پتار آربوتینا،‌ توجه به اشتراکات فرهنگی برای افزایش تعامل ناشران ایران و صربستان را اساسی ارزیابی می‌کند و معتقد است، اکنون وقت حضور ایران، عرضه و معرفی هنر و ادبیات ایرانی در جهان فرا رسیده ‌است.

ترجمه و انتشار هر کتابی از نویسندگان ایرانی در جهان، به‌معنای برداشته شدن یک گام برای معرفی و ایجاد راه آشنایی مردم دنیا با فرهنگ ایرانی است و این مهم، با دیپلماسی فرهنگی تسریع می‌شود. یکی از آخرین تلاش‌ها در این حوزه ترجمه و انتشار کتاب «قصه‌های مجید» نوشته هوشنگ مرادی‌کرمانی از سوی انتشارات «اسلوژبنی گلاسنیک» صربستان است؛ کتابی که در شصت‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب بلگراد با حضور مولف، مترجم و ناشر رونمایی شد.

پتار آربوتینا، مدیر انتشارات «اسلوژبنی گلاسنیک» معتقد است علاقه زیادی برای آشنایی با ادبیات ایران در جهان وجود دارد. به بهانه انتشار این کتاب در صربستان، گفت‌وگو با این ناشر درباره آشنایی و دلایل انتخاب این کتاب و  همچنین وضعیت نشر در صربستان در ادامه آمده است.

درباره تاریخچه شکل‌گیری و نوع فعالیت انتشارات «اسلوژبنی گلاسنیک» بفرمایید و اینکه سالانه چند عنوان کتاب چاپ نخست منتشر می‌کنید؟        

انتشارات «اسلوژبنی گلاسنیک» ۳۰ سال پیش به‌عنوان یک آژانس دولتی در جمهوری صربستان، به‌منظور نشر بیانیه‌ها و آیین‌نامه‌ها و مصوبات دولت بنیانگذاری و به‌دنبال آن، انتشار آئین‌نامه‌ها و مقررات و قوانین دولتی آغاز شد. به‌تدریج تولید این‌گونه منشورات رشد کرد و امروزه  انتشارات «اسلوژبنی گلاسنیک»  به یکی از بزرگترین و یا حتی عظیم‌ترین موسسه انتشاراتی در منطقه تبدیل شده است؛ مخصوصا از نظر تنوع در محصولات انتشاراتی. شاید برخی از ناشران، سالانه عناوین بیشتری نسبت به اسلوژبنی گلاسنیک منتشر کنند، اما از نظر تنوع  و در دسترس بودن همه ژانراها، از کتاب کودک گرفته تا فرهنگ‌نامه‌ها و واژه‌نامه‌های‌های پیچیده و پرکار، قدر مسلم اسلوژبنی گلاسنیک، در زمینه نشر پیشرو است و سالانه ۲۰۰ عنوان جدید تولید می‌کند.

درباره تجربه مطالعاتی و آشنایی‌تان با ادبیات و نویسندگان ایرانی بفرمایید. 

به‌عنوان یک سردبیر و منتقد ادبی، ادبیات، فرهنگ، فلسفه و تاریخ ایران برایم ناشناخته نیست. من در گذشته آثار نویسندگان و شعرای کلاسیک ایرانی همچون فردوسی، رومی(مولوی)، سعدی، همچنین نویسندگان معاصر را مطالعه کرده‌ام، البته منظورم نویسندگانی هستند که در اروپا زندگی کرده‌اند.

ترجمه کتاب «قصه‌های مجید» نوشته هوشنگ مرادی‌کرمانی در شصت‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب بلگراد رونمایی شد. چطور با این کتاب آشنا شدید و چرا این کتاب برای ترجمه به زبان صربی انتخاب شد؟

«قصه‌های مجید» نخستین کتاب یک مؤلف ایرانی است که در انتشارات اسلوژبنی گلاسنیک منتشر شده و من شخصا خوشحالم از اینکه همکاری‌مان را با این کتاب شروع کرده‌ایم. درباره این کتاب از مرحوم محسن سلیمانی، مدیر پیشین رایزنی فرهنگی سفارت  ایران در بلگراد آگاه شده‌بودم و هنگامی که در سال ۲۰۱۷ به ایران سفر کردم، متوجه شدم «قصه‌های مجید» و نویسنده آن هوشنگ مرادی کرمانی، چقدر محبوبیت دارد و بارها در دنیا ترجمه شده است؛ بنابراین تصمیم گرفتم آن‌را به زبان صربی منتشر کنم و در نهایت این کتاب با همکاری رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در بلگراد و در قالب طرح تاپ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به چاپ رسید.

آیا این روند، ادامه خواهد داشت؟ چه برنامه‌ای برای ترجمه و انتشار آثار نویسندگان ایرانی در پیش دارید؟

بله. در نمایشگاه کتاب سال ۲۰۱۸ تفاهمنامه انتشار ۱۰ عنوان جدید از کتاب‌های علمی و ادبیات ایران را به امضا رساندیم و امسال نیز با رایزنی فرهنگی ایران در بلگراد در قالب طرح تاپ به‌طور مشخص برای ترجمه و انتشار دو عنوان کتاب «از گذشته ادبی ایران» نوشته غلامحسین زرین‌کوب و «مردگان باغ سبز» اثر محمدرضا بایرامی توافق کردیم.

