دمشق، پایتخت سوریه و مرکز قدرت رژیم اسد برای بیش از پنج دهه، به دست نیروهای مخالف به رهبری ابو محمد الجولانی، رهبر هیئة تحریر الشام (HTS) سقوط کرد. این رویداد نه تنها پایان 61 سال حکومت حزب بعث را رقم زد، بلکه فصلی جدید در تاریخ سوریه گشود.
سقوط رژیم اسد: پایان یک دوران
در صبح سرد یک روز دسامبر، خبری که سال‌ها انتظارش می‌رفت، در اردوگاه‌های پناهندگان سوری در نزدیکی مرز ترکیه پیچید: دمشق آزاد شد. بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، از پایتخت گریخته و پایتخت را در ویرانی و خاطره‌ای از یک رژیم مستبد رها کرده است.
این سقوط، نتیجه 13 سال جنگی است که از تظاهرات مسالمت‌آمیز برای دموکراسی در سال 2011 آغاز شد و به یکی از خونبارترین درگیری‌های قرن تبدیل شد. جنگی که بیش از 500 هزار کشته برجای گذاشت و میلیون‌ها نفر را آواره کرد.
پیشروی سریع نیروهای مخالف
نیروهای مخالف، که از حمایت‌های محلی و منطقه‌ای برخوردار بودند، در اواسط نوامبر 2024 عملیات گسترده‌ای را آغاز کردند. این حمله با تخلیه پست‌های نیروهای حزب‌الله در اطراف حلب آغاز شد و به سرعت به استان‌های حماه، حمص و درعا گسترش یافت.
در یک پیشروی بی‌سابقه، مخالفان در کمتر از یک ماه کنترل حومه دمشق را به دست گرفتند و در نهایت در روز یکشنبه قلب پایتخت را تصرف کردند.
لحظات تاریخی و پیامدهای آن
با سقوط دمشق، مخالفان بیانیه‌ای تاریخی منتشر کردند: «ظالم، بشار اسد، سرنگون شد. زنده باد سوریه.» خیابان‌های دمشق، که سال‌ها در سکوت و ترس فرو رفته بودند، با جشن‌ها و شعارهای آزادی پر شد.
یکی از تصاویر نمادین این روز، آزادسازی زندان صیدنایا بود، جایی که زندانیان سیاسی پس از سال‌ها شکنجه و محرومیت، به آغوش خانواده‌هایشان بازگشتند.
آینده‌ای نامعلوم تحت رهبری الجولانی
ابو محمد الجولانی، که زمانی با گروه‌های افراطی مرتبط بود، اکنون به عنوان رهبر سیاسی مخالفان در مرکز توجه قرار گرفته است. او در بیانیه‌ای خواستار نظم و انضباط شد و تأکید کرد که نهادهای عمومی باید تحت نظارت نخست‌وزیر سابق باقی بمانند تا به طور رسمی انتقال یابد.
این رویکرد محتاطانه، سوالاتی درباره چشم‌انداز الجولانی برای آینده سوریه ایجاد کرده است. آیا او به عنوان یک رهبر فراگیر عمل خواهد کرد و جایگاهی برای همه گروه‌های قومی و مذهبی در دولت جدید فراهم خواهد کرد؟ یا سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ای را اجرا خواهد کرد که به بیگانگی متحدان بین‌المللی و تشدید اختلافات داخلی منجر می‌شود؟
واکنش جامعه بین‌المللی
کشورهای منطقه‌ای مانند ترکیه، قطر، عربستان سعودی و مصر خواستار حل سیاسی بحران شده‌اند، در حالی که ایالات متحده و اتحادیه اروپا با نگرانی به گذشته ارتباطات الجولانی با گروه‌های افراطی نگاه می‌کنند.
از سوی دیگر، روسیه و ایران، که از متحدان اصلی رژیم اسد بودند، با پیامدهای سقوط او دست‌وپنجه نرم می‌کنند. تلاش‌های ایران برای بسیج شبه‌نظامیان در برابر پیشروی مخالفان ناکام مانده و اختلافات بین تهران و مسکو شدت گرفته است.
چالش‌های پیش رو
اگرچه سقوط اسد برای بسیاری از سوری‌ها یک پیروزی است، اما چالش‌های بازسازی کشوری ویران‌شده از جنگ باقی است. نیاز به ایجاد دولتی انتقالی، بازسازی نهادها و ترویج آشتی ملی از جمله وظایف پیش روی رهبران مخالفان است.
الجولانی، که اکنون مسئولیت سنگین هدایت سوریه را بر عهده دارد، باید اعتماد مردم سوریه و جامعه بین‌المللی را جلب کند. تصمیمات او در ماه‌های آینده نه تنها آینده نزدیک سوریه، بلکه چشم‌انداز بلندمدت این کشور به عنوان یک ملت باثبات و فراگیر را تعیین خواهد کرد.
نظر شما