در ۱۵ نوامبر در تاشکند، سران قزاقستان، ازبکستان، آذربایجان، قرقیزستان و تاجیکستان - قاسم-جومارت توقایف، شوکت میرضیایف، الهام علی‌اف، سادیر جپاروف و امامعلی رحمان - وارد مرکز تمدن اسلامی شدند. این بازدید در بحبوحه مجموعه‌ای از دیدارهای مهم دوجانبه و چندجانبه در چارچوب سفر دولتی قاسم-جومارت توقایف، رئیس‌جمهور قزاقستان به ازبکستان انجام می‌شود.

بر اساس توضیحات ارائه شده به رؤسای جمهور، هدف اصلی این مرکز، حفظ، مطالعه عمیق و ترویج میراث غنی فرهنگی و معنوی ازبکستان به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از تمدن اسلامی جهانی است.

این رهبران عبارت بودند از:

قاسم-جومارت توقایف رئیس‌جمهور قزاقستان

شوکت میرضیایف رئیس‌جمهور ازبکستان و میزبان

الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان

سادیر جپاروف رئیس‌جمهور قرقیزستان

امامعلی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان

مهم‌ترین اثر نمایشی این مرکز، «قرآن عثمان» است که در اطراف آن ۱۱۴ کتاب باستانی دیگر - به تعداد سوره‌های قرآن - قرار خواهد گرفت.

پیش از این، در جریان مذاکرات، رؤسای جمهور قزاقستان و ازبکستان گسترش مشارکت استراتژیک در زمینه‌های تجارت، همکاری‌های صنعتی، حمل و نقل، انرژی و حوزه آب و انرژی را مورد بحث و بررسی قرار دادند. تصمیمات شورای عالی بین دولتی، از جمله ایجاد شورای سران مناطق، کارگروه فلزات خاکی کمیاب و کارگروهی برای پیش‌بینی وضعیت آب رودخانه‌های فرامرزی به امضا رسید.

علاوه بر این، دو کشور فعالانه در حال توسعه همکاری‌های فرهنگی و بشردوستانه هستند: روزهای فرهنگ متقابل برگزار می‌شود، شعب دانشگاه‌ها افتتاح می‌گردد و ارتباطات جوانان تقویت می‌شود. رئیس‌جمهور قزاقستان خاطرنشان کرد که توافقات حاصل شده، دوستی و اتحاد مردمان دو کشور را تقویت می‌کند، فرصت‌های جدیدی را برای پروژه‌های مشترک می‌گشاید و توسعه پایدار منطقه را تضمین می‌نماید.

حضور رهبران پنج کشور در تاشکند بر اهمیت گفتگو و تلاش مشترک به نفع آسیای مرکزی و مناطق همجوار تأکید دارد. برنامه‌ریزی شده است که در مرکز تمدن اسلامی، مسائل مبرم امنیت منطقه‌ای، همکاری‌های اقتصادی و تعاملات فرهنگی مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

پیش از این، رؤسای جمهور قزاقستان و ازبکستان مذاکراتی برگزار کرده بودند.

سپس، قاسم-جومارت توقایف و شوکت میرضیایف در دومین نشست شورای عالی بین دولتی سخنرانی کرده و همچنین در مراسم راه‌اندازی پروژه‌های مشترک شرکت نمودند.

همچنین شوکت میرضیایف عالی‌ترین نشان دولتی ازبکستان را به قاسم-جومارت توقایف اعطا کرد.

در چارچوب این سفر دولتی، سران دو کشور تعدادی سند امضا کرده و یک نشست خبری مشترک برای رسانه‌ها برگزار نمودند.

تحلیل و اهمیت رویداد

این دیدار، که در نگاه اول بخشی از سفر دوجانبه رئیس‌جمهور قزاقستان به نظر می‌رسد، با حضور سران سه کشور دیگر (آذربایجان، قرقیزستان و تاجیکستان) ابعاد گسترده‌تری می‌یابد:

تاشکند میزبانی همزمان ازبکستان از ۵ رئیس‌جمهور، جایگاه این کشور را به عنوان یک مرکز دیپلماسی منطقه‌ای تثبیت می‌کند.

