کنکلاو یکی از قدیمی‌ترین و مداوم‌ترین سنت‌های انتخابات خبرگانی در جهان است که ترکیبی از مراسم مذهبی، سیاست کلیسایی و سنت‌های باستانی را در خود جای داده است. این فرآیند برای بیش از یک میلیارد کاتولیک در سراسر جهان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است زیرا منجر به انتخاب رهبر معنوی آنها می‌شود. کُنکلاو (Conclave) فرآیند رسمی و سنتی است که توسط کلیسای کاتولیک رومی برای انتخاب پاپ جدید برگزار می‌شود. واژه کنکلاو از عبارت لاتین /کوم کلاو"cum clave" به معنای "با کلید" گرفته شده است که اشاره به محصور و فوق محرمانه بودن این مراسم دارد. در سال 2024 فیلم سینمایی جذابی با همین عنوان تولید و اکران شد که البته داستان سرایی آن نمی تواند منبع کاملی برای فهم ماهیت و پویایی ها و تحولات معاول واقعی آن یعنی این مجمع خبرگان، باشد.
- اولین کنکلاو رسمی در سال ۱۲۷۴ توسط پاپ گریگوری دهم نهادینه شد.
- این فرآیند به دنبال موارد متعددی از انتخاب‌های طولانی و پر اختلاف ایجاد شد.
- در طول تاریخ، طولانی‌ترین کنکلاو نزدیک به سه سال طول کشیده، در حالی که کوتاه‌ترین آنها تنها چند ساعت بوده است.
در دهه‌های اخیر، پاپ‌ها اصلاحاتی در روند کنکلاو ایجاد کرده‌اند. پاپ ژان پل دوم و پاپ بندیکت شانزدهم هر دو تغییراتی در قوانین ایجاد کردند که شامل تأکید بر نیاز به اکثریت دو سوم آرا (بدون استثنا) و ایجاد اقامتگاه‌های راحت‌تر برای کاردینال‌ها در طول کنکلاو بوده است.
این سنت دیرینه همچنان یکی از مهم‌ترین و رمزآلودترین مراسم مذهبی در جهان باقی مانده است.
شورای انتخاب پاپ
شورای انتخاب پاپ فرآیندی است که از طریق آن اسقف رم، که همچنین پاپ و رهبر کلیسای کاتولیک است، انتخاب می‌شود. این فرآیند پس از مرگ یا استعفای یک پاپ برگزار می‌شود. کاردینال‌های رأی‌دهنده، یعنی آنهایی که کمتر از ۸۰ سال سن دارند، در کلیسای سیستین برای دوره‌ای از دعا، تأمل و رأی‌گیری مخفی گرد هم می‌آیند. انتخاب نیازمند اکثریت دو سوم آرا است. انتخاب پاپ جدید با دود سفید و با عبارت «هابموس پاپام» (ما پاپ داریم) به جهان اعلام می‌شود.
نقش و مسئولیت‌های یک عضو کانکلاو:
یک کاردینال انتخاب‌کننده عضوی از کالج کاردینال‌ها است که، در زمان خالی بودن مقام (مرگ یا استعفای پاپ)، هنوز ۸۰ سالگی را تکمیل نکرده است. این کاردینال‌ها حق و وظیفه دارند در شورا برای انتخاب پاپ جدید شرکت کنند.
شورا یک مجمع باشکوه و مخفی است که در کلیسای سیستین در واتیکان برگزار می‌شود. کاردینال‌های انتخاب‌کننده موظفند در انزوا از دنیای خارج بمانند تا زمانی که پاپ جدید انتخاب شود، که بدین ترتیب آزادی تصمیم‌گیری و عدم نفوذ عوامل خارجی را تضمین می‌کند. قبل از شروع رأی‌گیری، کاردینال‌های انتخاب‌کننده سوگند جدی می‌خورند که از قوانینی که انتخابات را تنظیم می‌کنند پیروی کنند، در مورد همه چیز مربوط به شورا رازداری کنند و تحت تأثیر قدرت‌های دنیوی قرار نگیرند.
