رسانه می‌تواند در یک جامعه اطلاعات درست، حقیقی و کامل ارائه دهد یا خیر، این موضوع به دو عامل اساسی بستگی دارد:
اول اینکه ساختار نظام اقتصادی کشوری آن جامعه چگونه است،
و دوم اینکه نظام سیاسی آن کشور چگونه عمل می‌کند.
چراکه رسانه اکنون دیگر صرفاً یک نهاد اجتماعی نیست، بلکه به یک صنعت تبدیل شده است؛ اما این تنها صنعتی است که به جای کالا یا خدمات، اطلاعات، ایده‌ها، تحلیل‌ها، فرهنگ و تمدن می‌فروشد. با این حال، هدف مشترک همه صنایع و رسانه، کسب حداکثر سود است. بنابراین، صاحبان رسانه و کارکنان آن هیچ‌گاه اقداماتی انجام نمی‌دهند که به هر شکلی فرآیند کسب سود را مختل کند.
سود رسانه از تبلیغات تأمین می‌شود و بزرگ‌ترین منبع تبلیغات، شرکت‌های خارجی و نهادهای دولتی هستند. به همین دلیل، باید همیشه توجه داشت که درآمد و سود رسانه مستقیماً به حکومت و شرکت‌های سرمایه‌دار وابسته است. به همین خاطر، به‌واقع، هیچ خبری یا برنامه‌ای که واقعاً علیه طبقات حاکم و این شرکت‌ها که مشغول غارت منابع کشور هستند، پخش نمی‌شود.
در پاکستان از آزادی رسانه و دموکراسی بسیار سخن گفته می‌شود. مسئولان حکومتی مردم را قانع می‌کنند که حامی سرسخت آزادی رسانه هستند. رسانه‌ها نیز تلاش می‌کنند تا مردم به این باور برسند که تنها یک رسانه آزاد می‌تواند از حقوق آنها محافظت کند و راه‌حل تمامی مشکلاتشان در آزادی رسانه نهفته است. اما در حقیقت، رسانه نیز مانند سایر نهادها و صنایع یا به دنبال سودآوری است یا اینکه وظیفه اصلی‌اش حفاظت از منافع نهادهای سرمایه‌داری است که شبانه‌روز مشغول غارت کشور هستند.
اگر با پخش اخبار رسانه‌ای، شرایط کشور تغییر می‌کرد، در پاکستان تاکنون دوران طلایی رفاه آغاز شده بود، همان دورانی که هر گوینده برنامه تلویزیونی وعده آن را در ابتدای یک برنامه جدید می‌دهد.
شاخص آزادی مطبوعات جهانی نشان می‌دهد که از بین ۱۸۰ کشور دنیا، رسانه‌های پاکستانی در رتبه ۱۵۷ قرار دارند. این آمار نشان‌دهنده سطح آزادی مطبوعات در پاکستان است. مثل سایر نهادها، خبرنگاری هم به تجارتی تبدیل شده است، نه ابزاری برای نمایش مسئولیت‌پذیری و خردمندی. رسانه‌های پاکستانی غالباً در کنترل احزاب سیاسی قرار دارند و اطلاعاتی که ارائه می‌دهند، منطبق با خواسته‌های آن احزاب است.
این پیشرفت نگرانی‌هایی درباره ثبات منطقه‌ای و احتمال درگیری‌ها ایجاد کرده است. روزنامه‌های پاکستانی اغلب به دخالت ایران در مسائل منطقه‌ای اشاره می کنند، مانند حمایت از گروه‌های شیعه در خاورمیانه.
در عین حال، روزنامه‌های انگلیسی‌زبان پاکستان بر همکاری‌های اقتصادی بین ایران و پاکستان از جمله توافق‌نامه‌های تجاری و شراکت در حوزه انرژی نیز تمرکز داشته‌اند. برخی از نشریات، ایدئولوژی اسلامی ایران و تأثیر آن بر فضای مذهبی پاکستان را تحلیل کرده‌اند. نشریاتی مانند دیلی تایمز ترکیبی از اخبار و تحلیل‌ها را ارائه می‌دهند که دیدگاه‌های متنوعی درباره مسائل مرتبط با ایران به خوانندگان ارائه می‌کند.
