پروفسور دکتر   آلکساندر فدوتف ایرانشناس و شرق شناس بزرگ بلغاری و یادداشت عاشقانه اش از  شیراز و  درک محضر حضرت حافظ

 پروفسور الکساندر فدوتوف یکی از مهم‌ترین و برجسته‌ترین چهره‌های علمی بلغارستان در زمینه مطالعات آسیایی و ایران‌شناسی بود. وی در ۶ نوامبر ۱۹۵۶ متولد شد و در طول زندگی خود خدمات ارزشمندی به پژوهش‌های تاریخی، فرهنگی، و زبانی آسیا، به‌ویژه ایران، ارائه کرد. او به‌عنوان رئیس مؤسسه مطالعات شرق در دانشگاه صوفیه "سنت کلیمنت اوهریدسکی" فعالیت داشت و نقش کلیدی در توسعه و پیشرفت برنامه‌های آکادمیک در زمینه شرق‌شناسی در بلغارستان ایفا کرد.

تحصیلات و تخصص

پروفسور فدوتوف تحصیلات خود را در رشته‌های شرق‌شناسی و زبان‌شناسی با تمرکز بر زبان‌ها و فرهنگ‌های شرقی، به‌ویژه ایران باستان و شرق دور، به انجام رساند. او دارای تسلط بالایی بر زبان‌های مختلف آسیایی از جمله فارسی، کره‌ای، و زبان‌های منطقه‌ای دیگر بود. تخصص وی در حوزه ایران‌شناسی و شرق آسیا، به‌ویژه در مطالعه ادیان، تاریخ، و فرهنگ ایران باستان و کشورهای شرق آسیا بود. او همچنین در حوزه‌های مرتبط با دین‌های ایران باستان همچون زرتشتی‌گری و میترائیسم پژوهش‌های گسترده‌ای انجام داد.

دستاوردهای علمی

پروفسور فدوتوف آثار متعدد علمی در زمینه ایران‌شناسی و شرق‌شناسی منتشر کرد که از جمله آن‌ها می‌توان به کتاب‌ها و مقالاتی اشاره کرد که در زمینه تاریخ، فرهنگ، زبان‌شناسی و ادیان ایران و شرق آسیا نوشته شده است. او تحقیقات گسترده‌ای درباره تاریخ و تمدن ایران، ادیان باستانی، و تعاملات فرهنگی بین ایران و کشورهای شرق آسیا داشت. وی در سخنرانی‌های متعدد بین‌المللی و همایش‌های علمی حضور فعال داشت و پژوهش‌هایش به‌طور گسترده در محافل آکادمیک جهانی مورد ارجاع قرار می‌گرفت.

نقش در گسترش ایران‌شناسی

یکی از بزرگ‌ترین خدمات پروفسور فدوتوف، تلاش‌های بی‌وقفه‌اش برای گسترش و ترویج مطالعات ایران‌شناسی در بلغارستان و فراتر از آن بود. او نقش پررنگی در احیای برنامه‌های ایران‌شناسی در دانشگاه‌های بلغارستان داشت و از طریق تأسیس رشته‌ها و دوره‌های تحصیلی مرتبط با تاریخ و فرهنگ ایران، دانشجویان بسیاری را به این حوزه جذب کرد. او همچنین همکاری‌های علمی و فرهنگی بین بلغارستان و ایران را تقویت کرد و در ترویج زبان فارسی در دانشگاه‌های بلغارستان تلاش‌های زیادی انجام داد.

فعالیت‌های بین‌المللی

پروفسور فدوتوف عضو بسیاری از نهادها و انجمن‌های بین‌المللی بود و در پروژه‌های مشترک تحقیقاتی با مؤسسات علمی و دانشگاه‌های مختلف در سراسر جهان مشارکت داشت. او همچنین به‌عنوان مشاور علمی در پروژه‌های بین‌المللی مرتبط با ایران‌شناسی و شرق‌شناسی فعالیت داشت و به تقویت ارتباطات علمی بین بلغارستان و کشورهای آسیایی کمک شایانی کرد.

تأثیرگذاری

تأثیر پروفسور فدوتوف بر محافل علمی بلغارستان و بین‌المللی بسیار گسترده بود. او به‌عنوان یکی از شخصیت‌های برجسته علمی و فرهنگی در حوزه مطالعات شرق و ایران‌شناسی شناخته می‌شد. آثار و پژوهش‌های وی در این زمینه نه‌تنها در بلغارستان بلکه در محافل علمی جهانی نیز مورد توجه و ارجاع قرار گرفت. تلاش‌های وی برای ترویج ایران‌شناسی در بلغارستان موجب شد تا این کشور به یکی از مراکز مهم مطالعات ایران‌شناسی در اروپا تبدیل شود. فدوتوف در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰ درگذشت، اما میراث علمی و فرهنگی او همچنان ادامه دارد و آثار و دستاوردهای او به‌عنوان منبع الهام و مرجع برای نسل‌های بعدی محققان باقی خواهد ماند.

