مقدمه
کتاب صندلی 1 C نوشته‌ی ظفر مسعود، فراتر از روایتی از جان به در بردن از یک سانحه‌ی هوایی است؛ اثری است درون‌نگر، فلسفی و عمیقاً انسانی که نه تنها پیامدهای جسمی و روانی سقوط پرواز PK-8303 را بازگو می‌کند، بلکه پرسش‌های هستی‌شناسانه و نهادی ناشی از آن را نیز بررسی می‌نماید. مسعود که یکی از تنها دو بازمانده‌ی این پرواز است و مدیرعامل بانک پنجاب نیز می‌باشد، با نگاهی بازاندیشانه به این سانحه می‌نگرد و آن را به عنوان نقطه‌ی عطفی در زندگی‌اش روایت می‌کند.
سانحه‌ای که کشور را شوکه کرد
سقوط پرواز PK-8303 در تاریخ ۲۲ مه ۲۰۲۰، با ۹۹ سرنشین و مرگ ۹۷ نفر، پاکستان را در بهت فرو برد. این فاجعه که در منطقه‌ی مسکونی مدل کالونی کراچی و در نزدیکی فرودگاه جناح رخ داد، موجی از اندوه به راه انداخت. اما آنچه بیشتر حیرت‌انگیز بود، نجات دو نفر از دل این فاجعه بود. مسعود که در آخرین لحظه به صندلی 1C منتقل شده بود، از جمله‌ی این دو نفر بود و اکنون در این کتاب، بازماندگی و معنای آن را بررسی می‌کند.
فراتر از گزارش سانحه
صندلی 1C روایت خطی از واقعه‌ی سقوط نیست؛ بلکه بین خاطرات، تأملات فلسفی، و انتقاد از نهادهای ناکارآمد در نوسان است. در حالی که شرحی مستند و واقعی از لحظات سقوط نیز ارائه می‌دهد، تمرکز کتاب بر بازتاب‌های درونی یک انسان پس از مواجهه‌ی مستقیم با مرگ است.
محورهای اصلی و درس‌ها
برخی از تأمل‌برانگیزترین بخش‌های کتاب عبارت‌اند از:
- قدرت اراده و شکرگزاری: مسعود از نیروی روانی لازم برای بازگشت به زندگی سخن می‌گوید؛ از لطف مردمانی که جانش را نجات دادند تا موج مهر و محبت از سوی کسانی که انتظارش را نداشت.
- فساد نهادی و غرور حرفه‌ای: در فصلی با عنوان «تکبر»، او به فرهنگ غرور و بی‌توجهی در سازمان‌های پاکستان می‌پردازد. مسعود معتقد است که بی‌توجهی به اصول و نادیده‌گرفتن نظرهای کارشناسی، حتی در کابین خلبان، عامل بسیاری از فجایع است.
- تأملات وجودی: پرسش تکراری کتاب «چرا من؟» نه از سر اعتراض، بلکه از سر حیرت است. چرا از میان همه‌ی مسافران، او زنده ماند؟ و آیا پاسخی برای این پرسش وجود دارد؟
- زمینه‌سازی تاریخی: او از تاریخ، سیاست و حتی ورزش‌های سنتی مانند کُشتی الهام می‌گیرد تا افول نظم و افت کیفیت را با نگاه انتقادی تحلیل کند.
سبک روایی و لحن نگارش
لحن کتاب گفت‌وگویی، ساده و صمیمی است. مسعود با لحنی صادقانه و بی‌تکلف، تجربه‌ی خود را بازگو می‌کند. او گاهی از خاطرات قدیمی سخن می‌گوید، گاهی به لحظه‌ی سقوط بازمی‌گردد، و گاهی در دل مفاهیم فلسفی فرو می‌رود. این سبک، روایت را انسانی‌تر و باورپذیرتر می‌سازد.
در صحنه‌ای تأثیرگذار، او اعتراف می‌کند که در لحظات آخر زندگی‌اش، به فرم بیمه‌نامه‌ی امضانشده و لزوم ابراز محبت بیشتر به عزیزانش فکر می‌کرد. این لحظات صادقانه، از صندلی 1C اثری منحصر به‌فرد ساخته‌اند.
پاکستان بازمانده: افسوس و امید
شاید بخش مهمی از کتاب، تصویر دوگانه‌ای است که مسعود از پاکستان ارائه می‌دهد: کشوری با نهادهای فاسد و ناکارآمد، اما مردمانی مهربان و فداکار. او فقدان وظیفه‌شناسی و رواج منفعت‌طلبی را نقد می‌کند، اما هم‌زمان از دکتر بیمارستان و رهگذران فداکاری می‌گوید که زندگی‌اش را نجات دادند.
جمع‌بندی
صندلی 1 C اثری صادقانه، تأمل‌برانگیز و ضروری در فضای ادبیات غیر داستانی پاکستان است. این فقط داستان نجات از یک سقوط نیست، بلکه روایتی است از عبور از بحران، زیستن دوباره، و بازاندیشی در مورد معنا، نهاد و کشور. برای خوانندگانی که به دنبال کتابی تلفیقی از خاطره‌نویسی، فلسفه و نقد اجتماعی هستند، این اثر فرصتی برای تأمل در مورد بقا، نجات و امید است.
ظفر مسعود در پی پاسخ نهایی نیست، بلکه در پذیرش ابهام، معنای تازه‌ای یافته است. همین امر، کتاب او را از یک خاطره‌نویسی ساده به آیینه‌ای برای بازتاب اندیشه و احساسات انسان معاصر بدل می‌کند.
نظر شما