اول: بسترهای نفوذ رسانه ای سعودی ها در عراق

الف: مرحله ی اول: که از سال ۲۰۰۳ لغایت سال ۲۰۱۴ میلادی ادامه داشت، رسانه های متعددی در عراق مجری برنامه های عربستان بودند:

۱- شبکه ی الشرقیه: این شبکه یک شبکه ی موثر و پرمخاطب است و تا به امروز فعال ترین و قوی ترین شبکه ی تلویزیونی عراق به شمار می رود. مدیر آن "سعد البزاز" یکی از چهره های امنیتی ـ اطلاعاتی رژیم صدام و بارزترین چهره ی رسانه ای در سطح عراق است.

۲- شبکه ی الرافدین: این شبکه متعلق به "حارث الضاری" و یک شبکه ی کاملا تفرقه افکن و طائفی است و اکنون توسط "مثنی الضاری" پسر "شیخ حارث الضاری" اداره می شود.

۳- شبکه ی الزوراء: که توسط "مشعان الجبوری" اداره می شد و تعطیل شد.

۴- شبکه ی البابلیة: زیر نظر "صالح المطلگ"

۵- شبکه ی البغدادیة: زیر نظر "عون الخشلوگ"

۶- شبکه ی بغداد: زیر نظر "طارق الهاشمی"

۷- شبکه ی الموصلیة: محلی

۸- شبکه ی الانبار: محلی

۹- شبکه ی سامراء: محلی

۱۰- شبکه ی العربیة

۱۱- شبکه ی العربیة حدث

بودجه ی تمام این شبکه ها توسط عربستان تامین می شد و برنامه های آنها به صورت سازماندهی شده و دقیق با موضوعات زیر پخش می شد:

•  ایران هراسی

•  تبلیغات بر علیه اسلام سیاسی

•  تفرقه افکنی مذهبی

•  تشویق اهل سنت به شورش و اقدام بر علیه دولت

•  تشویق شیعیان به شورش و اقدام بر علیه منافع ایران در عراق

•  شایعه پراکنی بر علیه جمهوری اسلامی ایران

•  شبهه افکنی بر علیه عقاید شیعیان

•  انتشار پرونده های محرمانه ی فساد اداری و مالی مسئولین دولتی

•  تبلیغات بر علیه سیاستمداران اسلامگرا

•  تبلیغات بر علیه مالکی و کابینه ی او

•  ادعای بی عدالتی دولت و روند سیاسی شیعی و تاکید بر مظلومیت اهل سنت و پایمال شدن حقوق قانونی و مشروع آنها

ب: شبکه هایی که پس از سال ۲۰۱۴ فعالیت می کنند:

۱- شبکه ی الفلوجه: زیر نظر خمیس الخنجر

۲- شبکه ی المسلة: زیر نظر طارق الهاشمی

۳- شبکه ی هنا العراق: زیر نظر الدبّاس (یک بازرگان و سرمایه دار سنی).

۴- شبکه ی دجله: زیر نظر محمد الکربولی

۵- شبکه ی العراق الآن: زیر نظر رغد صدام حسین

۶- شبکه ی الرشید: زیر نظر هارون محمد.

ج: روزنامه های موثر:

مهمترین روزنامه های کثیر الانتشار و پرمخاطب در میان اهل سنت و شیعیان عراق:

۱- روزنامه ی الزمان

۲- روزنامه ی الشرق الاوسط

۳- روزنامه ی العربی الجدید

د: وب سایت ها:

با توجه به گستردگی فضای مجازی طبیعتا نمی توان آمار دقیقی از صدها وب سایت خبری و صفحات شبکه های ارتباط مجازی (فیس بوک و تویتر و ...) ارائه داد. اما مهمترین وب سایتهای خبری که می توان آنها را به عنوان منبع اصلی صفحات همسو عنوان کرد، عبارتند از:

۱- وب سایت اور

۲- وب سایت بابل

۳- وب سایت بصره

هـ: مراکز مطالعاتی و پژوهشی

۱- مرکز مطالعات «الوحدة العربیة»

۲- مرکز مطالعات «العراق للدراسات القومیة»

۳- مرکز مطالعات «التخطیط العراقی»

مقر این مراکز در اردن و امارات و بغداد است.

