سخنرانی ولادیمیر پوتین در والدای: نقطه شروع جهان چندقطبی؟
سلیاوین گرمان؛ دانشجوی تحصیلات تکمیلی دانشگاه روابط بین‌الملل مسکو
21 نوامبر 2024
بیش از 17 سال از سخنرانی ولادیمیر پوتین در کنفرانس امنیتی مونیخ سال 2007 می گذرد که نقطه عطفی در درک روسیه از جایگاه خود در سیستم جهانی شد. سپس رهبری روسیه آشکارا مبانی جهان تک قطبی را زیر سوال برد، دستورات یک مرکز قدرت را مورد انتقاد قرار داد و همچنین مدلی از روابط بین‌الملل مبتنی بر برابری و احترام به حاکمیت را پیشنهاد کرد. از آن زمان، چشم‌انداز ژئوپلیتیکی به طور قابل توجهی تغییر کرده است. جهان به سرعت به سمت چندقطبی شدن پیش می‌رود و چالش‌های پیش روی روسیه و سیستم امنیتی جهانی نیازمند بازنگری در استراتژی‌ها برای غلبه بر آنها است.
در این زمینه، سخنرانی رئیس دولت روسیه در 7 نوامبر 2024 در جلسه عمومی بیست و یکمین نشست سالانه باشگاه بین‌المللی گفتگوی والدای ادامه منطقی سخنرانی مونیخ شد. اگر در سال 2007 تأکید بر انتقاد از نظم موجود بود، سخنرانی والدای مفهومی از امنیت بین‌المللی را ارائه می‌کرد که با واقعیت‌های جهان امروز سازگار بود. این نیاز، مانند درخواست مونیخ، مسائل مربوط به حاکمیت، عدالت و لزوم گفتگو را مطرح کرد. با این حال، اکنون تمرکز بر تجربه سال‌های اخیر، از جمله تغییر دکترین سیاست هسته‌ای روسیه است.
این سخنرانی با مجموعه‌ای از گام‌های مهم که چالش‌ها و تغییرات کلیدی را در محیط بین‌المللی کنونی و همچنین تحول رویکرد روسیه به مسائل امنیت جهانی و بازدارندگی هسته‌ای نشان می‌داد، انجام شد.
سیگنال کلیدی برای تغییر بحثی بود که اکتبر 2023 در مجمع والدای توسط سرگئی کاراگانوف آغاز شد و از رئیس جمهور در مورد نیاز به مدرن‌سازی دکترین هسته‌ای روسیه پرسید. این امر باعث واکنش شدید جامعه متخصص و رهبری سیاسی شد که بر لزوم انطباق سیاست راهبردی با چالش‌های جدید؛ از تقویت برابری هسته‌ای تا مهار تجاوز از طرف غرب تأکید کردند.
پس از آن، این بحث‌ها توسعه عملی یافت. در اکتبر 2024، فرمانده کل قوا در آموزش گسترده نیروهای بازدارنده استراتژیک که شامل پرتاب موشک‌های بالستیک و کروز از سکوهای مختلف بود، شرکت کرد. این مانورها آمادگی روسیه را نه تنها برای حفظ ظرفیت هسته‌ای خود در سطح کافی و لازم، بلکه برای انطباق با تهدیدات فزاینده در شرایط بی‌ثباتی ژئوپلیتیک فعلی نشان داد.
اوج این توالی اقدامات، امضای فرمانی به تاریخ 19 نوامبر 2024 بود که مبانی سیاست دولتی فدراسیون روسیه در زمینه بازدارندگی هسته‌ای را تأیید می‌کرد. این سند که منعکس‌کننده رویکرد به روز روسیه برای حفظ ثبات استراتژیک است، زنجیره منطقی نکات سخنرانی ولادیمیر پوتین در مجمع والدای را تکمیل کرد.
سخنرانی رئیس جمهور روسیه در مجمع والدای اوج کار مداوم برای بازنگری نسبت به نقش روسیه در جهان و تقویت موقعیت آن در جهان چند قطبی بود. این شبیه یک بحث فلسفی درباره سرنوشت همه بشریت است. رئیس‌جمهور، هم برای حاضران در سالن و هم جامعه بین‌المللی، دیدگاه خود را نسبت به تغییرات جهانی مطرح کرد و تأکید نمود که نظم جهانی تک‌قطبی به تعبیر وی «برای همیشه از بین رفته است».
موضوع مجمع «صلح پایدار - بر چه اساسی؟ امنیت جهانی و فرصت‌های برابر برای توسعه در قرن بیست و یکم» به جنبه‌های کلیدی امنیت جهانی، توسعه پایدار و ایده نظم جهانی چندقطبی اشاره داشت.