فرآیند انتخابات از طریق رأی‌گیری‌های مخفی، با برگه‌های کاغذی انجام می‌شود. برای انتخاب شدن به عنوان پاپ، یک نامزد باید اکثریت دو سوم آراء کاردینال‌های انتخاب‌کننده حاضر را به دست آورد. در طول شورا، سه کاردینال به طور تصادفی با نقش شمارنده انتخاب می‌شوند، که مسئول جمع‌آوری، باز کردن و شمارش برگه‌ها هستند. سه کاردینال دیگر به عنوان بازبین‌ها تعیین می‌شوند تا دقت شمارش را تأیید کنند، و سه نفر دیگر، وظیفه جمع‌آوری آراء کاردینال‌های انتخاب‌کننده‌ای را دارند که به دلایل سلامتی نمی‌توانند به کلیسای سیستین بروند.
پس از هر رأی‌گیری، برگه‌ها سوزانده می‌شوند. اگر انتخابات به نتیجه نرسیده باشد، تکه‌ای نمد مرطوب اضافه می‌شود تا دود سیاه ("فوماتا نرا") تولید کند، که به دنیای خارج نشان می‌دهد شورا هنوز ادامه دارد. وقتی پاپ جدید انتخاب می‌شود، برگه‌ها با ماده‌ای سوزانده می‌شوند که دود سفید ("فوماتا بیانکا") تولید می‌کند، که انتخاب را اعلام می‌کند. قبل از شروع رأی‌گیری، استاد تشریفات آیینی پاپی فرمان خروج همه افرادی که اجازه ندارند در کلیسای سیستین بمانند را صادر و می‌خواهد خارج شوند، که آغاز مرحله‌ای را که صرفاً برای انتخابات محفوظ است، نشان می‌دهد.
پاپ فرانسیس صراحتاً اعلام کرده است که ارتقاء اسقف اعظم تهران-اصفهان به مقام کاردینالی نشانه‌ای از نزدیکی و توجه او به کلیسا در ایران است، و بدین ترتیب کل کشور را مورد احترام قرار می‌دهد. خود کاردینال ماتیو انتصاب خود را به عنوان دعوتی به تقدس بیشتر و فداکاری حتی کامل‌تر به خدا و مردمش تفسیر کرده است.
در مناسبت‌های مختلف، کاردینال ماتیو تأملات خود را درباره نیاز به صلح در خاورمیانه بیان کرده است، با تأکید بر اینکه چگونه جاه‌طلبی‌ها مانع پیشرفت به سمت حل و فصل درگیری‌ها می‌شوند. او بر ضرورت اقدامات عینی آشتی و وحدت تأکید کرده است، با بیان اینکه تنها از طریق دیدار اصیل با دیگری است که جرقه برادری می‌تواند پدیدار شود.
کارشناسان امور مذهبی و واتیکان‌شناسان تأکید می‌کنند که چگونه تنوع فزاینده کالج کاردینال‌ها، که به شدت توسط پاپ فرانسیس خواسته شده است، می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر پویایی شورا داشته باشد. حضور کاردینال‌هایی از زمینه‌های فرهنگی و جغرافیایی متفاوت، تکثری از دیدگاه‌ها را معرفی می‌کند که می‌تواند فرآیند انتخابات را کمتر قابل پیش‌بینی نسبت به گذشته کند. انتخاب پاپ فرانسیس برای انتصاب کاردینال‌ها از مقرهای غیر سنتی کاردینالی، مانند تهران-اصفهان، به عنوان راهی برای برجسته کردن واقعیت‌های کلیسایی حاشیه‌ها و برای ترویج رویکردی جهانی‌تر به رهبری کلیسا دیده می‌شود.