نشریات دیگر، مانند دان و دی نیوز، تحلیل‌های عمیقی در مورد سیاست منطقه‌ای و پیشرفت‌های اقتصادی ارائه می‌دهند. مناقشات جاری در خاورمیانه، از جمله جنگ یمن و مسئله فلسطین و اسرائیل، نیز به طور گسترده در روزنامه‌های پاکستانی پوشش داده می‌شود. این گزارش‌ها اغلب به نقش ایران در این مناقشات و تأثیر آن بر ثبات منطقه اشاره دارند.
به‌تازگی، حمایت شجاعانه ایران از مظلومان در جنگ فلسطین و اسرائیل، به طور کلی تصویر ایران را در رسانه‌های پاکستانی بهبود بخشیده است.
- با تمرکز بر روابط فرهنگی و تاریخی، تصویر ایران معمولاً مثبت بوده است.
- حمایت ایران از فلسطین و مخالفت با سیاست‌های آمریکا مورد توجه قرار گرفته است.
- برنامه هسته‌ای ایران با پوشش متوازن رسانه‌ای همراه بوده و پس از توافق هسته‌ای (JCPOA) تصویر ایران بهبود یافته است.
- رسانه‌ها از تلاش‌های ایران برای مقابله با تروریسم و ارتقای ثبات منطقه‌ای تقدیر کرده‌اند.
- دان و جیو نیوز موضع ضدایرانی عربستان سعودی را مورد انتقاد قرار داده و نظرسنجی‌هایی در این زمینه انجام داده‌اند.
- پس از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌ها، تصویر ایران در رسانه‌ها پیچیده‌تر شده است.
- رسانه‌های محافظه‌کار (مانند اے آر وائی نیوز)حمایت احتمالی ایران از گروه‌های شبه‌نظامی را برجسته کرده‌اند.
- رسانه‌های لیبرال (مانند دان و جیو نیوز) همچنان از دیپلماسی و همکاری حمایت کرده‌اند.
- از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴، حمله موشکی ایران (ژانویه ۲۰۲۴) به‌شدت در پاکستان محکوم شد.
- پوشش رسانه‌ای بیشتر بر مناقشات مرزی و تنش‌های فرقه‌ای متمرکز شد.
- بیانیه‌ها و اقدامات دولتی بر روایت رسانه‌ها تأثیرگذار بوده‌اند.
- حملات موشکی و پهپادی ایران علیه اسرائیل با پوشش گسترده‌ای در رسانه‌های پاکستانی همراه بود. شبکه‌های خبری این کشور در خبرهای فوری گزارش دادند که ایران مستقیماً اسرائیل را هدف قرار داده است.
- جیو نیوز، پخش برنامه‌های زنده خود را متوقف کرد و با انتشار خبر فوری اعلام کرد که پس از حمله اسرائیل به تأسیسات دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در دمشق، ایران برخی اهداف نظامی اسرائیل را با پهپاد و موشک نابود کرد. این گزارش افزود که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران عملیات نظامی مستقیمی علیه اسرائیل آغاز کرده است، اگرچه آمریکا و اردن برای حمایت از اسرائیل وارد عمل شدند و برخی از موشک‌ها و پهپادهای ایرانی را رهگیری کردند. جیو نیوز همچنین اعلام کرد که همزمان با این عملیات نظامی، مردم در شهرهای مختلف ایران به خیابان‌ها آمدند و موفقیت این عملیات را جشن گرفتند.
- روزنامه انگلیسی‌زبان دان در وب‌سایت خود نوشت که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در پاسخ به حمله‌ای که در دمشق انجام شده بود و به کشته شدن ۷ نظامی، از جمله دو مقام ارشد سپاه، انجامید، عملیاتی پهپادی و موشکی علیه اسرائیل انجام داد. دان افزود که ایران پس از حمله هوایی مرگبار اسرائیل به ساختمان سفارت خود در دمشق، در اول آوریل، تهدید کرده بود که تلافی خواهد کرد. این روزنامه به هشدارهای مکرر واشنگتن در روزهای اخیر درباره اقدامات انتقام‌جویانه احتمالی ایران اشاره کرد.
- اکسپریس نیوز گزارش داد که ایران با ده‌ها موشک و پهپاد به اسرائیل حمله کرده است و تأیید شد که اهداف نظامی و امنیتی اسرائیل هدف قرار گرفته‌اند. این شبکه اضافه کرد که جمهوری اسلامی ایران به برخی کشورهای منطقه هشدار داده که در صورت همکاری با اسرائیل و آمریکا برای رویارویی با ایران، پاسخ مناسب دریافت خواهند کرد.