دوم: اقدامات رسانه ای که تاکنون عربستان توانسته در عراق پیاده کند ؟

مهمترین دستاوردها و اقدامات رسانه ای عربستان در عراق عبارتند از:

۱- تاکید بر اینکه ملت عراق جزئی از امت عربی است و هیچ ارتباط و اشتراکی با ملت ایران ندارد. و اینکه ایران همیشه به دنبال ایجاد تفرقه در میان ملت های جهان عرب بوده است.

۲- ایران از ملت عراق برای دفاع از امنیت ملی و منافع خود سوء استفاده می کند. این رسانه ها برای اثبات ادعاهای واهی خود به سخنان نادرست یا بی دقت برخی از مقامات ارشد جمهوری اسلامی استناد می کنند. از جمله سخنان آقای یونسی وزیر سابق اطلاعات ایران که گفته بود: ایران با نفوذ به کشورهای منطقه توانسته است امپراتوری خود را توسعه دهد.

۳- تبلیغات بر علیه حشد الشعبی و دولت عراق و بدنام کردن محور مقاومت در عراق و لبنان و سیل اتهامات گوناگون به آنها، ازجمله اینکه این گروه ها می خواهند جوانان عراقی را قربانی منافع ایران کنند.

۴-  متقاعد کردن ملت عراق در مورد اهمیت و ضرورت توسعه ی روابط عراق با کشورهای عربی حاشیه ی خلیج فارس. این رسانه ها توانستند تاثیر زیادی بر عشایر عراقی و برخی از گروه های جریان صدر و بخشی از جوانان جریان حکمت ملی و برخی از اطرافیان دکتر حیدر العبادی و بخش مهمی از فرهیختگان و اصحاب رسانه ی عراقی و حتی روحانیون و اساتید حوزه ی علمیه بگذارند و به همین دلیل اکنون می توان گفت که اعتقاد به ضرورت توسعه ی روابط عراق با کشورهای عربی حاشیه ی خلیج فارس (به بهانه ی کاهش تشنج ومشکلات) یک رویکرد تقریبا عمومی در جامعه ی عراق است.

۵- عربستان از ده ها تجمّع مجازی (فیس بوک و تویتر و تلگرام و ...) در عراق حمایت می کند. این گروه های مجازی با تاکید بر ضرورت توسعه ی روابط عراق با کشورهای عربی حاشیه ی خلیج فارس و جهان عرب، تلاش می کنند که رابطه ی ملت عراق (شیعیان و اهل سنت) را با روند سیاسی و دولت تضعیف کنند.

۶- تبلیغات منفی بر علیه حضور و نقش جمهوری اسلامی ایران در عراق. تمام شبکه های سنی بر علیه سپاه پاسداران و حضور آن در عراق برنامه های متعددی تهیه کرده و حضور علنی سردار سلیمانی در عراق را «گستاخانه» و «ناقض حاکمیت عراق» توصیف می کنند.

۷- تشویق اهل سنت به شورش بر علیه دولت و حمایت از القاعده و حزب بعث و داعش و ایجاد بحران های سیاسی و تغذیه ی فکری و اجتماعی تروریسم در عراق.

۸- بزرگنمایی مشکلات و کمکاری های خدماتی دولت برای ایجاد نارضایتی عمومی (در میان شیعیان و اهل سنت) از دولت و انتخابات و روند سیاسی عراق

۹- رسانه های سعودی در این سال ها توانسته اند یک جریان گسترده در میان پژوهشگران و فرهیختگان دانشگاهی عراق ایجاد کنند که در مقالات و پژوهش ها و پایان نامه های خود بر ضرورت بازگرداندن عراق به آغوش جهان عربی و همچنین خطرات همه جانبه ی ایران برای عراق تاکید می کنند.

