حرفه‌ای در جامعه مسلمان به سمت تئاتر و سینمای هند گرایش پیدا کردند (یک استثناء مهم، هنرپیشه و خواننده مشهور نور جیان است). سینما محبوبترین نوع سرگرمی در پاکستان است. هر ساله فیلم‌های بلند زیادی عمدتاً به زبان‌های پنجابی و اردو تولید می‌شوند، پاکستانی‌ها با وجود اختلافات سیاسی با هند، علاقه زیادی به فیلم‌های تولید شده در هند دارند. دیگر ستاره های مطرح سینما، سلطان راهی (سلطان محمد) و محمدعلی و همسرش زبا هستند. آهنگ‌ها و موسیقی‌های مورد استفاده در فیلم‌های پاکستانی دارای ویژگی‌های متمایزی است که با فناوری نو تکثیر می‌شوند و مورد استفاده علاقه‌مندان قرار می گیرد.

مؤسسه‌های فرهنگی

تاریخ کهن و غنی پاکستان (شبه قاره) در موزه‌ها قابل دسترس است . موزه لاهور (1894) دارای مجموعه‌ای باشکوه از هنرها و صنایع دستی، جواهرات و مجسمه‌های مربوط به دوره‌های گوناگون تاریخی است. موزه ملی پاکستان در کراچی (1950) دارای شماری گالری است که شامل گنجینه‌ای از اشیاء تمدن هند و نمونه‌هایی از هنر گاندارا است. تعدادی موزه باستان شناسی و چندین موزه خصوصی با نمایشگاه های تخصصی نیز وجود دارد. مؤسسه تمدن‌های آسیایی تاکسیلا (تاسیس 1997) در سال 2007 از نظر اداری با دانشگاه قائد اعظم در اسلام آباد ادغام شد. کالج ملی هنر (تاسیس شده در سال 1872 به عنوان مدرسه هنر صنعتی مایو) در لاهور است. مؤسسه هنرهای زیبای کشور نیز چندین گالری هنری خصوصی در شهرهای بزرگ دارد.

ورزش و تفریح

کریکت یک بازی ملی مورد علاقه است و این کشور تعدادی از بهترین بازیکنان جهان از جمله آصف اقبال و عمران خان را به دنیا معرفی کرده است. تیم ملی پاکستان در سال 1992 قهرمان جام جهانی شد و در مسابقات بین المللی نیز چند پیروزی کسب کرده است. کریکت توسط هیئت کریکت پاکستان اداره می شود.

در بین ورزش‌های تیمی، تنها هاکی روی چمن از نظر محبوبیت با کریکت مقایسه می‌شود. این کشور چندین بار قهرمان جام جهانی و المپیک در هاکی روی چمن شده است. اسکواش یکی از محبوب ترین ورزش های فردی است. پاکستان در طول دهه‌های 1980 و 1990 بر رقابت‌های جهانی مسلط بود، زمانی که جهانگیرخان و جانشیرخان (که با هم مرتبط نیستند) در مجموع 14 قهرمانی جهانی را به دست آوردند.

پاکستان از سال 1948 در بازی‌های المپیک تابستانی شرکت کرده است (اگرچه این کشور بازی‌های 1980 مسکو را پس از تهاجم شوروی به افغانستان تحریم کرد). در بازی‌های زمستانی نماینده‌ای نداشته است. تقریباً تمام موفقیت‌های این کشور در هاکی روی چمن بوده است، از جمله کسب مدال طلا در سال های 1960، 1968 و 1984.

رسانه و نشر

رادیو و تلویزیون دولتی به طور سنتی در تلاش برای مهار سنت های فرهنگی عامیانه (به ویژه در آهنگ، موسیقی و نمایش) برای اهداف سیاسی و غیرسیاسی استفاده می‌شود. در سال 2002، سازمان تنظیم مقررات رسانه های الکترونیکی پاکستان (PEMRA) برای تنظیم و مجوز تأسیسات رادیویی، تلویزیونی و ماهواره‌ای خصوصی ایجاد شد. سانسور، بویژه در روزنامه‌ها، گسترده است، اما پاکستانی ها از طریق تلویزیون ماهواره‌ای  و اینترنت و به طور کلی به رسانه های مکتوب و فضای مجازی به‌خوبی به اطلاعات لازم دسترسی دارند. روزنامه‌هایی که به‌ویژه به زبان‌های اردو، سندی و انگلیسی منتشر می‌شوند، خوانندگان زیادی دارند و بسیاری از آنها در نسخه‌های چاپی و آنلاین در دسترس هستند.در پاکستان مؤسسه‌های متعدد نشر وجود دارد که بیشتر به زبان انگلیسی و اردو کتاب چاپ می کنند.

منبع: https://www.britannica.com/place/Pakistan/Daily-life-and-social-customs

بازبینی و ویرایش /محمد سعید معزالدین