- دی نیوز در وب‌سایت خود نوشت که ایران عملیاتی بی‌سابقه را آغاز کرده و بیش از صد موشک و پهپاد به اهداف اسرائیل شلیک کرده است. پس از شلیک موشک‌های بالستیک ایران به سمت اسرائیل، تهران بار دیگر به واشنگتن هشدار داد که از دخالت در این موضوع خودداری کند.
- دنیا نیوز در خبر فوری خود گزارش داد که ایران با حملات موشکی و پهپادی از خون سربازانش انتقام گرفت. این شبکه افزود که با وجود آمادگی اسرائیل و حمایت آمریکا، ده‌ها موشک و پهپاد ایرانی بر مناطق اشغالی فلسطین فرود آمدند.
- همزمان با عملیات شجاعانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی علیه رژیم صهیونیستی، در پاکستان، شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و توییتر مملو از ویدئوهایی بود که خبرنگاران درباره حملات موفق پهپادی و موشکی ایران منتشر کردند.
این تحلیل و پیشنهادها تغییرات در روایت رسانه‌ای، کاهش پوشش دیدگاه‌های ایرانی و اقدامات لازم برای بهبود روابط بین دو کشور را بررسی می‌کند. در ادامه نکات اصلی و پیشنهادها به‌طور مختصر در بخش‌های مختلف ارائه شده است:
عوامل تأثیرگذار بر تغییرات
سیاست‌ها و بیانیه‌های دولتی
ژئوپلیتیک منطقه‌ای و اتحادها
منافع اقتصادی و روابط تجاری
افکار عمومی و رفتارهای اجتماعی
دلایل محدودیت پوشش روایت ایران در رسانه‌های پاکستانی
- نفوذ ایالات متحده و عربستان سعودی که از مزایای اقتصادی و سیاسی قابل توجهی در پاکستان برخوردارند، می‌تواند پوشش روایت ایران را محدود کند.
- اتحاد پاکستان با ایالات متحده و روابط اقتصادی پاکستان با عربستان سعودی، امارات متحده عربی و دیگر کشورهای خلیج فارس، اولویت پوشش روایت ایران را کاهش می‌دهد.
چشم‌انداز رسانه‌ای و مالکیت رسانه‌ها
- برخی از رسانه‌های پاکستانی مانند جنگ و ARY نیوز گرایش محافظه‌کارانه دارند که می‌تواند منجر به گزارش‌های مغرضانه علیه ایران شود.
- حضور محدود رسانه‌ای ایران در پاکستان، انتقال روایت ایران به مخاطبان پاکستانی را دشوار کرده است.
عوامل اجتماعی و فرهنگی
برخی از رسانه‌های پاکستانی با محدود کردن پوشش روایت ایران، تعصبات ضد شیعه را تقویت می‌کنند.
عوامل روزنامه‌نگاری و ساختاری
- رسانه‌های پاکستانی اغلب به روایت‌های تثبیت‌شده متکی هستند و دیدگاه‌های متنوع از جمله دیدگاه‌های ایران را نادیده می‌گیرند.
- برنامه‌های معدود تبادل خبرنگاران بین پاکستان و ایران فرصت‌های درک و گزارش عمیق‌تر را محدود می‌کند.
- رسانه‌های پاکستانی هنگام گزارش موضوعات حساس از جمله ایران، با خودسانسوری یا سانسور مواجه هستند.
تلاش‌های ایران برای دستیابی به رسانه‌ها
- دیپلماسی عمومی محدود: تلاش‌های دیپلماسی عمومی ایران در پاکستان ممکن است ناکافی باشد که به محدودیت پوشش روایت ایران کمک می‌کند.
- استراتژی ارتباطی ایران ممکن است به طور مؤثر رسانه‌ها و مخاطبان پاکستانی را هدف قرار ندهد.