کاردینال از ایران : برای اولین بار
شورای قریب‌الوقوع برای انتخاب جانشین پاپ فرانسیس به عنوان رویدادی با اهمیت تاریخی پیش‌بینی می‌شود، نه تنها برای انتقال طبیعی رهبری کلیسای کاتولیک، بلکه همچنین برای مشارکت، برای اولین بار، یک کاردینال انتخاب‌کننده از ایران. این مشارکت بی‌سابقه، جهانی‌شدن فزاینده کالج کاردینال‌ها و توجهی را که کلیسا به جوامع کاتولیک در هر گوشه جهان، حتی در زمینه‌های اقلیت مذهبی، نشان می‌دهد را برجسته می‌کند. شخصیت اصلی این مشارکت تاریخی، کاردینال دومینیک ژوزف ماتیو، اسقف اعظم فعلی تهران-اصفهان است. حضور او در مجمعی که پاپ جدید را تعیین خواهد کرد، معنای عمیقی هم برای کلیسای کاتولیک جهانی و هم برای روابط آن با جهان اسلام و به ویژه با ایران دارد. این رویداد مهم، منعکس کننده توجه پاپ فرانسیس بر أمور کاتولیکها در گوشه و کنار جهان و اراده او برای اعطای نقش و نمایندگی به تمام اجزای جامعه کاتولیک جهانی می باشد
دومینیک ژوزف ماتیو در ۱۳ ژوئن ۱۹۶۳ در آرلون، بلژیک متولد شد. آموزش مذهبی او با ورود به گروه فرانسیسکن‌ها آغاز شد، قدمی که به طور عمیق مسیر معنوی و مأموریت آینده او را شکل داد. در سال ۱۹۸۷، او با ادای سوگندهای رسمی، تعهد خود را به زندگی مذهبی تحکیم بخشید، و در سال ۱۹۸۹ به عنوان کشیش منصوب شد و خدمت کشیشی خود را آغاز کرد.
کاردینال ماتیو نفر چهارم از سمت راست پاپ فقید
پیش از آنکه برای خدمت در ایران فراخوانده شود، پدر ماتیو چندین پست در گروه فرانسیسکن، هم در بلژیک و هم در لبنان، داشته است. تجربه او در لبنان، به ویژه، او را با پیچیدگی‌های خاورمیانه آشنا کرد و در او یک قرابت با جهان اسلام ایجاد کرد. او به عنوان مربی و استاد نوآموزان خدمت کرده است، که نشان دهنده فداکاری قابل توجه وی به آموزش و رشد معنوی در گروه فرانسیسکن می باشد.
در ۸ ژانویه ۲۰۲۱، پاپ فرانسیس او را به عنوان اسقف اعظم تهران-اصفهان منصوب کرد. این انتصاب او را در رأس تنها اسقف‌نشین آیین لاتین در ایران قرار داد، مقامی که برای چندین سال خالی مانده بود، که اهمیت این وظیفه را در چنین زمینه خاصی برجسته می‌کند. او در ۱۶ فوریه ۲۰۲۱ انتصاب اسقفی را دریافت کرد.
ارتقاء او به مقام کاردینال در ۷ دسامبر ۲۰۲۴، توسط پاپ فرانسیس صورت گرفت. این انتصاب به عنوان یک سیگنال مهم برای تقویت گفتگو با ایران، به ویژه در زمینه تنش‌های مداوم در خاورمیانه تفسیر شده است. کاردینال ماتیو برای تعهد خود به گفتگوی بین ادیان و حساسیت خود نسبت به جهان اسلام شناخته شده است.
مسیر او، از یک برادر فرانسیسکن بلژیکی با تجربه قوی در گفتگوی بین ادیان در خاورمیانه، تا تبدیل شدن به اسقف اعظم تهران-اصفهان و سپس کاردینال، یک شخصیت منحصر به فرد را در درون کالج کاردینال‌ها برجسته می‌کند. انتصاب او انتخاب سنجیده پاپ فرانسیس را منعکس می‌کند که هدف آن در نظر گرفتن دیدگاه‌های مختلف از زمینه‌های ژئوپلیتیکی متفاوت و اغلب پیچیده منطقه است.
