در جامعه مسلمان پاکستان در مورد توافق استراتژیک پاکستان و عربستان سعودی واکنش ‌های متفاوتی وجود دارند. برخی تحلیلگران معتقدند که با توجه به تجاوز اخیر اسرائیل به کشورهای اسلامی از جمله، قطر و افزایش نگرانی کشورهای عربی در خصوص تجاوزات اسرائیل به این کشورهای عربی و اسلامی در آینده، امت اسلامی در حال حاضر به شدت وحدت اسلامی را نیاز دارد، در حالی که با توجه به شرایط گذشته و اختلافات ایجاد شده توسط دشمنان اسلام بین کشورهای اسلامی و همچنین با توجه به نیازهای دفاعی عربستان سعودی، چاره‌ ای جز انعقاد پیمان استراتژیک با یک کشور مسلمان که مورد قبول همه کشورهای اسلامی باشد و ظرفیت کامل دفاع از عربستان سعودی را نیز داشته باشد، وجود نداشت، تا وابستگی دفاعی عربستان سعودی به کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده پایان یابد. تمام احزاب سنی در پاکستان از این توافق پاکستان و عربستان استقبال کرده و امروز را روز شکرگزاری اعلام کرده ‌اند. برخی دیگر به دلیل معیارهای دوگانه عربستان سعودی و سایر کشورهای اسلامی نگران هستند. آن ها از یک سو، از هموار شدن مسیر وحدت اسلامی بین کشورهای اسلامی از طریق پاکستان خوشحالند، زیرا پاکستان تنها کشور اسلامی است که می‌تواند نقش پلی را برای هموار کردن مسیر وحدت اسلامی بین کشورهای اسلامی از جمله، عربستان سعودی و ایران ایفا کند و برای تامین ضرورت دفاعی عربستان نیز صلاحیت دارد، اما از سوی دیگر، آنها نگران روابط نزدیکی کشورهای عربی و اسلامی با ایالات متحده و روابط پنهانی برخی این کشورها با اسرائیل هستند. تعدادی از تحلیلگران پاکستانی از جمله اوریا مقبول این توافق را توافق جدید و زیاد موثر نمی بیند. در حالیکه خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان گفت هیچ شرط مخفی در توافق عربستان وجود ندارد، کشورهای خلیج فارس می‌توانند به آن بپیوندند. وی این توافق را مسیری برای پیوستن کشورهای اسلامی با یکدیگر قرار داده است. در این گزارش اظهارات مردم، علما، نویسندگان و تحلیلگران پاکستانی را بررسی می کنیم تا وضعیت کلی روشن گردد.

اظهارات مسئولین دولت، علما، نویسندگان و تحلیلگران پاکستان.

   شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان، از محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، به خاطر استقبال گرم جنگنده ‌های اف-۱۵ نیروی هوایی عربستان سعودی از او در بدو ورود به عربستان سعودی تشکر کرد. وی در پیامی در حساب کاربری X خود گفت که از استقبال گرمی که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، از اینجانب به عمل آورد، عمیقاً تحت تأثیر قرار گرفته ام. شهباز گفت هواپیمایش به شیوه ‌ای غیرمعمول توسط جت‌های جنگنده نیروی هوایی سلطنتی عربستان سعودی اسکورت شد، در حالی که یک گروه مسلح از نیروهای سعودی گارد افتخار تشکیل دادند. همه اینها نشان دهنده عشق و اعتماد متقابل دیرینه بین پاکستان و عربستان سعودی است. نخست وزیر پاکستان ضمن قدردانی از رهبری ولیعهد عربستان سعودی و دیدگاه او نسبت به جهان اسلام، گفت که همیشه علاقه زیادی به حمایت از پاکستان و ارتقای روابط سرمایه‌گذاری، تجارت و بازرگانی دوجانبه دارد. وی با ابراز بهترین آرزوها گفت: «دعا می‌کنم که دوستی بین پاکستان و عربستان سعودی بیش از پیش تقویت شود و به اوج ‌های جدیدی برسد، ان‌شاءالله»[1].

   خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان با اشاره به نگرانی مردم برخی از کشورهای اسلامی از جمله کشورهای منطقه خلیج فارس گفت هیچ شرط مخفی در توافق عربستان وجود ندارد، کشورهای خلیج فارس می‌توانند به آن توافق بپیوندند. وی گفت پس از توافق دفاعی مشترک بین پاکستان و عربستان سعودی، ممکن است سایر کشورهای خلیج فارس نیز بخواهند توافق مشابهی را امضا کنند[2].