یادداشت عاشقانه استاد ایران شناس بلغار از  شیراز و محضر حضرت حافظ

افسوس هر دوبار مسافرتم به ایران، فرم رسمی داشت، "میگویم افسوس"  زیرا که به من امکان نداد به تهران، اصفهان، یا شیراز رفته و به تنهایی گردش کنم. از مدتها قبل فهمیدم، که که اگر بخواهی روح یک کشور، یک ملت را احساس کنی بایستی  " آنجا بمانی "، تلاش کنی، غرق درجریان های آن شنا کنی، نه اینکه "مبارزه کنی " با تاثیر گذاشتن بر سنت ها، رسوم، ذایقه ها، عادات سنتی محلی آن.

     در تهران هر دو هفته از هواپیما شب بزمین نشستم : هوا پیما بر فراز شهر در طول ۴۰ – ۳۰  دقیقه پرواز میکرد با خود میگفتم این شهر چگونه می باید باشد، که نه آغاز و نه انتها دارد. معلوم شد تهران تقریبا بی انتهاست، این شهر ده میلیونی  ............ نمی توان او را احاطه کرد، نه کاملا او را دید. در آنجا من چندین مکان "خودم "را پیدا کردم. " بخش مرکزی، که در آنجا وزارت امور خارجه، در جنب آن چندین موزه عالی، منجمله موزه قرآن، بازار تهران، که احتمالا یک صدم آن را دیدم، موزه هنرهای معاصر، همچنان که کل تهران تا اندازه ای شهر بی مبتدا، که در آن نمی توان مساجد تاریخی یا مقبره را کشف کرد، شاید به  استثنای مقبره آیت الله خمینی، که مبدل به محل ادای احترام (سجود)، زیارت میلیونها ایرانی شده است.

    توصیه میکنم به هر کسی که از ایران دیدن میکند به اصفهان، شهر پر افتخار از زیبایی های جهانی رفته و محظوظ، و بهره مند شود. در آجا  انسان احساس مطبوعی کرده، و حتی بعضی اوقات در درجه حرارت مناسب مثل بهشت! خیابانهای سایه دار  محل ایده آل برای گپ زدنهای دلچسپ و روانبخش است و چایخانه های زیبا با چای های معطر و نارگیله  قلیان چیزهای فراموش شدنی هستند! در اینجا باید خاطر نشان کنم منارجنبان بسیار مشهور وجود دارد، کاخ شاه بهشت، پل های نادر و کمیاب، که قدیمی ترین آنها در قرن ۱۳ بنا شده است! باغهای اصفهان با دریاچه های خود فوق العاده اند  که آبها از کاخ های بسیار زیبا را ورانداز میکند هم چنان که آسمان آبی از تمام جهات در گنبد ها و قپه های آبی رنگ و مسجد های متعدد نظاره میکند.

 شگفت انگیز ترین چیز در اصفهان جلوه کردن و بنظر آمدن میدان بی انتهای مرکز شهر است. ایرانیها آن را میدان امام نامیده اند. در باره آن میگویند که در قرن ۱۹ یکی از بزرگترین میدان ها در جهان بوده  - ۵۰۰ متر طول و ۱۶۵ متر عرض داشته. دقیقا در آنجا بزرگترین مسجد معروف، مسجد امام و مسجد عباس نامیده اند. یکی دیگر از معماری های منحصر به فرد، بی نظیر و مجسمه ای در میدان کاخ علی قاپو است، که در زمان شاه عباس اول  ساخته شده است. در نزدیکی آن کاخ "چهل ستون " است، که نام گذاری "چهل ستون" دارای اهمیت  به عنوان نشانه و سمبل، سمبولیک، شرطی است  . در حقیقت ستون ها فقط هیجده عدد هستند، ولی آنها طوری مرتب شده اند، که در آب انعکاس آنها به ببننده توهم چهل را می دهد.

     در میدان ذکر شده بازار اصفهان هم وجود دارد، بر خلاق بازار تهران درآنجا استادان بکار ادامه میدهند، همان طوری که صدها  سال قبل از آنکه ببینیم کار می کرده اند. در مورد این بازار دهها کتاب نوشته اند. مطمئن هستم، که حتی اگر دهها کتاب جدید دیگری بنویسند و صف و توصیف ان کامل نخواهد بود، باز شرقی، بازار اوریانتال، بازار محتوای اصلی شرق است، آن روح، خاور نزدیک قلب، ریه ها، ماهیچه ها، دردها. زخمهای  اوست. اصفهان شهر امامان، استادان، کارکشتگان شیراز. شهر شعر است.