کاردینال ماتیو از اعضای هیات واتیکان در اخرین دور گفتگوهای اسلام و مسیحیت کاتولیک، آبان ماه 1403/واتیکان
مشارکت کاردینال دومینیک ژوزف ماتیو در شورای آینده یک لحظه تاریخی با اهمیت بزرگ را رقم می‌زند، زیرا او اولین کاردینال انتخاب‌کننده از ایران است. این رویداد بیش از آنکه خود اهمیت ویژه‌ای داشته باشد، نشانه ای از یک تحول درتاریخ شوراهای پاپی است، که برای مدت طولانی با برتری کاردینال‌های اروپایی همراه بوده است. در طول تاریخ، کالج کاردینال‌ها و، در نتیجه، شوراها برای انتخاب پاپ، نمایندگی قابل توجهی از شخصیت‌های از اروپا داشته‌اند. تا سال ۲۰۱۳، برای مثال، هیچ شورایی هرگز یک پاپ از خارج از قاره اروپا انتخاب نکرده بود. ایتالیایی‌ها، به ویژه، نقش غالبی داشته‌اند، مقام پاپی را بدون وقفه از سال ۱۵۲۳ تا انتخاب لهستانی یوحنا پل دوم در سال ۱۹۷۸ حفظ کرده‌اند.
با این حال، در دهه‌های اخیر شاهد افزایش تدریجی تنوع جغرافیایی در درون کالج کاردینال‌ها بوده‌ایم، فرآیندی که در دوران پاپ فرانسیس به طور قابل توجهی سرعت گرفته است. پاپ فرانسیس کاردینال‌هایی از کشورهایی که هرگز نماینده‌ای در کالج مقدس نداشته‌اند، مانند رواندا، کیپ ورد و مغولستان منصوب کرده است، که افق‌های جغرافیایی کلیسا را به طور قابل توجهی گسترش داده است.
جدول زیر تغییر در نمایندگی قاره‌ای کاردینال‌های انتخاب‌کننده بین شورای ۲۰۱۳ و ۲۰۲۵ را نشان می‌دهد:
| ردیف |
قاره |
درصد در سال 2013 |
درصد در سال 2025 |
| 1 |
اروپا |
حدود 51 الی 52% |
حدود 38 الی 40% |
| 2 |
آسیا |
حدود 8.7 الی 10% |
حدود 17 الی 19% |
| 3 |
آفریقا |
حدود 9.6 الی 11% |
حدود 12 الی 14% |
| 4 |
آمریکای لاتین |
حدود 11.3 الی 17% |
حدود 13 الی 18% |
| 5 |
آمریکای شمالی |
حدود 17.4 الی 20% |
حدود 10 الی 14% |
| 6 |
اقیانوسیه |
حدود 0.9 الی 1% |
حدود 2 الی 3% |
این جدول یک روند واضح به سمت نمایندگی کمتر اروپایی و افزایش نمایندگی آسیایی و آفریقایی را نشان می‌دهد، که تعهد پاپ فرانسیس به یک کلیسای جهانی‌تر و کمتر اروپامحور را منعکس می‌کند. مشارکت کاردینال ماتیو، از ایران، کاملاً در این زمینه تنوع جغرافیایی فزاینده قرار می‌گیرد، که یک گام بیشتر به سمت نمایندگی گسترده‌تر و فراگیرتر واقعیت‌های کلیسایی مختلف در فرآیند انتخاب پاپ را نمادین می‌کند.