۱۰- عربستان در این سال ها توانست دولت عراق را متقاعد کند که روابط خود با ریاض را گسترش دهد و سفارتخانه و کنسولگری های متعددی در عراق افتتاح کند. تبادل تجاری و فرهنگی و علمی و غیره، تنها بخشی از توافقات اخیر در چارچوب همکاری دو کشور است. در همین راستا ده ها کنفرانس و نمایشگاه تجاری و فرهنگی و علمی مشترک برگزار شده است. کمیته ی عالی هماهنگی میان عراق و عربستان در نظر دارد در بخش های جهانگردی و فرهنگی و دانشگاهی و فنی و علمی و حج و غیره، برنامه های مشترکی را به امضای مقامات عالی دو کشور برساند تا این همکاری و همبستگی را تحکیم نماید.

سوم: هم اکنون چه گروه ها و احزابی از کشور عراق از ظرفیت های رسانه ای عراق بهره مند هستند؟ ( نام گروه ، میزان بهره برداری و چگونگی استفاده آن )

مهمترین گروه هایی که از این شرایط استفاده کرده اند عبارتند از:

۱- اکثر فراکسیون های سنی که از روابط عراق و عربستان در راستای منافع گروهی خود استفاده کردند.

۲- جریان صدر

۳- جریان حکمت ملی

۴- جنبش های مدنی و لائیک و قومی

۵- اتحادیه ی خبرنگاران و روزنامه نگاران عراقی شامل تعداد زیادی از افراد مدافع عربستان و کشورهای عربی حاشیه ی خلیج فارس است.

۶- خانه ی نویسندگان عرب

۷- جریان صرخی (یک جریان منحرف شیعی به رهبری یک روحانی).

۸- جریان یمانی (یک جریان منحرف شیعی که در بصره و ناصریه و نجف و حله فعالیت می کند و شبکه ای به نام «المنقذ» دارند.)

۹- جریان شیرازی در عراق.

۱۰- برخی از رؤسای قبائل که از نظر عشایری یا منافع اقتصادی با عربستان ارتباط دارند. از جمله شیوخ عشایر بزرگی همچون «دلیم والشمر والعنزة والجبور وزبید وغیره» که در خاک هر دو کشور پراکنده هستند.

۱۱- عناصر و خانواده های بعثی

اما در مورد میزان بهره برداری و فعالیت رسانه های مربوطه باید گفت که برخی از این برنامه ها به صورت روزانه پخش می شود و گزیده های این برنامه ها نیز به صورت ویدیو (فیس بوک، یوتیوب، و ...) و یا متن (فیس بوک، وب سایت های سیاسی و خبری، و ...) در اینترنت منتشر می گردد.

بودجه های نجومی این شبکه های سنی به طوری است که حقوق برخی از کارمندان آنها (۳-۵) هزار دلار است و مبلغ (۱۰۰۰) دلار هم به میهمانان برنامه ها داده می شود.

ساعت های پخش این برنامه ها در شبکه های تلویزیونی به طور میانگین (۳) ساعت در روز  و در شبکه های رادیویی (الرشید و النهرین و الوطن) حدود (۴) ساعت در روز است. بخشی از این ساعت ها به گفتگو با کارشناسان و فرهیختگان در مورد روابط عراق و کشورهای عربی یا ترویج مفاهیمی همچون «پان عربیسم، و تاریخ عربی عراق، و روابط عراق با کشورهای همسایه» اختصاص دارد. که البته در بخش بررسی روابط عراق، همیشه ایران را ـ به صورت مستقیم و غیر مستقیم ـ بزرگترین خطر تهدید کننده ی امنیت و ثبات عراق معرفی می کنند.

چهارم: عربستان در بعد آموزش (رسانه ای)  چه اقداماتی در عراق انجام داده است؟

مهمترین اقدامات عربستان، حمایت مالی از دانشگاه ها و دانشکده های غیر دولتی در عراق است. بیش (۲۵) دانشکده ی تکنولوژی و داروسازی و دندانپزشکی و علوم دینی و فقه و علوم قرآن و تفسیر و علوم سیاسی و مهندسی در عراق فعالیت می کنند که برخی از آنها «الرشید، دجله، النهرین، الخلیج، الجزیره، الکلیة الاسلامیة، کلیة التراث، کلیة الشریعة، المنصور، آفاق العرب» می باشند. این دانشکده ها در کتاب های درسی و سیاست های کلی و انتخاب اساتید، تلاش می کنند تفکر عربی و قومی را به دانشجویان خود القا کرده و رابطه ی عراق با کشورهای عربی را کاملا ضروری جلوه دهند.