   شورای علمای پاکستان به ریاست حافظ طاهر اشرفی رئیس این شورا امروز( یک روز بعد از توافق استراتژیک پاکستان و عربستان سعودی) را روز شکرگزاری و دعا در سراسر پاکستان برگزار می کند. طاهر اشرفی، رئیس شورای علمای پاکستان، گفت که از خداوند متعال به خاطر اعطای امتیاز دفاع از حرمین شریفین سپاسگزاریم. وی گفت که رهبری پاکستان، فیلد مارشال و ولیعهد عربستان سعودی به دلیل این توافق شایسته تقدیر هستند[3].

    مولانا فضل الرحمان، رئیس حزب جمعیت علمای اسلام پاکستان توافق پاکستان و عربستان سعودی را گام مهمی در جهت تبدیل شدن به یک بلوک از جهان اسلام قرار داده وگفت: «من چند روز پیش گفته بودم که باید بلوکی از کشورهای مسلمان تشکیل شود، من گفته بودم که کشورهای مسلمان در قطر گرد هم می‌آیند، بنابراین از این موضوع استقبال می‌کنیم.» توافق بین پاکستان و عربستان سعودی گامی مهم در جهت تبدیل شدن به یک بلوک از جهان اسلام است. ما گفته بودیم که کشورهای اسلامی باید یک نیروی مشترکی داشته باشند که اگر در هر کجای دنیا ظلمی به مسلمانان می ‌شود، عربستان سعودی و پاکستان باید نقش اصلی را در متوقف کردن آن ایفا کنند. وقتی فلسطینی‌ها از یک فلسطین صحبت می‌کنند، ما نیز باید از یک فلسطین صحبت کنیم. ما همیشه صلح و عشق را موعظه کرده ‌ایم. جمعیت فقط صدای پاکستان نیست، بلکه صدای امت اسلامی است[4].

    منصورآفاق نویسنده سرشناس پاکستانی در مقاله خود با اشاره به روابط مذهبی ، فرهنگی و دفاعی طولانی مدت پاکستان و عربستان سعودی نوشته است که زمانه تغییر کرد، چهره‌ های هر دو کشور تغییر کردند، نسل‌ها عوض شدند، اما روابط دو کشورهای اسلامی پاکستان و عربستان تغییر نکردند. دوران محمد بن سلمان به این دوستی قوت جدیدی بخشیده شده است. اکنون فقط بحث قلب ‌ها نیست، اکنون بحث سرمایه‌گذاری، اقتصاد، فناوری و رویا های آینده است. ریاض و اسلام‌ آباد به همراهی یکدیگر تبدیل شدند. هر دو ستاره ای از کهکشان‌های مختلف آمدند، اما در یک نور می‌درخشند. ما مسلمانان پاکستانی همیشه معتقد بوده ‌ایم که محافظت از مکه و مدینه بخشی از ایمان ما است، فدا کردن جان خود برای آنان یک وظیفه شرعی است، تاریخ ما پر از این شواهد است، اما امروز برای اولین بار این صدا از ریاض هم بلند شده است. حالا مناره های مکه و مدینه و گنبد های مساجد پاکستان محافظ یکدیگر شده اند. این اعلام حتماً در گوش هند و اسرائیل نیز طنین‌انداز شده است. و حتماً به لرزه افتاده اند، زیرا اکنون برای هند آسان نیست که نگاهی تحقیرآمیز به پاکستان بیندازد. باید صد بار فکر کند، زیرا با یک اشاره از عربستان سعودی، میلیون‌ها کارگر هندی می‌تواند از خلیج فارس به وطن خود بازگردانده شود. برخی ها این توافق را در مقابل هند به نفع پاکستان خوانده و ابراز خرسندی می کنند[5].