روابط بین مقر مقدس و ایران رسماً از سال ۱۹۵۴ برقرار شده است. چندین رئیس جمهور و دیپلمات ایرانی در طول سال‌ها از کشور واتیکان بازدید کرده‌اند، از جمله محمد خاتمی در سال ۱۹۹۹ و حسن روحانی در سال ۲۰۱۶. حتی در طول انقلاب ایران، روابط دیپلماتیک حفظ شده است. ایران نمایندگی دیپلماتیک گسترده‌ای در مقر مقدس دارد، که تنها پس از جمهوری دومینیکن از نظر تعداد دیپلمات‌های اعتبارنامه دار، قرار دارد. در سال ۲۰۰۸، روابط بین ایران و مقر مقدس "در حال گرم شدن" توصیف شده بود، و رئیس جمهور وقت محمود احمدی‌نژاد اعلام کرده بود که واتیکان یک نیروی مثبت برای عدالت و صلح است.
پیامدها برای کلیسای جهانی
حضور یک کاردینال از ایران در شورا معنایی دارد که فراتر از مشارکت مهم یک فرد است. این یک نماد قدرتمند از جهانی بودن کلیسای کاتولیک است. در جهانی که با تقسیمات و درگیری‌ها مشخص شده است، مشارکت یک نماینده از یک جامعه کاتولیک اقلیت در یک کشور با اکثریت مسلمان، توانایی کلیسا را برای حضور و فعال بودن در هر زمینه فرهنگی و مذهبی برجسته می‌کند.
ارتقاء یک اسقف اعظم تهران-اصفهان به مقام کاردینالی، توجه و دید بیشتری به جامعه کوچک اما مهم کاتولیک در ایران می‌دهد. این اجازه می‌دهد تا چالش‌ها و امیدهای این جامعه به توجه کلیسای جهانی آورده شود، که به آگاهی بیشتر از واقعیت‌های مختلف کلیسایی در جهان کمک می‌کند. این انتصاب در استراتژی گسترده‌تر پاپ فرانسیس برای دادن مرکزیت به "حاشیه‌های" جهان، نه تنها جغرافیایی بلکه همچنین وجودی، قرار می‌گیرد.
تنوع بیشتر کالج کاردینال‌ها، با نمایندگی فزاینده کاردینال‌ها از جنوب جهان و کشورهایی با اقلیت کاتولیک، می‌تواند انتخاب پاپ آینده را تحت تأثیر قرار دهد، و منجر به انتخاب چهره‌ای شود که بیشتر به پویایی‌ها و مشکلات این واقعیت‌ها توجه کند. کاردینال ماتیو، با تجربه خود در گفتگوی بین ادیان در یک منطقه ناپایدار، دیدگاه ارزشمندی را با خود می‌آورد که می‌تواند تأملات و تصمیمات شورا را غنی سازد.
مواضع پاپ فرانسیس در حمایت از مظلومان، محرومان، کشورهای فقیر و ضعیف و نقد علنی و عملی وی بر اشرافیت، سرمایه سالاری و استعمار مداوم، این ایده را تقویت نموده است که در انتخاب پاپ قبلی، چگونه باید این روند رامتوقف و مثلا پاپی را شاهد نبود که علنا از مردم غزه حمایت نماید، براین اساس در روزهای آینده می توان سرنوشت مسیحیت و معنویت اجتماعی آن را سراغ گرفت که آیا سیره پاپ فرانسیس تداوم می یابد یا آنکه به وضعیت پیشین بازمی گردیم؟ البته مواردی از قبیل انتخاب یک پاپ از اوکراین یا حتی ایالات متحده، که برخی رسانه های سطح پایین طرح کردند، شایعاتی بی ارزش است که نباید بر آن اساس تحلیل نمود.
منابع:
https://www.newsweek.com/cardinals-who-make-papal-conclave-pope-francis-2062179
https://www.catholic-hierarchy.org/country/bir12.html
https://www.catholicnewsagency.com/news/260939/pope-francis-creates-nine-tititular-churches-for-newest-cardinals
نظر شما