شاهدان یهوه در قزاقستان با توجه به تعداد پیروان خود، یکی از بزرگترین انجمن‌های دینی محسوب می‌شود. علت موفقیت این انجمن را دکتر «بایژول کریپبایف»، تحلیل‌گر مرکز مشورتی و استاد تمام دانشگاه کاراگاندا، در این گفتگو توضیح می‌دهد.
پرسش: وضعیت فعلی دینی قزاقستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پاسخ: نقشه دینی قزاقستان نوین بسیار متنوع است. در سال‌های اخیر، در این نظام، گرایش‌های جدیدی مشاهده می‌شود که خارج از منافع علمی و اجتماعی کشور است. هنگامی که درباره چالش‌های جدّی حوزه دین در قزاقستان صحبت می‌کنیم، معمولاً به مسائل جریان‌های انحرافی اسلامی می‌پردازیم. البته این پدیده تا حدّ زیادی بر روند سیاسی جدید تأثیر گذاشته و در انسجام کشورها برای مبارزه با این دشمن، نقش آفرینی کرده‌است.
در مبارزه با جلوه‌های دینی افراطی و تروریستی، نباید شکل‌گیری تصویر واحد دینی را در جامعه قزاقستان فراموش کنیم که مطابق با اولویت‌های اصلی اخلاقی مردم و دولت باشد. امروزه در قزاقستان لایه جریان‌ها، انجمن‌ها و سازمان‌های نئوپروتستان مسیحی شکل میگیرد. یکی از وظایف ما، درک هدف اصلی آن‌ها، درک احکام اصلی اعتقادات این جریان، پذیرفتن آنچه که با دیدگاه‌های انسان‌دوستی مدرن مطابقت دارد و ردّ آن چیزی است که موجب تفکیک جامعه بر اساس نشانه‌های دینی می‌شود.
پرسش: جنبش‌های نئوپروتستان در قزاقستان در چه سطحی حضور دارند؟
پاسخ: جریان‌های نئوپروتستان در قزاقستان به طور گسترده‌ای حضور دارند. بزرگترین جریان از لحاظ کمّیت، کلیساهای «پنتی‌کاستی» است. با توجه به اولویت‌های تثلیث مقدس، آن‌ها بی‌توجهی به روح‌القدس را در آموزه‌های سنّتی مسیحی بسیار ناخوشایند می‌دانند. بنابراین، یکی از نکات کلیدی اعتقادات آن‌ها، ضرورت تعمید هر پیرو به وسیله روح‌القدس است.
در نقشه مذهبی قزاقستان نوین، کلیساهای مسیحیت مشایخی نیز مشاهده می‌شود. اعتقادات آن‌ها بر کتاب مقدس و تفکرات وستی مینستر استوار است. رایج‌ترین شاخه مسیحیت مشایخی در قزاقستان، کلیسای «گریس» است.
از میان جریان‌های نئوپروتستان در قزاقستان، شاهدان یهوه جایگاه ویژه‌ای دارند و لازم به یادآوری است که فعالیت این جریان در روسیه ممنوع شده‌است.
نظرات درباره فعالیت این سازمان در جامعه، یکسان نیست. به گفته صاحب‌نظران، ایدئولوژی آن با دکترین اصلی مسیحیت مطابقت ندارد. عنوان این جریان به متن عهد عتیق برمی‌گردد که در برخی از بخشی‌های آن، خداوند با نام «یهوه» خوانده می‌شود. در اینجا، به جای تشریح احکام اصلی این دکترین، می‌خواهم توجه شما را به استراتژی‌های زندگی انسان جلب کنم که در احکام این اعتقاد مطرح می‌شود.
اولین چیزی که به چشم می‌خورد، دوری از دولت است. پیروان این اعتقاد نباید نمادهای دولتی را به رسمیت بشناسند و در ارتش خدمت کنند. همچنین، پیروان این اعتقاد از شرکت در جریان‌ها و سازمان‌های دولتی و اجتماعی به صورت قطعی ممنوع می‌شوند.
