ولادان ووکوساولییِویچ وزیر فرهنگ و اطلاع رسانی صربستان پس از امضای تفاهمنامه همکاری بین این وزارتخانه و «کمیته استاندارد سازی زبان صربی» از ارایه لایحه پیشنهادی وزارت فرهنگ برای تغییر و تکمیل قانون استفاده از خط و زبان کشور به دولت این کشور خبر داد.

ووکوساولییِویچ امیدوار است که به رغم اختلاف نظرهای موجود در این خصوص، این لایحه به تصویب نهایی دولت برسد. پیش‏بینی می‌شود در صورت تایید نهایی، این قانون از خط و الفبای سیریلیک حمایت بیشتری کرده و استفاده از آن در شعارها و تابلوهای تبلیغاتی و تابلوهای شرکت ها و رسانه ها ترویج یابد. وزیر فرهنگ صربستان بر این باور است که در بسیاری کشورها کاربرد عمومی و اداری زبان و خط رسمی آن کشور یکسان است اما در صربستان ترکیبی از این دو استفاده می شود و رسم الخط‌های اداری و عمومی با هم متفاوت است.

وی اظهار داشت: «هدف ما این است که خط سیریلیک را که می‌توان گفت هم به مخاطره افتاده و هم خیر، پاس بداریم! از یک سو، این خط از دوره ابتدایی آموزش داده می شود و همه آن را یاد می گیرند که جای خرسندی است و از سوی دیگر کاربرد عملی خط است که خطر است و کاربرد عمومی آن روز به روز رو به ضعف است و بجای آن در درجه اول خط لاتین ارائه و تحمیل می‌شود.» در تفاهم نامه همکاری، کمیته استاندارد سازی موظف است تا بر اساس نیاز حداقل یکبار در سال نظرات، پیشنهادات و گزارش های خود را در مورد موضوعات مهم و مرتبط با تأیید استانداردهای زبانی روز و اقدامات مربوطه در حوزه‌ی پاسداشت و نگهداری از زبان صربی و الفبای سیریلیک را به وزارت فرهنگ ارائه دهد.

نمایندگان کمیته به دعوت وزارت فرهنگ در تهیه پیشنویس‌های قانونی و دیگر پیشنهادهای مربوط به کمیته مشارکت نموده و بصورت تخصصی و کارشناسانه در مورد مشکلات موجود در سیاست‌های زبان، اقدام به ارائه مشاوره می‌نمایند. وزیر فرهنگ اعلام کرد که مسئله حفظ و نگهداری خط و زبان صربی یکی از مهمترین سیاست های فرهنگی است و بدین طریق وزارتخانه می‌خواهد تمایل دولت نسبت به مسائل مهم فرهنگ زبانی را نشان دهد. وی با بیان اینکه عملکرد های اجتماعی بطور مستقیم و یا غیر مستقیم با موضوعات فرهنگی مرتبط است، سیاست های دولت، در کاربرد زبان و خط را حائز اهمیت دانست و با اشاره به رشد سریع فناوری های روز و احتمال تاثیر آن بر زبان، خواستار توجه بیشتر به این موضوعات شد.

