مقاله: آیا جهان اسلام باید مدل هوش مصنوعی خود را توسعه دهد؟
اهمیت، فرصت‌ها و چالش‌های ISLAMGPT
امروزه دامنه هوش مصنوعی در هر زمینه علمی و تحقیقاتی گسترش یافته است و باعث گریده که مدل‌های خاصی را برای زبان‌ها و تمدن‌های مختلف را توسعه دهد. اما چنین مدلی برای علوم، تاریخ، کلام و فلسفه اسلامی وجود ندارد تا بتواند با ترکیب همه مکاتب فکری به تحقیقات و اندیشه اسلامی خدمت کند. در این زمینه، نیاز مبرمی به یک SLM (مدل زبان کوچک) مانند «ISLAMGPT» وجود دارد که با ساختن مخزن دانش اسلامی بر پایه‌های علمی و دیجیتالی مدرن، مسیرهای جدیدی را برای تحقیق و اندیشه هموار کند.
در عصر حاضر، نسخه‌های خطی بی‌شماری و منابع نادر تاریخ، ادبیات و علوم دینی اسلامی یا در حال از بین رفتن هستند یا خارج از دسترس مردم عادی و محققان قرار دارند. یک مدل هوش مصنوعی که مطالب علمی باستانی و مدرن اسلامی را ترکیب می‌کند، برای محققان، معلمان، دانشجویان و خوانندگان عمومی بسیار مفید خواهد بود. این امر نه تنها امکان حفظ دیجیتالی علوم اسلامی را فراهم می‌کند، بلکه تحقیقات را برای پژوهشگران آسان‌تر، سازمان‌یافته‌تر و مطابق‌تر با نیازهای مدرن خواهد کرد.
مکاتب فکری مختلف در جهان اسلام، تفاسیر و برداشت‌های خاص خود را در مورد فقه، تفسیر، حدیث و سایر زمینه های علمی دارند. ویژگی ISLAMGPT این خواهد بود که به هیچ فرقه یا مکتب فکری خاصی محدود نخواهد شد، بلکه شامل کتاب‌ها، تفاسیر، فتواها و مباحث فلسفی همه مکاتب فکری معتبر اسلامی خواهد بود، به طوری که هر کس می‌تواند مطابق با عقاید و ایده‌های خود، مطالب علمی معتبر و قابل اعتمادی را به دست آورد. علاوه بر این، فلسفه اسلامی، نظریه‌های کلامی و گفتگوی فکری مدرن نیز در آن گنجانده خواهد شد تا ارتباط فکری بین مکاتب فکری اسلامی و مدرن غربی ایجاد شود.
این مدل همچنین نقش مهمی در نظام آموزشی مدرن ایفا خواهد کرد. مدارس، دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و سازمان‌های اسلامی می‌توانند این مدل را در برنامه‌های درسی و کارهای تحقیقاتی خود بگنجانند. این مدل می تواند به ارائه پاسخ‌های معتبر به سوالات دینی مردم در برابر شائبه ها و اطاعات غیر معتبر و حتی کذب کمک کند. افزون بر آن، این مدل در ارائه دیدگاه اسلامی در مورد مباحث علمی روز و مدرن مانند بیوتکنولوژی، هوش مصنوعی، ارزهای دیجیتال و مسائل اجتماعی به شیوه‌ای علمی نیز اهمیت خواهد داشت.
اما چالش‌های متعددی نیز در اجرای این پروژه وجود دارد. اولین مورد، دسترسی به منابع معتبر اسلامی و حفظ دیجیتالی آنها است. از آنجا که مخزن بزرگی از دانش اسلامی به زبان‌های عربی، فارسی و اردو وجود دارد، ISLAMGPT باید در همه این زبان‌ها مهارت داشته باشد تا بتوان از آن در مقیاس جهانی استفاده کرد. چالش دوم، نیاز به متخصصانی با مهارت‌های فنی مدرن است که نه تنها در هوش مصنوعی و علوم داده متخصص باشند، بلکه نگاهی تیزبین به علوم اسلامی نیز داشته باشند. علاوه بر این، تبدیل این پروژه به واقعیت، نیاز به سرمایه‌گذاری بزرگی دارد که فقط دولت‌های اسلامی یا مؤسسات خیریه بزرگ می‌توانند انجام دهند. اگر کشورهای اسلامی به طور مشترک این پروژه را بپذیرند و در آن سرمایه‌گذاری کنند، می‌تواند میراث فکری امت اسلام را حفظ کند و همچنین دوره جدیدی از تحقیق و کاوش را آغاز کند.
از آنجایی که ایجاد مدل‌های هوش مصنوعی مدرن به زمان و منابع زیادی نیاز دارد، توسعه یک مدل اسلامی خاص با استفاده از مدل‌های متن‌باز مانند «DeepSeek» که توسط کشور چین به بازارها معرفی شده است، می‌تواند نسبتاً آسان و ارزان باشد. DeepSeek یک مدل هوش مصنوعی مدرن چینی است که به صورت آزاد در دسترس است و می‌تواند با گنجاندن علوم اسلامی، پایه و اساس ISLAMGPT را بنا نهد. به این ترتیب، نه تنها یک مدل عالی با منابع کمتر توسعه می‌یابد، بلکه جهان اسلام نیز می‌تواند از یک منبع دانش دیجیتال مدرن و معتبر بهره‌مند شود.
جهان اسلام به چنین اقدامات مدرنی برای توسعه علمی و تحقیقاتی نیاز دارد که نه تنها میراث اسلامی را حفظ کند، بلکه راه‌های جدیدی برای تحقیق و کاوش نیز بگشاید. اگر این پروژه جدی گرفته شود، می‌تواند گامی انقلابی برای علوم، تاریخ، الهیات و فلسفه اسلامی باشد و می‌تواند به ورود امت مسلمان به رقابت برای پیشرفت علمی و فکری مدرن کمک کند.
نویسنده : دکتر محمد عظیم‌الدین
مورخ : ۲ فوریه ۲۰۲۵
لینک مربوطه:
نظر شما