    حفیظ ا... نیازی نویسنده پاکستانی در مقاله خود با اشاره به سفر اخیر نخست وزیر و فرمانده کل ارتش پاکستان به عربستان سعودی و استقبال گرم آنان از سوی کشور میزبان نوشت که وقتی اسرائیل در 9 سپتامبر حمله وحشیانه ‌ای به قطر انجام داد، گویی ملت اسلامی خفته از خواب بیدار شد. دو روز قبل، وقتی نخست وزیر اسرائیل یک کنفرانس مطبوعاتی با مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا در کنارش برگزار کرد، نیت او واضح بود، زیرا اعلام کرد که قطر، ایران، عربستان سعودی، چین، حماس، هر کجا که باشند، اگر بفهمیم، آنها را هدف قرار خواهیم داد. این توافقنامه دفاعی مقدمه‌ای برای سفر نخست وزیر پاکستان به عربستان سعودی بود که گامی ضروری در مسیر درست بوده است. دو بند آن مهم است، بقیه‌ اش داستان است،اگر هر کشوری به عربستان سعودی حمله کند، حمله ‌ای علیه پاکستان تلقی خواهد شد. اگر فشار مالی از هر جایی بر پاکستان وارد شود، عربستان سعودی کاملاً با آن برخورد خواهد کرد[6].

     اوریا مقبول تحلیلگر معروف پاکستانی در مصاحبه ای در خصوص تاثیرات توافق استراتژیک پاکستان و عربستان پس از توافق عربستان با آمریکا، بر منطقه، با اشاره به مفاد این توافق گفت: براساس مفاد توافق به صورت تجاوز به یک کشور، تجاوز به کشور دیگری بشمار می آید، سوال این است که پاکستان از کدام کشور احساس خطر می کند؟ میزبان گفت: از کشور هند و اسرائیل! اوریا مقبول گفت: عربستان از کدام کشورها احساس خطر می کند؟ میزبان گفت: از اسرائیل و یمن! اوریا مقبول گفت عربستان سعودی از پانزده سال گذشته از کدام کشور بیشتر احساس خطر می کرد؟ میزبان گفت از ایران! اوریا مقبول سئوال کرد آیا اگر درگیری بین کشور یمن و عربستان یا ایران و عربستان بوجود آمد آیا پاکستان برای جنگ با کشورهای مذکور آماده است؟ وی پرسید: آیا هیچوقت عربستان سعودی اسرائیل را برای خود خطری احساس کرده است؟ اوریا گفت: امارات عربی دوست صمیمی عربستان است که در توافق ابراهیمی اسرائیل شامل است، وی از میزبان پرسید: وقتی به قطر حمله شد پایگاه های کدام کشورها علیه قطر مورد استفاده قرار گرفتند؟ میزبان گفت: امارات عربی و عربستان! ارویا پرسید: وقتیکه یمن به اسرائیل با موشک حمله کرد، جلوی آن کی می گرفت؟ میزبان گفت: عربستان سعودی! اوریا پرسید: آیا وقتیکه اسرائیل به یمن حمله موشکی کرد، عربستان موشکهای اسرائیل را نیز جلو می گرفت؟ خیر! وی افزود: قطر روابط نزدیکی با ترکیه (که روابط تجاری با اسرائیل دارد) دارد و از سوی دیگر میزبان حماس است، وی گفت: قطر همان مقدار راست می گوید که اجازه داشته باشد! ترکیه با اسرائیل روابط تجاری دارد، تجارت آن بیش از پانزده شانزده میلیارد دلار است. وی گفت هدف این توافق استراتژیک فقط امنیت خانواده سلطنتی و پادشاهی عربستان است، زیرا علیه این خانواده پادشاهی جنبشی وجود دارد و در نتیجه همین جنبش گروهای مبارزی، از جمله گروه اسامه بن لادن و حماس بوجود آمده اند که پادشاهی عربستان از این گروه ها احساس خطر می کند. وی گفت آمریکا به بهانه حفاظت عربستان از همین گروه ها وارد کشورهای عربی، از جمله عربستان سعودی شده است و اکنون پایگاه های نظامی زیادی در عربستان، امارات، قطر، بحرین و سایر کشورهای عربی دارد، لذا این نوع روابط استراتژیک پاکستان و عربستان از ابتدا بوده است و پاکستان نیز به دلیل خطر تجاوز هند، نیازمند به چنین روابط است. وی با اشاره به روابط استراتژیک و خرید سلاح نظامی عربستان از پاکستان، گفت: هر زمانی که ما نزدیک عربستان می شویم دشمنان توطئه ها را شروع می کنند، پاکستان و عربستان تبادل اطلاعات، از جمله اطلاعات سائیبری و اطلاعاتی برای جلوگیری از تروریسم از دیرباز داشته اند، حتی پاکستان چندین بار برای حفاظت پادشاهی عربستان نیروهای نظامی خود نیز فرستاده است، اکنون خرید سلاح نیز بخشی از این توافق است [7].