پیشنهادات
- افزایش برنامه‌های تبادل خبرنگاران
- گسترش تلاش‌های دیپلماسی عمومی
- دسترسی به رسانه‌های اجتماعی
- اقدامات همکاری در گزارش‌دهی
- برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای رسانه‌ها
- برگزاری برنامه‌های تبادل میان رسانه‌های پاکستانی و ایرانی
- ارائه کارگاه‌های آموزشی و ظرفیت‌سازی برای خبرنگاران پاکستانی در ایران
- ترتیب ملاقات‌هایی با مقامات ایرانی، علما و نمایندگان جامعه مدنی
- برگزاری تورهای مطبوعاتی برای نمایش میراث تاریخی و فرهنگی ایران
- ایجاد گروه‌های رسانه‌ای در شبکه‌های اجتماعی برای تبادل اطلاعات و دیدگاه‌ها بین خبرنگاران ایرانی و پاکستانی
- میزبانی وبینارها و بحث‌هایی در مورد موضوعات مشترک و مورد علاقه
- تشویق خبرنگاران پاکستانی به دنبال کردن رسانه‌ها و خبرنگاران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی
- ایجاد بورسیه‌های تحصیلی برای دانشجویان پاکستانی برای آموزش روزنامه‌نگاری در ایران
- ترجمه آثار ادبی و محتوای رسانه‌ای ایران به زبان‌های اردو و انگلیسی
- برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی که هنر، موسیقی و سینمای ایران و پاکستان را نمایش دهند
- ایجاد ارتباط میان اتحادیه‌های خبرنگاران ایرانی و پاکستانی
- میزبانی کنفرانس‌ها و سمینارهای مشترک در مورد موضوعات مربوط به رسانه‌ها
- تشویق خبرنگاران پاکستانی به عضویت در نهادهای بین‌المللی مرتبط با رسانه‌ها و ایران
- برگزاری کنفرانس‌های مطبوعاتی و بریفینگ‌های منظم برای خبرنگاران پاکستانی
- فراهم آوردن تسهیلات ویزا و کمک‌های لجستیکی برای خبرنگارانی که به ایران سفر می‌کنند.
- ایجاد دفاتر ارتباط رسانه‌ای برای کمک به خبرنگاران پاکستانی در مورد مسائل مرتبط با ایران
- تشویق و حمایت از برنامه‌های تبادل خبرنگاران تحت حمایت دولت
- تأمین بودجه برای اقدامات توسعه رسانه‌ای و تقویت ظرفیت‌های رسانه‌ها
- تسهیل روند ویزا و ترتیبات سفر برای خبرنگاران پاکستانی به ایران
- سازمان‌های غیردولتی (NGOها) می‌توانند برنامه‌های تبادل رسانه‌ای را راه‌اندازی کنند
- شرکت‌های بخش خصوصی می‌توانند برنامه‌های تبادل خبرنگاران را حمایت مالی کنند
- ترویج گزارش‌دهی متوازن
- تشویق تبادل هیئت‌های خبرنگاری در سطوح مختلف
- برجسته‌سازی فرصت‌های همکاری اقتصادی
- ترویج گفت‌وگو و تبادل نظر بین دانشمندان و کارشناسان پاکستانی و ایرانی
- ایجاد انجمن‌هایی برای ترویج روایت ایران در رسانه‌ها با مشارکت افراد هم‌فکر و رسانه‌ای
- برگزاری برنامه‌های تبادل میان رسانه‌های ایرانی و پاکستانی
- دعوت از خبرنگاران پاکستانی برای پوشش رویدادهای فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در ایران
- ترتیب ملاقات‌هایی با مقامات ایرانی، علما و نمایندگان جامعه مدنی در ایران
- ترتیب تورهای مطبوعاتی به منظور معرفی میراث تاریخی و فرهنگی ایران در تمام شهرهای بزرگ
- ایجاد گروه‌های رسانه‌ای در شبکه‌های اجتماعی برای تبادل اطلاعات بین خبرنگاران ایرانی و پاکستانی
- میزبانی وبینارها و بحث‌هایی در مورد موضوعات مورد علاقه و مشترک
- تشویق خبرنگاران پاکستانی برای دنبال کردن رسانه‌ها و خبرنگاران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی
- ایجاد بورسیه‌های تحصیلی برای دانشجویان پاکستانی برای آموزش در رشته روزنامه‌نگاری در ایران
- تسهیل روند ویزا و ترتیبات سفر برای خبرنگاران پاکستانی که به ایران سفر می‌کنند.
اجرای این پیشنهادها می‌تواند به روزنامه‌نگاران پاکستانی کمک کند تا درک عمیق‌تری از ایران به دست آورند و گزارش‌دهی دقیق‌تر و با جزئیات بیشتری را ترویج دهند. این رویکرد نه تنها منجر به بهبود کیفیت پوشش رسانه‌ای در پاکستان خواهد شد، بلکه می‌تواند به ارتقای تصویر ایران در رسانه‌های پاکستانی نیز کمک کند.
نظر شما