ولادیمیر پوتین از همان دقایق ابتدایی سخنرانی خود به صراحت گفت: جهان نه تنها برای نفوذ ژئوپلیتیک، بلکه برای اصول روابط بین‌الملل با یک نوع مبارزه مواجه است. وی با تاکید بر اینکه این آینده برای روسیه با رد دیکتاتوری و بازگشت به اصول همراه خواهد بود که در آن هر کشوری حقوق خود را خواهد داشت، خاطرنشان نمود: یک مبارزه آشتی ناپذیر نه برای قدرت یا منابع، بلکه برای طی مسیر آینده خواهد بود.
رئیس جمهور همچنین به پیامدهای اقدامات مخرب غرب توجه کرد. بی‌ثباتی جهانی، درگیری‌های فزاینده و تهدیدهای جدید به عقیده او نتیجه ناتوانی غرب در پذیرش واقعیت تغییر یافته است. رئیس جمهور در پاسخ به سوالی مبنی بر امکان حفظ ثبات ظرفیت‌های هسته‌ای گفت: درخواست‌های غرب برای تحمیل شکست استراتژیک به روسیه مظهر یک ماجراجویی است که می‌تواند به یک تراژدی جهانی بیانجامد.
رئیس دولت افزود: قدرت هسته‌ای روسیه چیزی است که چنین استراتژی غربی را نه تنها برای خودشان، بلکه برای کل جهان خطرناک می‌کند. در عین حال، روسیه هرگز از ادامه گفتگو در زمینه ثبات استراتژیک خودداری نکرده است.
پوتین موضوع ناتو را نادیده نگرفت و از اتحاد آتلانتیک شمالی به خاطر میراث دوران جنگ سرد انتقاد کرد و آن را «ابزار فشار» در دست کسانی خواند که می‌خواهند اراده خود را بر دیگران تحمیل نمایند. او در سخنرانی خود آشکارا اشاره کرد که ناتو برای تامین امنیت کار نمی‌کند، بلکه برای حفظ هژمونی فعالیت می‌کند.
رئیس جمهور با توجه ویژه به مسابقه تسلیحاتی و گسترش تعداد کشورهای دارای قابلیت هسته‌ای، این موضوع را تهدیدی جدی برای ثبات جهانی قلمداد کرد؛ «سلاح هایی که نابودی متقابل را تضمین می‌کنند در حال ارتقاء هستند و بدتر از همه، باشگاه صاحبان آن در حال توسعه است.»
رئیس جمهور یادآور شد که روسیه همیشه از کنترل جهانی تسلیحات حمایت کرده است، اما به نیاز به روزآمدسازی سیستم کنترل بین‌المللی اشاره کرد بدین معنا که مکانیسم‌های جدید باید واقعیت‌های مدرن را در نظر بگیرند و «استانداردهای دوگانه» را کنار بگذارند.
برای ولادیمیر پوتین، نشست والدای به سکویی تبدیل شد که او دیدگاه خود را از نظم جهانی آینده بیان نماید. رئیس جمهور آن را «چند صدایی»، یعنی چند قطبی؛ جایی که «همه صداها شنیده می‌شود» نامید. این نظام به نظر او تنها در صورتی می‌تواند به واقعیت تبدیل شود که دیکتاتوری کنار گذاشته شده و کرامت انسانی رعایت شود.
رئیس جمهور در پایان سخنان خود اظهار داشت: روسیه کشوری پایدار است و خواهد ماند و از دفاع از موقعیت خود در عرصه‌های مختلف از جمله امنیت بین‌المللی هراسی ندارد. وی با این سخنرانی تاکید کرد که روسیه آماده گفتگو و همکاری است، اما تنها بر مبنای برابر و نه بر اساس شرایط تحمیل شده از خارج. دنیای جدید، به گفته روسیه، دنیای برابری‌ست که در آن هیچ جایی برای مفهوم حق قوی‌تر یا «برادر بزرگتر» وجود ندارد. رئیس جمهور خاطرنشان کرد: تنها نفی استکبار می‌تواند زمینه‌ساز جهانی پایدار و عادلانه شود.
سخنرانی پوتین در نشست 2024 باشگاه والدای را می‌توان نتیجه تحول بلندمدت رویکرد سیاست خارجی روسیه و بیانیه آمادگی این کشور برای ارائه قالب جدیدی برای امنیت جهانی دانست. سخنرانی او نه تنها به نمادی از آغاز عصر جدید تبدیل شد، بلکه نشان‌دهنده گذار از مرحله انتقاد از نظم موجود به ابتکارات سازنده‌ای بود که پاسخگوی چالش‌های قرن بیست و یکم است.
واژگان کلیدی: امنیت جهانی، جهان چند قطبی، ثبات استراتژیک
منبع:
نظر شما