ووکوساولییِویچ تاکید نمود که پرورش فرهنگ گفتاری، فرهنگ زبانی، سواد عمومی و اقدامات لازم برای حفظ الفبای سیریلیک از اولویت‌های سیاست فرهنگی صربستان است و لایحه پیشنهادی دولت، در اعمال اصلاحات در قانون زبان و خط به هیئت دولت، در همین راستا است. وی افزود: « بر این باوریم که خط سیریلیک در معرض خطر است،‌ زیرا یک خط به همان میزان که مورد استفاده قرار می‌گیرد زنده است، و روح زمان، شرایط محیطی، توسعه تکنولوژی و شیوه معاصر برقراری ارتباطات در درجه اول در حال تحمیل خط لاتین هستند.» وزیر فرهنگ با اشاره به کاهش علاقه برای استفاده از خط سیریلیک می گوید « همه متوجه این مسئله شده اند که تقریبا خط لاتین در تابلوها، فروشگاه ها و ساختمان‌ها غالب شده است و این تصور می‌رود که اگر به همین روال ادامه یابد،‌ برای یک یا دو دهه دیگر شاهد این خواهیم بود که خط سیریلیک بطور کامل از استفاده عمومی خارج شود.» ووکساولییِویچ اعلام کرد که به دعوت وزارت فرهنگ و اطلاع رسانی صربستان، رئیس کمیته استاندارد سازی زبان صربی در تهیه پیشنویس قانون موضوعات مربوطه شرکت خواهد نمود و کمیته طبق وظیفه تفاسیر معتبری از سردرگمی های زبانی ارائه می‌دهد، ‌همچنان که قبلا نیز برای حل چنین مواردی اقدام کرده است، بعنوان مثال از اول اکتبر سال جاری برای استفاده و ادای واژۀ «تابعیت» در گذرنامه ها بجای کلمة «صربی»،‌ از واژۀ «تبعه‌ی صربستان» اعمال خواهد شد.

سرِتو تاناسیچ رئیس کمیته استاندارد سازی زبان صربی نیز در توضیحاتی اظهار داشت، کمیته مذکور که سابقه بیست ساله دارد به تازگی و با حمایت ولادان ووکساولییِوچ وزیر فرهنگ صربستان به منظور پاسداشت زبان و خط و تحقق سیاست‌های زبانی فعال شده است. وی پیشنهاد کرد تا سایر وزارتخانه ها نیز به منظور پرهیز از از اشتباه بهتر است با این کمیته مشورت داشته باشند. کمیته استانداردسازی برای توجیه فعالیت‌های خود دلایلی را مطرح می کند از جمله اینکه در ماده 10 قانون اساسی کشور قید شده که زبان اداری کشور صربی و خط اداری سیریلیک است که تا کنون این قانون عملا در کشور به اجرا درنیامده است. دلیل دوم بکارگیری مقرارت منشور اتحادیه اروپا در مورد زبان‌های منطقه‌ای و اقلیت‌ها است و پر واضح است که وقتی صحبت از حقوق اقلیت‌های می‌شود عملا اصطلاح «خط و زبان اقلیت‌های ملی»، هرگونه نیاز به خط «لاتین» را نفی می‌کند!

نظر چند تن از کارشناسان در خصوص لایحه پیشنهادی خط سیریلیک:

پروفسور رانکو بوگارسکی(مخالف) :

پروفسور رانکو بوگارسکی استاد دانشکده ادبیات دانشگاه بلگراد، طی مقاله‌ای در روزنامه پولیتسکا در حمایت از خط لاتین می گوید با توجه به اینکه خط سیریلیک در دوران ابتدایی تدریس می‌شود و کلیه کتابها الزاما به زبان سیریلیک هستند بدون فرا گرفتن آن هیچ کودکی نمی‌تواند دوران ابتدایی را به اتمام برساند و از این رو، چگونه ممکن است خط سیریلیک که تا این اندازه به آن ارجحیت داده می‌شود، در مخاطره و در معرض نابودی باشد؟ او نتیجه میگیرد این تغییرات ارتباطی با خط و زبانشناسی ندارد بلکه به اهداف دیگری وضع شده است. وی افزود اگر مردم بخاطر استفاده از خط و الفبای لاتین جریمه شوند و ناشرین بخاطر استفاده از سیریلیک از مالیات معاف شوند آنگاه این یک نوع تبعیض خواهد بود. قانون اساسی به صراحت تبعیض بر اساس زبان را ممنوع کرده است و رسم الخط بخشی از زبان است!

آقای کوواچِویچ (موافق):

کوواچِویچ که عضو «کمیته استاندارد‏سازی زبان صربی» است در مورد چگونگی بکارگیری قانون جدید توضیح می‌دهد که براساس قوانین موجود کاربرد رسمی خط سیریلیک فقط به نامه‌های اداری مربوط می‌شود و آنچه به سازمان‌های دولتی ربط نداشته باشد تعریف نشده است و می توان از هر رسم‌الخطی استفاده کرد جالب اینکه قانون کاربرد رسمی زبان، استفاده از آن در مدارس را نیز در بر نمی‌گرفته است.