پنجم: اهداف اصلی عربستان از نفوذ رسانه ای در عراق چیست؟

بارزترین اهداف عربستان از نفوذ رسانه ای خود در عراق عبارتند از:

۱- تضعیف رابطه ی ملت با حکومت عراق

۲- سرنگونی سیاسی شیعیان

۳- ایران هراسی و بزرگنمایی مشکلات تاریخی و قدیمی که میان ایران و عراق وجود داشته است.

۴- تربیت یک نسل جوان و فعال (شیعه و سنی) بر اساس دشمنی با ایران

۵- شایعه پراکنی در مورد حضور و نقش ایران در عراق و تاکید بر اینکه ایران از شیعیان عراق برای کسب منافع ملی خود و جنگیدن با اهل سنت با انگیزه های مذهبی استفاده می کند.

۶- شبهه افکنی بر علیه مذهب تشیع و تخریب اصول و ارزش های مذهبی شیعی مانند «اجتهاد و تقلید».

۷- تاکید بر اینکه حوزه ی علمیه ی عراق، باید یک حوزه ی عربی باشد.

۸- شایعه پراکنی در مورد حشد الشعبی و گروه های مقاومت

۹- ایجاد تفرقه و اختلاف میان شیعیان، از جمله درگیری های جند السماء در سال ۲۰۰۶ و جریان الیمانی در سال ۲۰۰۹ و جریان الصرخی در سال ۲۰۱۳ در کربلا و غیره.

تاثیر  این فعالیت ها آنقدر زیاد بوده که تا به امروز برخی از افراد جریان صدر همچنان بر علیه ایران شعار می دهند و همین افراد بودند که نخستین بار شعار «ایران بیرون بیرون» را سر دادند و به تصاویر امام خمینی (قدس) وامام خامنه ای (دام ظله) در شهرهای جنوبی اهانت کردند.

۱۰- ترویج کالاهای مصرفی عربستانی و کاهش استفاده از کالاهای ایرانی

۱۱- در ماه های اخیر این باور در عراق به وجود آمده است که تنها راه ایجاد ثبات و امنیت در عراق و پایان دادن به سریال گروه های تروریستی مانند داعش، تحسین رابطه با عربستان است. بدین معنا که عراق قربانی اختلافات مذهبی و سیاسی ایران و عربستان شده است و هزاران جوان عراقی قربانی جنگ دو کشور دیگر شده اند که عراق در آن هیچ نقش و نفعی ندارد.

۱۲- شیعیان عراق عرب هستند و نباید با استراتژی های ایران ارتباطی داشته باشند، زیرا ایران همیشه دشمن عرب ها بوده و برای ایجاد اختلاف و تفرقه میان عرب ها تلاش کرده است.

۱۳- انتقاد شدید از نظریه ی ولایت فقیه و تاکید بر اینکه هدف از این نظریه ی بی اساس، توسعه ی نفوذ ایران در منطقه و تضعیف حوزه ی نجف (به نفع حوزه ی قم) است، تا به تدریج شیعیان عراق از لحاظ سیاسی و فقهی و مذهبی و غیره، دنباله رو و تابع ایران باشند.

۱۴- جلوگیری از بروز و تبلور فقه سیاسی (اسلام سیاسی) در حوزه ی نجف

۱۵- انتقاد و حمله به مرجعیت آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی و افتتاح دفتر مرجعیت ایشان در نجف و تاکید بر اینکه این اقدام، یک توطئه ی ایرانی بر علیه شیعیان و مراجع و حوزه ی نجف و عراق است.

ششم: موضوعاتی که در این زمینه (بستر های نفوذ) تاثیر داشته است:

مهمترین نکاتی که رسانه های سعودی برای ترویج مفاهیم مورد نظر خود از آنها سوء استفاده کردند:

۱- فساد مالی و اداری و خویشاوند سالاری

۲- بیکاری

۳- فقر و کمبود خدمات

۴- جنگ و نا امنی

۵- وجود عناصر بعثی در میان شیعیان

۶- وجود عناصر و جریان های منحرف در میان شیعیان

۷- پرداخت پول از طرف کشورهای عربی منطقه به تاجران و شیوخ عشایر عراقی

۸- سوء استفاده از اختلافات داخلی شیعیان

۹- سوء استفاده از فقر فرهنگی و نا آگاهی جامعه

۱۰- نا امیدی یکی از عواملی است که ملت عراق را متقاعد کرده است برای حل مشکلات خود با عربستان رابطه برقرار کند.