انتخاب «مرکز تمدن اسلامی» برای این دیدار مشترک، تلاشی آگاهانه برای تأکید بر ریشه‌های تاریخی، فرهنگی و مذهبی مشترک این کشورهاست. این اقدام، پیامی مبنی بر وحدت هویتی در برابر چالش‌های جهانی و تقویت پایه‌های همکاری‌های منطقه‌ای ارسال می‌کند و نوعی نمادگرایی فرهنگی است.

حضور الهام علی‌اف (آذربایجان) در کنار رهبران آسیای مرکزی (CA4) بسیار حائز اهمیت است. این نشان‌دهنده تقویت محور ترانزیتی و اقتصادی «کریدور میانی» (Trans-Caspian) است که آسیای مرکزی را از طریق دریای خزر و قفقاز به اروپا متصل می‌کند و به معنی اتصال قفقاز به آسیای مرکزی است.

اگرچه محور اصلی سفر، روابط قزاقستان و ازبکستان بود، اما حضور ۵ رهبر در تاشکند نشان‌دهنده اهمیت گفتگوهای چندجانبه برای هماهنگی در مورد مسائل مبرم منطقه‌ای، از جمله امنیت، همکاری‌های اقتصادی و مدیریت منابع (به‌ویژه آب) است که در توافقات دوجانبه نیز به آن اشاره شد و می تواند نشان از دستور کار مشترک باشد.

در مجموع، این رویداد همزمان تعمیق روابط استراتژیک میان دو قدرت اصلی آسیای مرکزی (قزاقستان و ازبکستان) و گسترش چارچوب همکاری‌های منطقه‌ای با بازیگران کلیدی همسایه (مانند آذربایجان) را به نمایش گذاشت.

معرفی مرکز تمدن اسلامی تاشکند: نماد احیای میراث علمی و فرهنگی

مرکز تمدن اسلامی در تاشکند (CISC)، یکی از بزرگترین و مهم‌ترین پروژه‌های فرهنگی و علمی معاصر در آسیای مرکزی است. این مجموعه عظیم که در اواخر سال ۲۰۲۵ افتتاح و به بهره‌برداری کامل رسید، فراتر از یک موزه، به عنوان یک هاب بین‌المللی برای پژوهش، آموزش و گفتگوی تمدن‌ها طراحی شده است.

این مرکز به ابتکار مستقیم شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان و به عنوان بخشی کلیدی از چشم‌انداز «رنسانس سوم» این کشور، با هدف احیای میراث غنی علمی و معنوی منطقه و معرفی نقش دانشمندان و متفکران آسیای مرکزی در تمدن جهانی، بنیان نهاده شد.

 معماری و موقعیت

این مرکز در مکانی بسیار نمادین، یعنی در مجاورت مجموعه تاریخی «حضرت امام» (Hazrati Imam) در قلب بافت قدیمی تاشکند واقع شده است. این همجواری، پیوندی میان میراث تاریخی موجود (شامل مقبره‌ها و مساجد قدیمی) و این نهاد مدرن علمی ایجاد کرده است.

سبک معماری: معماری این بنا، تلفیقی باشکوه از سبک سنتی مدارس و معماری دوران تیموری (با الهام از بناهای سمرقند و بخارا) و فناوری‌های ساختمانی مدرن است.

مشخصات بنا: ساختمان اصلی دارای یک گنبد مرکزی عظیم به ارتفاع ۶۵ متر و چهار ایوان (پورتال) ورودی باشکوه در چهار جهت است که با کاشی‌کاری‌های نفیس فیروزه‌ای و خطاطی‌های قرآنی تزئین شده‌اند.

وسعت: این مجموعه در زمینی به وسعت تقریبی ۱۰ هکتار بنا شده و زیربنای بسیار گسترده‌ای دارد.

