سخاوت زنان برجسته چکوال: خدمات شریمتی جاوالا دیوی از دهکده وهالی
ناحیه چکوال پاکستان با میراث غنی و تداوم فرهنگی خود، سابقه‌ای طولانی از مشارکت زنان در امور عام‌المنفعه، زندگی دینی، ادبیات، معماری و نیکوکاری دارد. زنان مسلمان و غیرمسلمان این منطقه، به طور تاریخی از حریم خصوصی فراتر رفته و با اهدای کمک‌های سخاوتمندانه، راهنمایی‌های معنوی و ساخت نهادهای عمومی به جوامع خود خدمت کرده‌اند. در میان این شخصیت‌های برجسته، نام شریمتی جاوالا دیوی از دهکده وهالی زیر برجسته است — زنی هندو که میراث خدمات اجتماعی‌اش، اثر ماندگاری بر زیرساخت‌های آموزشی و درمانی منطقه بر جای گذاشته است.
این گزارش به بررسی زندگی و فعالیت‌های نیکوکارانه شریمتی جاوالا دیوی، اهمیت نمادین خدمات او، و نحوه ثبت یاد و نامش در کتیبه‌های اهدایی و حافظه جمعی مردم چکوال می‌پردازد.
زنان و نیکوکاری در چکوال: بستری تاریخی غنی
در طی بیش از دو دهه تحقیق میدانی در چکوال، مورخان و پژوهشگران خدمات بی‌شماری از سوی زنان مسلمان و غیرمسلمان در عرصه عمومی منطقه مستند کرده‌اند. زیارتگاه‌های زنانی همچون بی‌بی لال، خان بی‌بی، برهان بی‌بی، بی‌بی سیدی صاحبه و مائی معظمه شهید همچنان به عنوان مراکز معنوی و اجتماعی شناخته می‌شوند. این زنان نه‌تنها در مقام اولیای محبوب مورد احترام بودند، بلکه نقش‌آفرینان پیوند اجتماعی نیز بودند که زیارتگاه‌هایشان به مثابه مکان‌هایی برای شفا، گردهمایی و عبادت عمل می‌کردند.
در کنار این شخصیت‌های معنوی، زنانی همچون شریمتی جاوالا دیوی نیز بودند که با نیکوکاری‌های زیربنایی خود، اثری ماندگار در ساختار مدنی منطقه به جا گذاشتند.
دهکده وهالی: کانونی از حمایت و سرمایه‌گذاری عام‌المنفعه
دهکده وهالی، واقع در حدود ۸ کیلومتری شهر چوا سیدنشاه در ناحیه چکوال، در گذشته میزبان سرداران سیک و بازرگانان هندو بود. ثروت معماری دهکده—شامل معابد، مساجد و عمارت‌های مجلل (معری)—بازتابی از گذشته‌ای پرشکوه و چندفرهنگی است. در همین بستر، شریمتی جاوالا دیوی، همسر لالا سوخدیال، به عنوان چهره‌ای شاخص در عرصه نیکوکاری و اصلاحات اجتماعی مطرح شد.
مهم‌ترین خدمات شریمتی جاوالا دیوی
بیمارستان زنان در بیمارستان مدنی چکوال (۱۹۴۰)
مهم‌ترین و ثبت‌شده‌ترین خدمت عمومی او، تأسیس بیمارستانی جداگانه برای زنان در محوطه بیمارستان مدنی چکوال در ماه می ۱۹۴۰ بود. این اقدام در زمانه‌ای که زنان اغلب به خدمات بهداشتی باکیفیت دسترسی نداشتند، کاری پیشگامانه محسوب می‌شد.
بیمارستان مدنی چکوال، که در ابتدا در سال ۱۸۹۴ به عنوان داروخانه تأسیس شد (طبق گازتیر ناحیه جهلم، ۱۹۰۴)، طی دهه‌ها به بیمارستان مرکزی ناحیه ارتقاء یافت. در یکی از مراحل توسعه‌ی اولیه‌اش، شریمتی جاوالا دیوی تأمین مالی احداث بخش زنان را به عهده گرفت—حرکتی مبتکرانه در دورانی که سلامت زنان اولویت دولت‌ها نبود.
لوح یادبود داخل بنای یادمان بیمارستان، به صراحت احداث بخش زنان را به او نسبت می‌دهد. این کتیبه به چهار زبان—اردو، انگلیسی، هندی و گورمکھی—نوشته شده و نشانگر روحیه چندفرهنگی زمان خود و ارج‌گذاری عمومی به خدمات اوست.
ساخت یک اتاق در دبیرستان آریا، چکوال (۱۹۳۳)
از دیگر اقدامات مهم نیکوکارانه، کمک مالی او به ساخت دبیرستان آریا در چکوال بود که گفته می‌شود در سال ۱۹۳۳ ساخته شد. ساختمان این مدرسه اکنون در محوطه دانشگاه چکوال قرار دارد.
