میراث شوروی: ایدئولوژی و ذهنیت استعماری

اتحاد جماهیر شوروی، در حالی که به‌طور رسمی برابری ملت‌ها را اعلام می‌کرد، در واقع یک سلسله‌مراتب قدرت سخت‌گیرانه‌ای را بنا نهاد که در آن قزاقستان به‌عنوان بخشی از حاشیه‌ای وابسته به مرکز – یعنی مسکو – محسوب می‌شد. در جریان صنعتی‌سازی و اشتراکی‌سازی، قزاق‌ها شیوه زندگی سنتی خود را از دست دادند و مجبور به سازگاری با نظم اجتماعی جدید شدند.

ویژگی‌های اصلی ذهنیت استعماری شوروی در قزاقستان شامل موارد زیر بود:

•        کنترل متمرکز – مقامات محلی تحت فرمان مسکو بودند که این امر احساس وابستگی به یک مرکز خارجی تصمیم‌گیری را تقویت می‌کرد.

•        روسی‌سازی – زبان، آموزش و فرهنگ تحت تأثیر سلطه زبان روسی قرار داشت و هویت قزاقی به‌تدریج تضعیف شد.

•        وابستگی اقتصادی – قزاقستان نقش یک تأمین‌کننده مواد خام برای اتحاد جماهیر شوروی را ایفا می‌کرد که مانعی برای توسعه یک اقتصاد مستقل بود.

•        سرکوب خودآگاهی ملی – میراث تاریخی، از جمله نقش آلاش-اُردا، تحت فشار قرار گرفت و دیدگاه‌های جایگزین در مورد تاریخ سرکوب شدند.

فرآیند استعمارزدایی: چالش‌ها و چشم‌اندازها

غلبه بر ذهنیت استعماری مستلزم یک رویکرد جامع و زمان‌بر است. قزاقستان برای احیای آگاهی ملی خود گام‌هایی برداشته است، اما با مقاومت‌هایی هم در داخل جامعه و هم در عرصه بین‌المللی مواجه است.

۱. استعمارزدایی سیاسی

از نظر سیاسی، قزاقستان به‌تدریج از مدل‌های حکومتی شوروی فاصله می‌گیرد. تغییر نام پایتخت و فاصله‌گیری تدریجی از نخبگان مرتبط با گذشته شوروی، گامی نمادین در این راستا بود. با این حال، همچنان پرسش‌هایی درباره دموکراتیزه‌سازی کامل جامعه و عبور از سنت‌های اقتدارگرایانه‌ای که در دوران شوروی ریشه دوانده‌اند، باقی است.

۲. احیای فرهنگی و سیاست زبانی

یکی از جنبه‌های کلیدی استعمارزدایی، بازگشت به زبان و فرهنگ قزاقی است. علی‌رغم برنامه‌های دولتی برای ترویج زبان قزاقی، این زبان هنوز به‌طور کامل به زبان رسمی امور اداری و علمی تبدیل نشده است. دوزبانگی همچنان امری رایج است، اما لازم است طرز تلقی جامعه تغییر کند تا زبان قزاقی به‌عنوان زبانی «دوم» نسبت به روسی تلقی نشود.

احیای فرهنگ ملی نیز در افزایش علاقه به تاریخ قزاقستان، موسیقی سنتی، ادبیات و فلسفه نمایان است. هر چه افراد بیشتری اهمیت ریشه‌های خود را درک کنند، آگاهی جدید اجتماعی شکل خواهد گرفت که به ساختن آینده‌ای مستقل کمک می‌کند.

۳. استقلال اقتصادی و رهایی از وابستگی به منابع

مدل اقتصادی شوروی که بر استخراج منابع متمرکز بود، همچنان بر قزاقستان تأثیر می‌گذارد. این کشور همچنان به صادرات نفت، گاز و فلزات وابسته است. استعمارزدایی کامل اقتصادی مستلزم تنوع‌بخشی به اقتصاد، توسعه بخش فناوری و حمایت از کسب‌وکارهای ملی است.

۴. عدالت تاریخی و بازنگری در گذشته

آنچه مهم است این که نه‌تنها باید از میراث شوروی فاصله گرفت، بلکه تأثیرات آن را نیز تحلیل و بازنگری کرد. قزاقستان قبلاً اقداماتی را برای بازپروری قربانیان سرکوب‌های سیاسی، ترویج تاریخ جنبش آلاش و افشای افسانه‌های تبلیغاتی شوروی انجام داده است. با این حال، در جامعه همچنان نظرات متفاوتی وجود دارد؛ بخشی از مردم از دوران اتحاد شوروی با حس نوستالژی یاد می‌کنند و آن را دوره‌ای از ثبات می‌دانند.

نکته:

رهایی از ذهنیت استعمارگرایانه شوروی یک فرآیند پیچیده اما ضروری است. قزاقستان در این مسیر گام‌هایی برداشته است، اما برای استعمارزدایی کامل، چندین دهه دیگر زمان نیاز خواهد بود. حوزه‌های کلیدی شامل توسعه زبان و فرهنگ ملی، استقلال سیاسی، تنوع‌بخشی اقتصادی و بازنگری در تاریخ هستند. تنها از طریق درک هویت ملی و ترسیم مسیر توسعه مستقل، قزاقستان می‌تواند به‌طور کامل از میراث استعماری گذشته رهایی یابد و به یک کشور واقعاً مستقل تبدیل شود.

آستانه قزاقستان
 

منبع:

https://exclusive.kz/expertiza/obshhestvo/120379/

https://jts.apa.kz/dekolonizaciya-obshhestva-osnova-ukrepleniya-nezavisimosti-kazaxstana/

https://www.soros.kz/wp-content/uploads/2015/09/kazakh_nationalism.pdf