گنجینه اصلی: قرآن عثمان

قلب تپنده و گرانبهاترین گنجینه‌ی این مرکز، یکی از قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی قرآن در جهان، معروف به «قرآن عثمان» (یا مصحف سمرقند) است.

این نسخه که گمان می‌رود در قرن هفتم یا هشتم میلادی کتابت شده باشد، سال‌ها در مجموعه حضرت امام نگهداری می‌شد، اما اکنون به این مرکز منتقل شده و در جایگاهی ویژه، دقیقاً در زیر گنبد اصلی و در یک محفظه شیشه‌ای مخصوص، به نمایش گذاشته شده است.

همانطور که در اخبار بازدید رهبران اشاره شد، در اطراف این مصحف شریف، ۱۱۴ نسخه خطی قرآن باستانی دیگر (به نماد ۱۱۴ سوره قرآن) از دوره‌های مختلف تاریخی و با سبک‌های خطاطی گوناگون، چیده شده‌اند که شکوه این تالار مرکزی را دوچندان می‌کنند.

 بخش‌ها و کارکردهای اصلی

مرکز تمدن اسلامی تنها یک موزه نیست، بلکه یک مجموعه چندمنظوره است که شامل بخش‌های زیر می‌باشد:

موزه و تالارهای نمایشگاهی:

دارای گالری‌های موضوعی متعدد که تاریخ علم، فرهنگ و هنر اسلامی در آسیای مرکزی را به نمایش می‌گذارند.

«دیوار تمدن‌ها و اکتشافات»: یک اثر هنری به طول ۲۵۰ متر که ۳۰۰۰ سال تاریخ ازبکستان را به تصویر می‌کشد.

مؤسسه پژوهشی و علمی:

مرکزی برای مطالعه و تحقیق درباره میراث دانشمندانی چون ابن سینا، ابوریحان بیرونی، امام بخاری، امام ترمذی و دیگر مفاخر منطقه.

کتابخانه و آرشیو نسخ خطی:

مجموعه‌ای غنی از کتب و بیش از ۱۰۰ هزار نسخه خطی باستانی و نایاب.

شامل آزمایشگاه‌های مدرن برای مرمت، حفاظت و دیجیتالی‌سازی نسخه‌های خطی.

تالار همایش‌های بین‌المللی:

یک سالن کنفرانس پیشرفته با ظرفیت بالا (حدود ۴۶۰ نفر) برای میزبانی از رویدادهای علمی و بین‌المللی.

بخش‌های آموزشی:

فضاهایی برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی، کلاس‌های خطاطی، تذهیب و سایر هنرهای اسلامی.

 اهمیت و اهداف

هدف اصلی این مرکز، معرفی چهره واقعی و علمی اسلام و تمدن آن، با تمرکز بر «اسلام روشنگر» (Enlightened Islam) به عنوان دین صلح، علم و تساهل است. این مرکز نماد دیپلماسی فرهنگی ازبکستان نوین و تلاشی برای مقابله با افراط‌گرایی از طریق ترویج دانش و تاریخ درخشان علمی منطقه به شمار می‌رود.

آلماتی قزاقستان

منابع:

https://www.inform.kz/amp/glavi-gosudarstv-tsentralnoy-azii-i-azerbaydzhana-posetili-tsentr-islamskoy-tsivilizatsii-dada39

https://rus.baq.kz/amp/news/lidery-tsentralnoy-azii-i-kavkaza-pribyli-v-tsentr-islamskoy-tsivilizatsii-tashkenta_300027114/

https://pavlodarnews.kz/ru/prezidenti-tsentralnoy-azii-i-azerbaydzhana-posetili-tsentr-islamskoy-tsivilizatsii

https://ru.sputnik.kz/amp/20251115/tsentr-islamskoy-tsivilizatsii-v-tashkente-posetili-glavy-gosudarstv-tsentralnoy-azii-58810677.html