در میان چندین کتیبه اهداکنندگان که هنوز حفظ شده‌اند، یکی از آن‌ها نشان می‌دهد که شریمتی جاوالا دیوی تأمین مالی ساخت یک اتاق را بر عهده داشته است. این اقدام نشان‌دهنده تعهد او به آموزش زنان و رشد جوانان است و همچنین نشان از الگوی سرمایه‌گذاری اجتماعی نخبگان هندو در اصلاحات آموزشی پنجاب استعمارزده دارد.
او در این اقدام تنها نبود؛ شریمتی سردارنی بهاگ سودھی، همسر سردار کارتار سینگ جوهر، دیگر زنی از وهالی بود که هزینه ساخت اتاقی دیگر را تقبل کرد. این مشارکت‌ها گواهی بر فرهنگ منحصر به فرد حمایت زنان از آموزش و اصلاحات در جامعه هندو وهالی است.
میراث جنسیتی و حذف تاریخ زنان
اگرچه تنها دو کتیبه امروزه گواهی بر خدمات شریمتی جاوالا دیوی می‌دهند، به احتمال زیاد فعالیت‌های خیریه او محدود به این موارد نبوده است. نبود اسناد رسمی فراتر از این یادمان‌ها، به موضوعی گسترده‌تر اشاره دارد: حذف تاریخی نقش عمومی زنان، به‌ویژه در مناطقی که از جدایی هند و پاکستان و روند استعمارزدایی متأثر شدند.
با این وجود، همین کتیبه‌ها به عنوان روایت‌های جایگزین در برابر تاریخ‌های مردمحور عمل می‌کنند. آن‌ها سهم زنان در زیرساخت‌های اجتماعی را برجسته می‌سازند و دیدگاه تازه‌ای به توسعه چکوال می‌دهند—نه صرفاً به عنوان محصول حکومت مردانه، بلکه به عنوان میراثی مشترک که با تلاش خاموش و سخاوت عمومی زنان شکل گرفته است.
میراث مشترک: همزیستی و روحیه اجتماعی
شایان ذکر است که کتیبه‌های اهداکنندگان در بیمارستان و دبیرستان آریا به چند زبان نوشته شده‌اند—اردو، هندی، انگلیسی و گورمکھی—که گواهی بر همزیستی اجتماعی موجود در چکوال پیش از تقسیم هند است. مشارکت زنانی چون بیگم قمر جهان و شریمتی جاوالا دیوی، نمادهای دوگانه‌ای از همزیستی مذهبی و توانمندسازی زنان به شمار می‌روند.
بنای یادبود بیمارستان مرکزی چکوال به‌عنوان یک منبع آرشیوی نادر در قالب سنگ عمل می‌کند—میراثی مشترک را حفظ می‌کند که در تاریخ‌های رسمی شکل‌گرفته با ملی‌گرایی مذهبی و قهرمان‌سازی مردانه، در معرض فراموشی است.
نتیجه‌گیری
شریمتی جاوالا دیوی از دهکده وهالی نمایانگر فصلی تقریباً فراموش‌شده اما عمیقاً تأثیرگذار در تاریخ مدنی و فرهنگی چکوال است. خدمات او در حوزه بهداشت و آموزش، یادآور رهبری زنان در نیکوکاری است، آن هم در زمانی که هنوز حقوق زنان به رسمیت شناخته نشده بود. گرچه جز کتیبه‌هایی که نامش را ثبت کرده‌اند اطلاعات زیادی از او در دست نیست، همین کتیبه‌ها دریچه‌ای به گذشته‌ای هستند که در آن زنان، فارغ از وابستگی دینی، نقش‌آفرینانی دگرگون‌ساز در شکل‌گیری بافت اجتماعی چکوال بودند.
شاید او دیگر در میان ما نباشد، اما شریمتی جاوالا دیوی در سنگ حک شده، در حافظه باقی مانده، و در خدمات مداوم بیمارستان و مدرسه‌ای که ساخت، جاودان مانده است.
نیازهای آینده برای پژوهش و حفاظت
- دیجیتالی‌سازی و حفاظت از کتیبه‌های اهداکنندگان در چکوال
- اجرای پروژه‌های تاریخ شفاهی در دهکده وهالی برای گردآوری خاطرات محلی درباره شریمتی جاوالا دیوی
- مستندسازی زیارتگاه‌ها و میراث معماری زنان در سراسر چکوال
- مطالعات تطبیقی درباره نیکوکاری زنان در پنجاب پیش از تقسیم هند
چنین تلاش‌هایی می‌توانند اطمینان حاصل کنند که چهره‌هایی مانند شریمتی جاوالا دیوی نه‌تنها به یاد آورده شوند، بلکه مورد مطالعه، تجلیل و بازگشت به روایت تاریخ منطقه‌ای قرار گیرند.
نظر شما