دانشگاه آزاد علامه اقبال اسلام آباد پاکستان، در ماه می ۱۹۷۴ میلادی با اهداف اصلی ارائه فرصت ‌های آموزشی به عموم مردم و به ویژه کسانی که نمی  ‌توانند به دلیل شغل یا امور خانه داری محل کار خود را ترک کنند، به آنها از راه دور  فرصت آموزش و پرورش و آموزش حرفه ای را فراهم نماید، از سوی دولت پاکستان تأسیس شد. رئیس جمهور جمهوری اسلامی پاکستان، سرپرست این دانشگاه است، همچنین وزیر آموزش و پرورش پاکستان، معاون سرپرست دانشگاه و رئیس دانشگاه، مدیر اجرایی و مسئول علمی آن است[1]. دانشگاه علامه اقبال در طول تمام این سال ‌های متمادی گذشته، بیش از پیش به این وعده خود عمل کرده و در کنار فراهم آوردن آموزش و پرورش و آموزش حرفه ای روز  در سراسر کشور و حتی در خارج از کشور برای تربیت اخلاقی نسل جوان جهت ترویج آموزه های اسلامی و سیرت پیامبر اکرم (ص) نقش بسیار خوبی را ایفا می کند. همچنین هر ساله بطور رسمی جشن میلادالنبی (ص) را برگزار می نماید و مانند سایر موسسات آموزشی پاکستان از جمله، مدارس، دانشگاه‌ ها و حوزه ‌های علمیه همه مکاتب فکری مختلف مسلمان در سراسر پاکستان به مناسبت میلاد پیامبر اکرم (ص) برنامه ‌های مختلفی مبتنی بر سیرت النبی (ص)، از جمله کنفرانس ‌ها، سمینارها و مجالس نعت‌ خوانی و سایر مراسم را برگزار می کنند. امسال سازمان همکاریهای اسلامی نیز در سطح جهانی هزار و پانصدمین جشن میلادالنبی (ص) را برگزار می کند و پاکستان عضو این سازمان است، لذا تمهیدات ویژه ای را نسبت به سال های پیش انجام داده است. دانشگاه ‌ها و مدارس علمیه سراسر کشور، از جمله گروه مطالعات سیرت النبی(ص) دانشگاه آزاد علامه اقبال، تصمیم به نگارش کتاب‌ هایی در مورد سیرت النبی (ص) گرفته ‌است.

   گروه مطالعات سیرت النبی (ص) دانشکده علوم اسلامی و عربی دانشگاه آزاد علامه اقبال پاکستان امسال برای اولین بار آغاز تدوین بزرگ ترین و مستند ترین دایره المعارف سیرت النبی (ص) را اعلام کرده است.

     براساس این اعلام، پروژه علمی مذکور منحصر به فرد و بی سابقه است که طبق آن: «اولین دایره المعارف جامع، موضوعی و الفبایی در مورد سیره حضرت محمد (ص)» به زبان اردو در پاکستان تکمیل خواهد شد. این پروژه هشت ساله است که شامل تمام جنبه ‌های مدرن تحقیق، گردآوری، ویرایش، انتشار و بایگانی دیجیتالی است، با تهیه «سیره اشعری» آغاز شده است که توسط کمیته ده نفره ‌ای از متخصصان سیرت النبی (ص) در حال انجام است.

      این دایره ‌المعارف نه تنها یک تاریخ، بلکه مخزنی جامع از شکل‌گیری شخصیت، تمدن اسلامی، بینش اجتماعی و راهنمایی‌های حقوقی و اخلاقی خواهد بود که بعداً به عنوان مبنا ای برای ترجمه و انتشار به زبان ‌های دیگر جهان مورد استفاده قرار خواهد گرفت[2].

اعلام و درخواست حمایت معنوی از سوی رئیس دانشکده علوم اسلامی دانشگاه آزاد علامه اقبال.

       دکتر پروفسور محی الدین هاشمی، رئیس گروه مطالعات سیرت النبی(ص) و دانشکده علوم اسلامی دانشگاه آزاد علامه اقبال پاکستان توسط صفحه شخصی فیس بوک خود اعلام کرد که تدوین پروژه تاریخی دایره المعارف از زندگینامه جامع حضرت محمد (ص)، به مناسبت هزار و پانصدمین میلاد پیامبر اکرم (ص) توسط گروه مطالعات سیرت النبی(ص) دانشکده علوم اسلامی عربی دانشگاه آزاد علامه اقبال در پاکستان آغاز خواهد شد. وی گفت: در  ماه ربیع الاول سال ۱۴۴۷ هجری قمری، ما در نقطه ‌ای مبارک از تاریخ ایستاده ‌ایم که جشن میلاد حضرت محمد (ص) به تکمیل هزار و پانصد سال است. این مناسبت نه تنها برای بزرگداشت سالروز میلادالنبی (ص)، بلکه برای پایبندی به الگو گیری حضرت محمد (ص) و آماده ‌سازی میراثی آکادمیک برای نسل‌های آینده در مورد سیره حضرت محمد (ص) است. در این ایام مبارک، ما ]گروه مطالعات سیرت النبی (ص)، دانشکده علوم اسلامی، دانشگاه آزاد علامه اقبال در اسلام آباد[، یک پروژه دانشگاهی منحصر به فرد و بی ‌نظیری را آغاز می‌کنیم که: «اولین دایره‌المعارف جامع، موضوعی و الفبایی در مورد سیره پیامبر اکرم (ص) است. وی با اشاره به ویژگی‌های متمایز این پروژه گفت: این پروژه به ویژگی های به شرح زیر است:

