شهرت عبدالقادر بیدل، شاعر بزرگ فارسی‌زبان، در سراسر شبه‌قاره گسترده بود. نام او در کشورهای آسیای میانه نیز به‌عنوان شاعری صاحب‌اندیشه، فرهنگ‌ساز و الگوی هنری زبان فارسی با احترام یاد می‌شد. روزگاری در هند، شاعران پیروی از طرزِ بیدل را مایهٔ افتخار خود می‌دانستند.

در آغاز سدهٔ نوزدهم، در سرزمین‌های آسیای میانه نیز گروهی از مقلدان بیدل پدید آمد؛ کسانی که پیروی از سبک او را معیار والای ادبیات فارسی می‌شمردند. ۵ دسامبر سالروز درگذشت بیدل است.

بیدل افزون بر فارسی، در زبان‌های عربی و ترکی نیز طبع‌آزمایی کرد و شماری از اشعار او در نسخه‌های خطی کلیات بیدل موجود است. زبان مادری‌اش بنگالی بود و با سانسکریت نیز آشنایی داشت. اندیشه‌های فلسفی، افکار صوفیانه و نظریات اجتماعی او بر شاعران فارسی و اردو تأثیری ژرف نهاد.

این شاعر نامدار در سال ۱۶۴۴ میلادی در عظیم‌آبادِ پتنا دیده به جهان گشود و بیشتر سال‌های زندگی را در همان‌جا گذراند. او از نوجوانی به تصوف گرایش یافت و از همان دوران کودکی به شعر عشق ورزید. بیدل برای طی منازل معرفت و سلوک، مدتی در محضر میرزا قلندر، شیخ کمال، شاه ابوالقاسم، شاه فاضل و شاه کابلی به تربیت و تهذیب مشغول بود. مطابق رسم آن روزگار، آموزش‌های لازم را فرا گرفت و همواره اهل مطالعه بود. بیدل با دلی وسیع و سرشار از سوز و درد، و در همنشینی با صاحبان فکر و جمال، شاعری را به‌عنوان لطیف‌ترین مشغله برگزید و آتش درون و اندوه زمانه را در شعر خود دمید.

از آثار برجستهٔ او می‌توان چهار عنصر، محیط اعظم، عرفان، طلسم حیرت، طور معرفت، گل زرد، نکات و دیوان را نام برد. گفته می‌شود او در قالب‌های گوناگون غزل، مثنوی، قصیده و رباعی بیش از صد هزار بیت سروده است. شاعران بزرگ اردو همچون غالب و علامه اقبال سخت تحت تأثیر او بوده‌اند. بیدل در ۵ دسامبر ۱۷۲۰ میلادی از جهان رفت.

از مرزا غالب بیتی مشهور است:

طرزِ بیدل میں ریختہ کہنا
اسد اللہ خاں قیامت ہے

زمانهٔ بیدل دورهٔ اقتدار مغولان بر شبه‌قاره بود؛ هنگامی که زبان فارسی در اوج شوکت و اعتبار قرار داشت و اردو هنوز در گهوارهٔ کودکی بود. دیوان بیدل در ادبیات فارسی در کنار گلستان سعدی، مثنوی معنوی و دیوان حافظ جایگاهی بلند دارد. شعر این شاعر از نظر فکری و هنری، والاست و سرشار از معناپردازی.

در تذکره‌های فارسی و اردو آمده است که بیدل تقریباً به همهٔ ابعاد حیات اجتماعی پرداخته است. ویژگی برجسته‌ای که او را یگانه و محبوب ساخت، توجه ژرف به زندگی طبقات فرودست بود؛ موضوعی که آن را با تعالی فکری و لطافت فرهنگی در شعر خویش انعکاس می‌داد. در شبه‌قاره، بیدل را گاهی «شاعر خانقاهی» معرفی کرده‌اند، اما بسیاری از ناقدان با این نگاه موافق نیستند. بی‌تردید بخش بزرگی از شعر او تحت تأثیر وحدت‌الوجود است، امّا او در معنای حقیقی، معتقد به عظمت انسان بود و همین را رسالت خویش می‌دانست.

بیدل با شعر خود قصری شگرف از رمز و معنویت آفرید، چنان‌که نظم و نثر او به میراثی بی‌بدیل و گران‌مایه برای ادب تبدیل شد. مثنوی‌ها و غزل‌های او به اردو و دیگر زبان‌های منطقه نیز ترجمه شده است.

آرامگاه بیدل در دهلی قرار دارد.

https://urdu.arynews.tv/abdul-qadir-bedil-death-anniversary/