به نظر ما، چنین دیدگاهی موجب دوری پیروان این آموزه از ارزش‌های اجتماعی، امکان تأثیر بر روندهای اجتماعی و انجام فعالیت‌های خارج از حوزه دین می‌شود. در چنین شرایطی، گروهی شکل میگیرد که ارزش‌های قزاقستان مستقل، مهم‌ترین اولویت‌های دولتی، اجتماعی و معنوی را نمی‌پذیرد. در واقع، هواداران این سازمان در حالت رویارویی دوجانبه هستند. اول اینکه آن‌ها با معرفی آموزه خویش به عنوان تنها آموزه صحیح، خود را مخالف سایر جریان‌های مسیحی می‌دانند؛ بدین معنا که آن‌ها به ارزش‌های ادیان سنّتی ملحق نمی‌شوند که از آرمان‌ها و ارزش‌های مشترک جامعه قزاقستان اطاعت کنند. دوم اینکه آن‌ها به صورتی نرم با دولت مخالفت می‌کنند.
پرسش: به نظر شما، این امر چه پیامدهایی خواهد داشت؟
پاسخ: از دیدگاه ما، چنین سبک زندگی، به گسترش افق ایدئولوژیک کمک نمی‌کند و گاهی می‌تواند منجر به پیامدهای فاجعه‌بار شود؛ مثلاً امتناع از خدمات پزشکی، به‌ویژه در شرایط سخت، می‌تواند موجب مرگ انسان شود.
همانند هر سازمانی، اعم از مذهبی، سیاسی و غیره، شاهدان یهوه در استخدام اعضای جدید برای پیوستن به صف خود فعال هستند. علاوه بر استخدام، مسئولیت هر عضو این سازمان دینی است. نمایندگان این سازمان از هر فرصتی برای موعظه استفاده می‌کنند. خود من چند بار با چنین مواردی روبه‌رو شدم. روزی در تاکسی، گفتگوی من با راننده درباره آب و هوا، به دعوت از من برای شرکت در جلسه شاهدان یهوه منجر شد! بار دوم، مرد جوانی که برای نصب پرده به اتاق ما آمده بود، با دیدن عنوان مرکز علمی‌ـ پژوهشی مطالعات جامع وضعیت دینی کشور گفت: بهترین و صحیح‌ترین ایدئولوژی دینی، برنامه شاهدان یهوه است. در حالی که او پرده‌ها را نصب می‌کرد، همچنان درباره خداوند و مسیح به عنوان اولین خلقت صحبت می‌کرد. به این فکر افتادم که اگر به جای من، یک جوان با روح نابالغ پیش او ایستاده بود، به‌یقین فشار و زبان نرم او، نقش خود را ایفا می‌کرد. باید بگوییم که در دسترس بودن، قابل درک و متقاعدکننده بودن، ویژگی‌های اصلی نمایندگان این سازمان است. احتمالاً یکی از دلایل رواج سازمان شاهدان یهوه، تعداد زیاد پیروان آن است. هواداران این سازمان موظف هستند نه‌تنها مقررات را رعایت کنند، بلکه از نظر مالی نیز از سازمان حمایت می‌کنند؛ به عنوان مثال، آن‌ها نزدیک به نیمی از درآمد خانواده خود را برای برگزاری برنامه‌های مختلف در این سازمان اختصاص می‌دهند.
پرسش: در سخنان خود گفتید که آن‌ها به گونه‌ای نرم با دولت رسمی مخالفت می‌کنند. منظور شما چیست؟
پاسخ: نمی‌توان این پدیده را به صورتی یکسان ارزیابی کرد. برخی از اهداف انسان‌دوستی این سازمان با نظریه کلّی معنوی‌ـ انسان‌دوستی کشور مطابقت دارد. هدف شاهدان یهوه، مخالفت با دولت نیست. اما نگرش وجود خارج از دولت که موجب ایجاد فضای ایدئولوژیک محصور می‌شود، می‌تواند منجر به ظهور جوانانی شود که مسئولیت در برابر جامعه و قزاقستان را احساس نمی‌کنند. تأکید می‌کنم که در روسیه، شاهدان یهوه به عنوان یک سازمان ممنوعه محسوب می‌شود، اما در قزاقستان، این سازمان از سال ۱۹۹۲ به طور رسمی ثبت شده‌است. باید توجه کنیم که ثبت رسمی به معنای شناخت کامل صحت مواضع و ایدئولوژی آن نیست.
فضای اجتماعی در شرایط بحران ماهیتی به عرصه جنگ با جوانان تبدیل می‌شود. قزاقستان که خود را به عنوان یک کشور سکولار معرفی می‌کند، نه‌تنها شرایط را برای وجود ادیان مختلف در سرزمین خود فراهم می‌سازد، بلکه خواهان آن است که هر انسانی امکان و حقّ انتخاب ارزش‌ها و ترجیحات دینی خود را داشته باشد که متضاد با ارکان قانون اساسی نباشد.
منبع
نظر شما