۱۱- عدم وجود برنامه های استراتژیک در رسانه های شیعی برای مقابله با تهاجم و نفوذ رسانه ای عربستان و نبود کادرهای متخصص و فرهیخته و نبود دوره های تخصصی و کمبود بودجه ی نویسندگان و مراکز رسانه ای و مراکز مطالعات شیعی.

۱۲- حمایت نامحدود سفارتخانه های انگلیس و آمریکا از فعالیت جریان های عربی ـ قومی در عراق از طریق پژوهشکده ی صلح و پول های سعودی که به واسطه ی سفارتخانه های غربی بویژه آمریکا به رسانه ها و شبکه های ماهواره ای و کاربران فعال صفحات مجازی پرداخت می شود.

۱۳- بازرگانان و سرمایه داران شیعی و سنی عراقی که در راستای اهداف و منافع سیاسی و اقتصادی خود از رسانه های مذکور و سازمان های مردم نهاد فعال حمایت می کنند.

۱۴- سوء استفاده از افراد ضعیف النفس مانند بازماندگان حزب بعث و خانواده های بعثی و افسران امنیتی و نظامی رژیم سابق و فعالان رسانه ای بعثی و روحانی نماهای نفوذی در حوزه های نجف و کربلا و ...

۱۵- سخنان بی دقت یا نادرست برخی از مسئولین ایرانی که به یک مورد از آنها (سخنان آقای یونسی در مورد امپراتوری ایران) اشاره کردیم.

۱۶- وعده ی رفاه و امنیت و آسایش به ملت عراق در صورت حضور فعال عربستان در عراق از طریق سفارتخانه و کنسولگری های متعدد. مقامات و مسئولین عربستانی در دیدار با تجار و سرمایه داران و شرکت های عراقی بر این موضوع تاکید کرده اند.

۱۷- عربستان اخیرا با برنامه ریزی های دقیق و گسترده از طریق رسانه های عراقی و عربستانی طرح تحسین چهره ی شوم خود در برابر شیعیان عراق را آغاز کرده است. از جمله در مراسم استقبال از حجاج عراقی و یا مشارکت شخصیت های عربستانی در کنفرانس ها و دیدار با مراجعی همچون آیت الله سید حسین صدر در کاظمین یا مشارکت در مناسبت های سیاسی با حضور مقامات عربستانی و عراقی و همچنین شرکت در نمایشگاه های کتاب و غیره با هدف عادی سازی روابط عراق و عربستان و از بین بردن حساسیت های شدیدی که در میان اکثر مردم عراق بر علیه عربستان وجود داشت، ولی اکنون به تدریج در حال از بین برفتن است!

توضیح پایانی:

نفوذ و تهاجم رسانه ای و فرهنگی عربستان به عراق در چارچوب یک طرح دقیق و علمی و البته با حمایت مالی کافی انجام می شود و به همین دلیل اکنون شاهد آن هستیم که در کمترین مدت ممکن، عربستان در حال چیدن میوه ی فعالیت های رسانه ای خود در عراق است.

لذا نباید تصور کرد که ملت و کشور عراق برای همیشه به چنگ عربستان افتاده است، بلکه با یک برنامه ریزی دقیق و همسطح می توان آثار و پیامدهای فعالیت های سعودی در عراق را به حد اقل برسانیم. و همانطور که در این گزارش اشاره شد، مهمترین مشکل جریان های مقاومت و اسلامگرا و دوستداران جمهوری اسلامی ایران در عراق، مشکل عدم تخصّص وکمبود تجربه دوره های تخصصی ضعیف و عدم برنامه ریزی یکپارچه و عدم هماهنگی کامل بین دستگاههای رسانه ای و مجازی در عراق و البته مشکل مالی نیز عامل موثر بر بخشی مهمی از این مشکلات است.