• تمام جنبه‌ های مهم سیره النبی (ص) به صورت الفبایی و موضوعی ارائه خواهد شد.
• منبعی از دانش به زبان اردو ارائه خواهد شد که می ‌تواند توسط محققان، معلمان، دانشجویان و خوانندگان عمومی به طور یکسان مورد استفاده قرار گیرد.
• این پروژه هشت ساله که شامل تمام جنبه ‌های مدرن تحقیق، تدوین، ویرایش، انتشار و ذخیره ‌سازی دیجیتالی است، با تهیه «سیره اشعری» آغاز شده است که یک کمیته ده نفره از متخصصان سیره روی آن کار می‌کنند.
• این دایره ‌المعارف نه تنها یک تاریخ، بلکه مخزن جامعی از توسعه شخصیت، تمدن اسلامی، بینش اجتماعی و راهنمایی ‌های حقوقی و اخلاقی خواهد بود که بعداً به عنوان مبنایی برای ترجمه و انتشار به زبان‌ های دیگر مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
• ما در این حرکت علمی، صمیمانه از معلمان و محققان، متخصصان علم سیره، محققان دانشگاه ‌های دینی و معاصر و محققان مرتبط با تحقیق و ویرایش دعوت می‌کنیم تا به تحقیق، نگارش، ویرایش و... بپیوندند.
• مشاوره علمی این پروژه و مشارکت در ترویج علمی سنت پیامبر اکرم (ص) است. این پروژه بدون شک یک خیریه فکری و دینی مستمر است، لذا از خیرین و افراد آگاه می‌خواهیم که با دعاها، حمایت ‌های اخلاقی و کمک ‌های عملی خود به این هدف والا بپیوندند و در این مأموریت رساندن پیام پیامبر اکرم (ص) به نسل جدید سهیم باشند.
• جهت تماس برای مشارکت در این پروژه ای میل شخصی اینجانب درج ذیل است: mohyuddinh@gmail.com

نگاهی به فعالیت های گروه مطالعات سیرت النبی (ص) دانشگاه آزاد علامه اقبال

     گروه مطالعات سیرت النبی (ص)، بخش مهمی از دانشکده علوم اسلامی و عربی دانشگاه آزاد علامه اقبال در اسلام آباد است که در سال ۲۰۱۷ میلادی با هدف آشنایی نسل جدید به طور خاص و کل امت اسلامی به طور عام با سیرت النبی (ص)، حضرت محمد (ص) آخرین پیامبر زمان و ترویج دانش، تحقیق و آموزه ‌های مرتبط با سیرت نبوی (ص) تأسیس شد. بنابراین، برای توسعه درک عمیق و آکادمیک از سیره و تحقیق در زمینه‌ های متنوع آن، این گروه دوره‌ های مختلفی را در سطوح مختلف ارائه می‌دهد.

وظایف عمده دپارتمان سیرت النبی (ص) دانشگاه آزاد علامه اقبال پاکستان

این دپارتمان در دو رشته اصلی دوره ‌های آموزشی برگزار می ‌کند:

• مطالعات سیرت النبی(ص).
• درس نظامی (یعنی دروس حوزوی).

1. رشته سیرت النبی(ص): پژوهی شامل برنامه ‌های متنوعی است که جزئیات آنها در زیر آمده است:

• کارشناسی(BS) مطالعات اسلامی با گرایش سیرت ‌شناسی.
• کارشناسی ارشد(MS)مطالعات اسلامی با گرایش سیرت‌ شناسی.
• دکترا (PHD) مطالعات اسلامی با گرایش سیرت ‌شناسی.
• دیپلم (Diploma) مطالعات سیرت ‌شناسی
• گواهینامه (Certificate) سیرت ‌شناسی.

      2. رشته درس نظامی (دروس حوزوی):

درس نظامی [در شبه قاره به برنامه دروس حوزوی «درس نظامی» گفته می شود که این برنامه همسوی موسسات آموزشی رسمی شبه قاره، توسط یکی از پادشاهان مسلمان در این منطقه اجرا شده بود.] این دپارتمان همچنین دروس حوزوی، حوزه های علمیه، برنامه بی ‌نظیری در نوع خود را برای طلاب مدارس دینی [همه مکاتب فکری اسلامی] پاکستان تحت نظارت دپارتمان مطالعات سیرت النبی (ص) دانشگاه آزاد علامه اقبال پاکستان، ارائه می ‌دهد. دانشگاه آزاد علامه اقبال پاکستان (AIOU) تنها دانشگاه دولتی پاکستان است که این برنامه حوزوی را برای طلاب مدارس دینی ارائه می‌ دهد. تحت این برنامه، دروس حوزوی ارائه می ‌شود که شامل موارد زیر است:

• • دیپلم (SSC) دروس حوزوی (ثانویه عامه)،
  • فوق دیپلم (HSSC)  دروس حوزوی (ثانویه خاصه)
  • کارشناسی(BS) مطالعات اسلامی با گرایش دروس حوزوی (شهادت العالیه). انتظار می ‌رود رشته کارشناسی مطالعات اسلامی با گرایش دروس حوزوی برای طلاب بین ‌المللی نیز به زودی راه‌ اندازی شود.
  • کارشناسی ارشد (M.Phil) مطالعات اسلامی با گرایش دروس حوزوی (شهادت العالمیه).