   برخی از کارشناسان پاکستانی معتقدند که این توافق چیز جدیدی بنظر نمی رسد، زیرا راحیل شریف فرمانده کل ارتش 57 کشور اسلامی نیز پاکستانی است، اما به جلوی جشم های این ارتش فلسطینیان مظلوم از مدت ها مواجه ظلم و وحشیگری اسرائیل هستند، اما کسی به داد شان نرسیده است. انتظار نمی رود که این توافق به جز ابزاری برای  حفاظت پادشاهی کشورهای عربی باشد و به داد مظلومان منطقه برسد. 

   عربستان سعودی که مدت‌ها به دلیل تجمل‌گرایی برای دفاع از خود به کشورهای غربی از جمله ایالات متحده وابسته بود، اما در شرایط فعلی اعراب در معرض این خطر هستند که در صورت حمله اسرائیل، ایالات متحده و غرب به کمک آنها نیایند. در چنین شرایطی، به رابطه استراتژیک با کشوری مسلمان نیاز دارد که بتواند آن را از ایالات متحده و غرب مستقل کند و محرم اسرار آن نیز باشد. در چنین شرایطی، پاکستان تنها کشوری است که نه تنها یک قدرت هسته ‌ای اسلامی است، بلکه محرم اسرار آن نیز هست، اگرچه نیروهای دشمن اسلام، مانند گذشته، تمام تلاش خود را برای استفاده از این اتحاد برای ایجاد اختلاف بین کشورهای اسلامی به کار خواهند گرفت و سیاست‌ های فعلی عربستان سعودی نیز چنین تهدیدی را نشان می ‌دهند، اما اگر این اتحاد، گامی برای هموار کردن مسیر وحدت امت اسلامی باشد، راهی بهتر از این وجود ندارد، زیرا پاکستان تنها کشور اسلامی است که با دو کشور بزرگ مسلمان، عربستان سعودی و ایران، روابط دوستانه عمیقی دارد و می ‌تواند آنها را به هم نزدیک ‌تر کند. فقط هر یک از این کشورهای اسلامی باید بر توطئه‌ های دشمنان اسلام تمرکز کنند و با نهایت صبر و تحمل با توطئه‌ های دشمنان مقابله کنند تا این وحدت اسلامی در کشورهای کل جهان اسلام ایجاد شود و تا بتوانند متحد شده و با نیروهای دشمن اسلام مقابله کنند.  ممکن است دشمنان از ترس این اتحاد، سعی کنند از طریق هند و افغانستان بین ایران و پاکستان اختلاف و درگیری ایجاد کنند یا به اختلافات بین عربستان سعودی، ایران، یمن و غیره دامن بزنند. در هر صورت، آنها مانند گذشته تمام تلاش خود را خواهند کرد تا از اتحاد بین کشورهای مسلمان جلوگیری کنند. این وظیفه حاکمان مسلمان است که ضمن درک این توطئه های دشمن، سعی در اجتناب آنها از درگیری بین کشورهای اسلامی داشته باشند. اکثر احزاب مذهبی پاکستان، از جمله حزب جمعیت علمای اسلام و حزب جماعت اسلامی پاکستان، با خوشحالی این توافق را پذیرفته ‌اند و آن را راهی برای اتحاد امت اسلامی می‌دانند و انتظار ندارند که این توافق به دشمنان اسلام کمک کند یا منجر به اختلاف بین خود کشورهای مسلمانان شود. در چنین صورتی، البته این توافق در نظر اکثر مسلمانان پاکستان هیچ اهمیتی نخواهد داشت، لذا بیشتر مسلمانان پاکستان، اعم از شیعه و سنی، خواهان اتحاد همه امت مسلمان، از جمله پاکستان، ایران، عربستان سعودی و سایر کشورهای اسلامی علیه نیروهای دشمن اسلام و حمایت از مسلمانان مستضعف سراسر جهان، از جمله مسلمانان فلسطین و کشمیر، و رهایی آنها از ظلم و ستم دشمنان اسلام، هستند.

 منابع: