ترجمه مقاله
عنوان مقاله: معرفی چندین کتاب مهم و با اهمیت برای آموزش زبان و ادبیات فارسی در هندوستان
نویسنده مقاله: محمد فهیم الدین عمری، گلبرگه هند، محقق و اندیشمند از بخش زبان دانشگاه خواجه معین الدین چشتی شهر لکهنو
نویسنده در ابتدای مقاله خود به اختصار اشاره به پیشینه اهمیت زبان و ادبیات فارسی آورده است و اعلام می دارد که با ورود اسلام به هندوستان، زبان و ادبیات فارسی مورد توجه بسیار قرار گرفت. اما این زبان در زمان سلطنت مغول تقریبا به مدت هفتصد سال به عنوان زبان اداری و یک زبان رسمی استفاده شده است. در ادامه وی می افزاید که تاریخچه مختصر فارسی در هند بسیار جالب است، زیرا در اینجا اشکال مختلفی از روش های آموزش زبان و ادبیات فارسی وجود داشته و کتاب‌های مهم بسیاری برای این امر تدوین و در برنامه درسی گنجانده شده است. ورود بریتانیایی‌ها و پایان حکومت پادشاهان مسلمان، تهدید و زیان بزرگی در توسعه و ترویج فارسی در هند بوده است. با این وجود، از آنجایی که فارسی به بخش جدایی‌ناپذیر تاریخ هند تبدیل شده است، تأثیر این زبان بر اردو و هندی نیز در اینجا بسیار عمیق است و فارسی هنوز وسیله مهمی برای ارتباط با جمعیتی زنده و توسعه‌یافته در سطح جهانی است، بنابراین فارسی هنوز در مدارس اسلامی و کالج‌ها و دانشگاه‌های دولتی هند تدریس می گردد.
وی در مقاله خود کتاب های مشترک آموزشی مورد استفاده در مراکز آموزشی را به گروه های مختلف تقسیم بندی می کند و اظهار می دارد که برخی از کتاب‌های مهمی که در برنامه درسی گنجانده شده و برای آموزش زبان فارسی در هند، به ویژه در عصر حاضر، تدریس می‌شوند، در زیر ذکر شده‌اند:
- گروه اول: کتاب‌های اولیه آموزش زبان فارسی هستندکه شامل:
1) چهل درس
این کتاب آموزشی نوشته‌ی مفتی حسن علی نقشبندی است که حدود سی صفحه دارد و در مجموع چهل درس را در خود جای داده است. در این کتاب، سعی شده است آموزش مقدماتی زبان فارسی به سه روش مختلف آموزش داده شود. ۱. قواعد اولیه، ۲. درس‌های کوتاه شامل کلمات و معانی و ۳. عبارت فارسی. این کتاب بسیار مختصر بوده است و بستگی به معلم دارد که چگونه دانش‌آموزان را برای هر درس جدید آماده می‌کند و با آگاه کردن آنها از قواعد، کلمات و معانی و ارتباط بین خواندن عبارت، آنها را برای هماهنگی با زبان فارسی آماده می‌کند.
2)کتاب دبستان گلزار
این کتاب، تألیفی از شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی است که حدود پنجاه صفحه را شامل می‌شود. این کتاب از دو بخش تشکیل شده است، در بخش اول، ترکیب و تنظیم جملات به زبان فارسی آموزش داده می‌شود. بخش دوم شامل هشتاد و یک درس کوتاه از داستان‌ها و پندهاست. دانش‌آموزان از طریق آن در زبان فارسی و همچنین ادبیات فارسی مهارت کسب می‌کنند.
3) درآمدی بر معنای لغوی واژگان فارسی
این کتاب توسط محمد قمرالدین صاحب نوشته شده است و حدود سی تا سی و پنج صفحه را شامل می‌شود. به نوعی یک فرهنگ لغت پایه زبان فارسی است، شامل فصلی است که به ترتیب حروف الفبا به نام هر حرف نامگذاری شده است، در این فصل، کاربرد کوتاه کلماتی که با آن حرف شروع می‌شوند با تغییر معانی توضیح داده شده است. دانش‌آموزان این کتاب را با علاقه زیاد می‌خوانند، وقتی این کتاب را می‌خوانند، به طور خودکار شروع به خواندن، فهمیدن و حل سایر عبارات فارسی می‌کنند. در مدارسی که این کتاب تدریس می‌شود، باید توجه داشت که دانش‌آموزان آنجا از قبل توانایی اولیه صحبت کردن به زبان فارسی را کسب کرده‌اند.
4) رابرت فری
این کتاب نوشته مولانا مشتاق احمدچر است که حدود ۳۰ تا ۳۵ صفحه دارد. این کتاب بر اساس نگارش و ترجمه فارسی تمرکز دارد. حدود بیست و چهار درس کوتاه از اردو به فارسی و ترجمه فارسی به اردو در خود جای داده است. پس از این، برخی از جملات مهم و ضروری زبان فارسی نیز اضافه شده و در نهایت چند درس کوتاه مهم از گفتار محاوره‌ای رایج فارسی نیز آورده شده است. پس از مطالعه کامل این کتاب، مکالمه اولیه در زبان فارسی را می توان به آسانی انجام داد.
5) کتاب اول فارسی
این کتاب نوشته پروفسور خان صاحب قاضی فضل حق است که حدود ۸۰ صفحه دارد. این کتاب دارای چهار بخش می باشد که در بخش اول، قواعد کلمات و عبارات زبان فارسی توضیح داده شده و در کنار آن، تمرین‌هایی برای دانش آموزان ارائه شده تا علاقمندان بیشتر با مفاهیم زبان و ادبیات فارسی آشنا شوند. در بخش دوم، لطیفه‌های کوتاهی بیان و در کنار آنها تمرین‌هایی نیز ارائه شده است. در بخش سوم، داستان‌های کوتاهی به همراه تمرین های آورده شده است. بخش چهارم شامل درس‌های کوتاه اخلاقی و ادبی، همراه با تمرین‌ها است.
6) کتاب مقدماتی سوم
این کتاب اثر حضرت مولانا محمد عبدالله گنگوهی است که حدود پنجاه صفحه را شامل می‌شود. این کتاب دو فصل دارد، در یک فصل قواعد صرفی اولیه زبان فارسی و در فصل دیگر قواعد دستوری اولیه به زبان اردو، همراه با کلمات و معانی توضیح آنها توضیح می دهد. از آنجایی که این قواعد اساسی توسط دانش‌آموزان در سایر کتاب‌های فارسی خوانده می‌شود، این کتاب برنامه های درسی گنجانده نمی شود.
7) مترجم مشهور عماد
این کتاب توسط مولانا محمد یهین صاحب گردآوری شده است که حدود پنجاه صفحه را شامل می‌شود. در ابتدای این کتاب، قواعد صرفی ابتدای زبان و ادبیات فارسی آورده شده است. این کتاب نیز در برنامه درسی بسیاری از مراکز آموزشی گنجانده نشده است.
8) ناری کا معلم
این کتاب توسط مفتی جمیل الرحمن گردآوری شده و دارای ۱۰۳ صفحه می باشد. این کتاب شامل توضیحات و تمرین‌هایی از قواعد اساسی نحو و دستور زبان فارسی است. برخی از کلمات و معانی نیز در انتها اضافه شده‌اند.
9) تل ناری
این کتاب توسط مفتی محمد جاوید حلوی سهارانپوری گردآوری شده و شامل ۱۰۴ صفحه با پاورقی است. در این کتاب تقریباً تمام قواعد اساسی دستوری و نحوی زبان فارسی با توضیحات و مثال‌ها توضیح داده شده است. اگر کسی بخواهد هر قاعده صرفی یا نحوی زبان فارسی را پیدا کند، می‌تواند آن را جستجو کند. این کتاب حاوی مطالب توضیحی است.
۱۰) اصول فرعی
این کتاب توسط حبیب الله صاحب سلطانپوری گردآوری شده و حدود هشتاد صفحه با اضافات دارد. این کتاب در واقع قواعد مهم دستوری و صرفی زبان فارسی را به علاقمندان ارائه می دهد و برای هر قاعده، مثال‌های جالب می آورد تا دانش‌آموز بتواند با مثال‌های مختلف، این قواعد را به راحتی درک کند و در سطح مهارت گفتاری و نوشتاری استفاده کند.
- کتاب های گروه دوم، کتاب ادبی و شعری آموزش زبان فارسی است که شامل:
1) کریمه سعدی
این کتاب بر پایه کتاب گلستان و بوستان سعدی تدوین شده است و دارای 10 تا 15 صفحه می باشد. برخی آن را با ترجمه و شرح اردو، برخی فقط با ترجمه و برخی فقط با پاورقی‌های مهم اردو منتشر کرده‌اند. این کتاب اخیراً در هند منتشر شده است و همچنان در برنامه درسی مراکز آموزش زبان و ادبیات فارسی قرار دارد. این کتاب بسیار کوتاه شامل اشعار زبان فارسی در موضوعات مختلف دینی، ادبی و اخلاقی است. هدف از تدریس این کتاب، آشنایی با ادبیات کلاسیک فارسی در کنار آموزش زبان فارسی است.
2) گلستان سعدی
این کتاب نوشته مصلح الدین سعدی شیرازی است و در حدود سیصد و پنجاه صفحه دارد. در مجموع هشت فصل دارد که هر فصل یک موضوع اخلاقی و ادبی خاص را در خود جای داده است و علاوه بر موضوعات گوناگون، داستان‌های آموزنده‌ای به زبان فارسی به سبک ادبی روایت شده و در صورت لزوم اشعار فارسی مناسب نیز ذکر شده است. این کتاب معمولاً پس از یادگیری کتاب‌های آموزش مقدماتی زبان و ادبیات فارسی تدریس می گردد. دانش‌آموزان در کنار زبان فارسی، اصول مهم زندگی و اخلاق و شخصیت را نیز می‌آموزند.
3) باغ سعدی
این کتاب، مجموعه‌ای منظوم از شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی است که نسخه حاشیه‌نویسی شده آن حدود ۳۱۲ صفحه دارد. این کتاب نمونه‌ای عالی از ادبیات منظوم در زبان فارسی است. این منظوم در قالب «مثنوی» است. در مجموع ده فصل دارد که شامل داستان‌ها و پندهای فارسی است.
4) نامه مانند
این کتاب مجموعه‌ای از اشعار شیخ فرید الدین عطار است که انتشارات دارالبشری پاکستان آن را چاپ کرده و دارای ۱۰۰ صفحه می باشد. این کتاب نمونه‌ای باکیفیت از ادبیات فارسی است که شامل داستان‌های زندگی شاعر مشهور ایران و توصیه‌های مهم او می‌باشد. حتی اگر این کتاب در برنامه درسی هیچ مدرسه‌ای گنجانده نشود، قطعاً سعی می‌شود حداقل به عنوان یک مطالعه خوانده شود تا در کنار زبان فارسی، با اصول زندگی و آداب معاشرت نیز آشنا شوید.
در پایان مولف مقاله با ارائه نکاتی مهم در مورد آموزش زبان فارسی می آورد:
- کتاب‌های مهم و مفید را در برنامه درسی به گونه‌ای انتخاب کنید که هر کتاب، نیازهای یک جنبه مهم از آموزش زبان و ادبیات فارسی را برآورده کند.
- کتاب‌های زبان فارسی که تکرار مطالب داشته باشد را در برنامه درسی خود استفاده نکید چراکه علاقه دانش‌آموزان کاهش می یابد و اتلاف وقت خواهد بود.
- فقط معلمان متخصص زبان فارسی باید برای آموزش زبان فارسی انتخاب شوند.
- دانش‌آموزان باید در دوره های مقدماتی خودشان کلمات، معانی، صرف و غیره را به خوبی حفظ کنند.
- به طور کلی مشاهده شده است که زبان فارسی فقط آموزش داده می‌شود اما به طور منظم تمرین نمی‌شود. بنابراین، به دلیل تمرین زیاد در مباحث صرف و نحو و ترجمه از فارسی به اردو و از اردو به فارسی، تاثیری طولانی مدت یا دائمی در ذهن علاقمندان پیدا می‌کند و اگر تمرین نشود، تمام فراگیری گفتاری و نوشتاری سریعاً فراموش خواهد شد. بنابراین، تمرین عنصری اساسی در آموزش زبان فارسی است.
- برای آموزش زبان فارسی در مدارس هند، باید به کتاب‌هایی که تحت برنامه درسی دانشگاه‌های مدرن هستند، اولویت داده شود تا اگر دانش‌آموزان بخواهند در آینده مدارک آموزش عالی زبان فارسی را از این دانشگاه‌ها دریافت کنند، برایشان آسان باشد.
- معلمانی که به زبان فارسی مسلط هستند، به هیچ وجه نباید نادیده گرفته شوند. باید تا حد امکان از آنها استفاده شود و برای برآورده کردن خواسته‌هایشان تلاش گردد.
- تمام اطلاعات مربوط به فرصت‌های شغلی در مؤسسات معاصر و شرکت‌های بین‌المللی پس از یادگیری زبان فارسی باید در اختیار دانش‌آموزانی که به زبان فارسی مسلط و علاقه‌مند هستند، قرار گیرد و آنها به طور کامل راهنمایی شوند.
- فارغ التحصیلان زبان و ادبیات فارسی پس ازاخذ مدرک بایستی به مراکز مورد نیاز معرفی شوند و باید آنها را راهنمایی و تشویق کنند تا به شغل و حرفه مرتبط با رشته خود بپردازند.
- معلمان باید دانش‌آموزانی را که به زبان فارسی علاقه و مهارت دارند شناسایی کنند و آنها را تشویق ویژه کنند و در صورت امکان با تهیه یک برنامه قوی و پایدار برای آینده‌شان، آنها را راهنمایی و کمک کنند.
- نویسنده در سخن پایانی این مقاله آورده است:
از آنجایی که زبان فارسی در هند زمانی زبان رسمی و اداری بود، در مدارس و کالج‌های دولتی آن زمان تدریس می‌شد. اما در هند مدرن، آموزش واقعی زبان فارسی محدود به مدارس اسلامی بوده است، جایی که فارسی به طور منظم در مقاطع ابتدایی تدریس و آموزش داده می‌شود. اما در این هند مدرن، فارسی در مدارس و کالج‌های دولتی به صورت پراکنده نیز تدریس می‌شود و بیشتر این دانش‌آموزان کسانی هستند که پس از یادگیری فارسی از مدارس اسلامی به اینجا آمده‌اند. این زیبایی و شیرینی زبان فارسی و قدرت محتوای مثبت و مفید موجود در ادبیات فارسی است که حتی امروزه نه تنها این زبان را بخش جدایی‌ناپذیر هند مطرح کرده است، بلکه این زبان چنان در زبان‌ها و تمدن و فرهنگ محلی اینجا ریشه دوانده است که نمی‌توانید بدون کلمات فارسی آنها را متصور نمود.
این مقاله در کنفرانس بین المللی دو روز روابط ایران و هند در دانشکده صمدیه کالج منطقه بیهوندی ارائه گردید و در مجله دو جلدی آجانتا با کد ای اس اس ان (ISSN) ـ کد ویژه برای مجلات می باشد ـ نیز به چاپ رسید.
نظر شما