وی می‌افزاید طبق قانون جاری هیچکس نمی‌تواند شما را وادار به نوشتن و یا چاپ کار علمی یا یک کار ادبی به خط رسمی کند اما موضوعات درسی همچون ادبیات، ‌فیزیک، شیمی و از این قبیل در مدارس و یا نوشتن دادخواست و نامه های اداری باید با خط رسمی باشد که قبلا اینگونه نبوده است. به گفته او، «شما طبق قانون جدید نام شرکت ها را می توانید به هر زبانی بنویسید ولی باید حتما در کنار آن با الفبای سیریلیک نیز درج شود.»

آقای ماتو پیژوریتسا (مخالف):

ماتو پیژوریتسا استاد دانشگاه زبان و فلسفه دانشگاه نووی ساد بر این باور است که تغییرات اساسی مربوط به تعریف جدیدی از دامنه‌های کاربرد اداری و عمومی زبان و خط است و این مشکل فقط در صربستان وجود دارد زیرا در اکثر کشورها زبان رسمی و عمومی یکسان هستند درحالیکه این موضوع در صربستان متفاوت است. پیشینه ای کوتاه از تاریخ خط صربی زبان صربی تنها زبان اروپایی است که در آن همزمان از دو رسم‌الخط استفاده می‌شود. در این میان برخی از اساتید دانشگاه بر این عقیده هستند که هردو خط باید در کنار هم مورد استفاده قرار گیرد چرا که آموزش آن در دوران طفولیت در مدارس باعث تقویت و پروش هوش و استعداد کودکان می‌شود.

استفاده از خط لاتین بیشتر بمنظور اتحاد و وحدت تیتوئیستی پس از جنگ جهانی و در زمان سوسیالیست‌ها رایج شد. خط سیریلیک صربی سمبل هویتی صربهاست، این خط مشتقی از خط کلیسایی است که خالق آن دو برادر صرب به نامهای «چریلی» و «متودیا» در قرن 9 میلادی بوده اند، اولین آثار ادبی زبان صربی در سال 1421 در منطقه دوبراونیک کرواسی که در آن زمان منطقه‌ای مستقل بود ظاهر شد و در سال 1494 میلادی اولین کتاب صربی بنام «سِتینسکی اٌکتٌ‌ایخ» به چاپ رسید.

ووک استفانوویچ کاراجیچ که به پدر زبان صربی معروف شده است، در سال 1813 انقلابی در خط سیریلیک صرب ایجاد کرد و از آن به بعد این خط در اکثر سرزمینهای مناطق یوگسلاوی سابق به جز اسلونی و کرواسی بکار گرفته و در مدارس تدریس شد اما طی اختلافات قومی در مناطق مختلف بالکان این خط در برخی از مناطق کنار گذاشته شد و جای آن را خط لاتین گرفت و از زمان ازهم پاشی یوگسلاوی به بعد عملا کشورهای مونته نگرو، مقدونیه و صربستان بطور رسمی و عمومی از آن استفاده می‌کنند. استفاده از خط لاتین بیشتر بمنظور اتحاد و وحدت تیتوئیستی پس از جنگ جهانی و در زمان سوسیالیست‌ها رایج شد. 

توضیح:

موضوع پیشنهاد لایحه حمایت از خط سیریلیک که بحث های زیادی را در جامعه فرهنگی، دانشگاهی و حتی در افکار عمومی ایجاد کرده است، هنوز بطور رسمی توسط دولت اعلام وصول نشده است. اطلاعات فعلی در خصوص این لایحه از طریق روزنامه ها و نشریات انتشار یافته است و دسترسی عمومی به متن لایحه پیشنهادی وزیر فرهنگ به دولت وجود ندارد.

٠٠:٢٥ - 1397/06/14