[لازم به ذکر است که در برنامه حوزوی این دانشگاه همان دروس حوزوی از سطح مقدماتی گرفته تا سطوح در مقاطع تحصیلی مختلف تدریس می شود، اما در کنار آن متون حوزوی، متون رسمی موسسات آموزشی این کشور، از جمله زبان انگلیسی، اردو و مطالعات پاکستان نیز در تمام مقاطع تحصیلی تدریس می شود تا فارغ التحصیلان این برنامه بتواند شغل مناسبی را در موسسات دولتی به دست یابند یا تحصیلات خود را در رشته های دانشگاهی ادامه دهند.]

• مجله مطالعات سیرت النبی(ص):

      این دپارتمان در حال انتشار یک مجله پژوهشی سالیانه در مورد «مطالعات سیرت النبی(ص)» است. مطالب منتشر شده در این مجله شامل تحقیقات علمی و دانشگاهی در مورد سیرت النبی (ص) و موضوعات مرتبط است. اولین شماره این مجله در سال ۲۰۱۷ میلادی منتشر شد و جایزه ریاست جمهوری در سطح ملی پاکستان را دریافت کرد.

• همایش های بین‌المللی سیرت النبی(ص):

      این دپارتمان سالانه همایش ‌های ملی و بین‌المللی را نیز برگزار می‌ کند. معرفی برخی از همایش ‌ها به شرح زیر است:

• همایش بین‌المللی سیرت النبی (ص) ۲۰۱۶ میلادی که به طور مشترک توسط دپارتمان مطالعات سیرت النبی (ص) این دانشگاه و کمیسیون آموزش عالی پاکستان با عنوان: «عدالت اجتماعی و رفاه جامعه در پرتوی سیرت رسول اکرم (ص) » برگزار شد.
• همایش بین‌المللی سیرت النبی (ص) که در سال ۲۰۱۷ میلادی با عنوان «آداب اختلاف نظر علمی» از منظر سیرت طیبه (ص) و اندیشه اسلامی" برگزار شد.
• برگزاری همایش بین‌المللی سیرت النبی (ص) در سال ۲۰۱۸ میلادی با عنوان: «فقه سیرت النبی(ص)، مضامین اصلی و کاربردهای معاصر».
• برگزاری سمینار بین‌المللی سیرت النبی(ص) ۲۰۲۰ میلادی با عنوان «هدایت نبوی(ص) در مورد سلامت ملی».
• دپارتمان مطالعات اسلامی در سال ۱۹۹۷ میلادی تأسیس و نام آن به دپارتمان حدیث و سیره النبی(ص) تغییر داده شد، اما پس از تأسیس گروه مطالعات سیره النبی (ص)، این دپارتمان به عنوان یک دپارتمان جداگانه، اکنون با نام حدیث و علوم حدیث دانشگاه آزاد علامه اقبال فعالیت می ‌کند. دکتر شاه محی الدین هاشمی رئیس دانشکده علوم اسلامی و عربی دانشگاه آزاد علامه اقبال در اسلام آباد[3].

تحلیل کارشناسی

تحلیلگران آموزشی پاکستان معتقدند که:

• زمینه های همکاری زیادی بین دانشگاه آزاد علامه اقبال پاکستان و دانشگاه جمهوری اسلامی وجود دارد.
• دانشگاه آزاد علامه اقبال پاکستان با تعدادی از دانشگاهای جمهوری اسلامی ایران از جمله با دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه باقر العلوم و جامعه المصطفی (ص) قم در ارتباط است.
• تبادل هیأت های علمی و اساتید هر ساله در حال انجام است، سال گذشته هیأت هایی از جمله هیأت دانشگاه آزاد و سایر دانشگاه ها از این دانشگاه بازدید و با رئیس و اساتید این دانشگاه نشستی برگزار و در مورد همکاریهای آموزشی تبادل نظر کردند.
•  اسلامی جمهوری ایران می تواند در دانشگاه های خود از جمله دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه باقر العلوم و در جامعه المصطفی (ص) به دانشجویان فارغ التحصیل شده این دانشگاه بورسیه های تحصیلی ارائه داده و فضای وحدت امت اسلامی را ارتقا دهد، همچنین طلاب حوزوی خود را در این دانشگاه برای آموزش رسمی فرصت پذیرش فراهم نماید، یا برای اجرای برنامه حوزوی همسو در دانشگاه های خود از برنامه حوزوی این گروه استفاده کند.

منابع