    آن شهر ما را با شبی خنک و دیدنی استقبال کرد، آسمان سیاه با میلیون ها ستاره چشمک زنی. امید به اینکه از موزه مشهورترین. شگفت ترین شعرای ایرانی دیدن کنیم. تردید نیست طبیعتا پرس پولبس- "شهر پارس ها "، همچمان که اصفهان، شیراز درخشش بی نظیری دارد  اینجا باغهایی دارد کاملا شبیه باغ های بهشتی، موزه های بسیار زیبای حافظ و سعدی، مردم را به  پیش  خیام، فردوسی، رومی، نظامی و سایرین رسانده اند. برای افتخار جهانی سخنوران خوش کلام و زیبای ایرانی. خیابانهای زیبا و میدان های بسیار دلگشا. زیبا. همچنانکه ناتالی ایوانووا در عالی ترین کتاب خود در باره ایران برای ما گفته است. ایران کشور شعر است. فرد ایرانی با اشعار خود هر گونه احساس و تفکر را بیان میکند، به زحمت تصور میتوان کرد که وضعیتی در زندگی باشد که با شعر او نتواند بیان کند " .

   پرسپولیس در ۴۰ متری شیراز قرار دارد. جاده تا آنجا مطبوع است. خصوصا وقتی که صبح ار آنجا بگذری، قبل از اینکه خورشید کل جهان را در بر گرفته باشد. به محل مخصوص که نزدیک شدم، فهمیدم، که مانند همیشه شمای واقعی بسیار دور است از آنچه که تصور میکردم. و بعد از ۲۵۰۰ سال شهر بسیار عالی به نظر می رسد. معماری تا به امروز حفظ شده، ساختمان و یا بخشی از آثار هنری. ادبی استثنایی، شگفت انگیز – تکنیک  نقش نگاری مجسمه ها و گچ بری ها بی نظیراند. در اینجا بیش از همه تاثیر فرهنگ یونان باستانی به چشم می خورد. اکثرا تاثیرات حامل نام الکساندر مقدونیه به خود داشتند. ولی در هر حال این تنها تاثیر است، زیرا تمدن فارسی تا به امروز هم ماهیت، خصلت خویش را توسعه میدهد. آنها ار بین رفتنی نیستند. آنها را می توان با چشم خود ببینی. می توان در کلمات ایرانیها را حس کنی. ایران ادامه میدهد که یکی از پدیده های قانونی فرهنگ زمان باشد. بدون آن تصویر جهان کامل نیست.

دکتر مسعود احمدی افزادی- رایزن فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در بلغارستان[۱]

فهرست منابع:

1.  Fedotov, Alexander. Mithraism and Early Christianity in the Iranian World. Sofia University Press, ۲۰۱۵.
2. این کتاب یکی از آثار برجسته پروفسور فدوتوف درباره دین‌های ایران باستان، به‌ویژه میترائیسم، و تأثیر آن بر مسیحیت است.
3.       "In Memoriam: Professor Alexander Fedotov (۱۹۵۶-۲۰۲۰)." Orientalia Suecana, vol. ۶۹, ۲۰۲۱, pp. ۱-۶.
4. مقاله‌ای درباره زندگی و دستاوردهای علمی پروفسور فدوتوف که پس از درگذشت او منتشر شد.
5.       Fedotov, Alexander. Zoroastrianism and Its Influence on Western Thought. Institute of Oriental Studies, Sofia University, ۲۰۱۰.
6. کتابی که به بررسی تأثیرات دین زرتشت بر تفکر غربی پرداخته و یکی از آثار پژوهشی مهم پروفسور فدوتوف در زمینه ایران‌شناسی است.
7.   Sofia University St. Kliment Ohridski - Faculty of Classical and Modern Philology. Obituary for Professor Alexander Fedotov, ۲۰۲۰. Available at: https://www.uni-sofia.bg/en
8. صفحه رسمی دانشگاه صوفیه که به یادبود پروفسور فدوتوف و فعالیت‌های علمی او پرداخته است.
9.   European Society for Iranian Studies (ESIS). Alexander Fedotov: A Lifetime of Contribution to Iranian Studies, ۲۰۲۰. Available at: https://www.iranianstudies.eu
10. گزارشی از انجمن اروپایی مطالعات ایران‌شناسی درباره نقش و دستاوردهای فدوتوف در ایران‌شناسی.