آیا علاوه‌بر طرح تاپِ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، با طرح گرنت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که از ناشران خارجی علاقه‌مند به ترجمه و انتشار آثار نویسندگان ایرانی حمایت می‌کند آشنایی دارید؟

امسال در سی‌ودومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با نمایندگان دبیرخانه طرح گرنت دیدار داشتم و به‌طور قطع درباره برخی از عناوین که قصد انتشار آن در سال آتی را داریم، با آن‌ها تماس خواهم گرفت.

با توجه به تلاش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ایجاد دبیرخانه طرح گرنت و همچنین حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب، جایگاه نشر ایران در عرصه بین‌المللی را چطور ارزیابی می‌کنید؟   

من فکر می‌کنم اکنون وقت حضور ایران و عرضه و معرفی ادبیات ایران در جهان فرا رسیده ‌است. علاقه زیادی در این زمینه وجود دارد؛ به‌ویژه موج جدیدی که در سینمای ایران ایجاد شده کمک زیادی به این موضوع کرده است. تا آنجا که من متوجه شدم، نویسندگان بسیار جالبی (توانمندی) در ایران و در رابطه با موضوعات گوناگون خاص نسل‌های مختلف وجود دارند که با بسیاری از مسائل روز ایران و جهان سروکار دارند.

چند روز پیش، همکارانم از بخش کتاب کودک و نوجوان انتشارات فاطمی با عنوان «کتاب طوطی» به من اطلاعاتی دادند که یک جایزه دیگر در براتیسلاوا برای تصویرگری کتاب «مشت‌زن» دریافت کردند. البته این نخستین جایزه آن‌ها نیست و از قرار معلوم، اصالت نشر ایرانی در زمینه کتاب کودک به‌طور فزاینده‌ای در جهان مورد توجه قرار گرفته است. من فکر می‌کنم وقت آن رسیده است، جهان دوباره هنر و ادبیات ایرانی را که تفاوت زیادی دارد با آنچه سیاستمداران جهانی می‌گویند، کشف کند؛ کشوری با گذشته غنی و سرشار از شعر و فلسفه که مطمئناً یکی از مراکز تمدن است و چیزهای زیادی برای گفتن در دنیای معاصر دارد؛ خیلی بیشتر از قضاوت‌های تمدن آنگلوساکسونی غرب.

 صربستان مهمان ویژه سی‌ویکمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بود. این تجربه حضور، چه نتایجی برای شما به‌همراه داشت و آیا حضور دوباره‌ای در این رویداد داشتید؟

من نخستین‌بار، سال ۲۰۱۷ در تهران بودم و علاوه بر من، تعدادی ناشر صرب نیز حضور داشتند؛ اما سال ۲۰۱۸ هنگامی که صربستان، مهمان ویژه نمایشگاه کتاب تهران بود، من در هیئت ناشران صرب که به ایران رفت، حضور نداشتم. مجددا با دعوت مسئولان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در این رویداد حاضر شدم  که به‌خاطر آن به‌طور ویژه از همکاران و دوستان ایرانی‌ام قدردانی می‌کنم. در این سفر، ۲۰ جلسه با ناشران و آژانس‌های ایرانی داشتم. آقای سبزه از نمایشگاه تهران و آقای جعفری‌اقدم از آژانس ادبی و ترجمه «پل» در این ملاقات‌ها خیلی به من کمک کردند.

با بسیاری از آن‌ها هنوز در مکاتبه هستم و به‌طور منظم نشریات الکترونیک ایران و همچنین ایمیل‌ها و اطلاعاتی از کتاب‌های جدید دریافت می‌کنم. در نمایشگاه کتاب بلگراد نیز با نمایندگان آژانس «دایره مینا» دیدار کردم؛ بنابراین اگر تمایلی وجود داشته باشد، حتی در دشوارترین مواقع، برخی از اهداف و برنامه‌ها محقق خواهند شد.

صربستان نیز از فرهنگی غنی برخوردار است. وضعیت فعلی نشر کتاب در  کشورتان چگونه است؟ سالانه چند عنوان کتاب در این کشور تولید می‌شود و صربستان چند نویسنده و مترجم دارد؟  

اطلاع دقیقی از تعداد نویسندگان، مترجمان، و کتاب‌های ترجمه شده در صربستان در طول یک سال ندارم. سالانه بیش از دو تا سه هزار نسخه کتاب جدید از سوی وزارت فرهنگ خریداری و در کتابخانه‌های کشور توزیع می‌شود. به‌طور رسمی حدود ۴۵۰ ناشر در صربستان به ثبت رسیده‌اند؛ هرچند که باید گفت، حداقل بیش از نیمی از این ناشران، فعالیت حرفه‌ای دارند.

از نظر میزان آثار ترجمه شده و ادبیات داخلی فکر می‌کنم که با دقت بالایی می‌توان نتیجه گرفت، بیش از نیمی (تقریبا ۶۵٪) از آثار موجود ادبیات ترجمه شده است. البته به‌طور مشخص در «اسلوژبنی گلاسنیک» این نسبت متفاوت و بیشتر به نفع نویسندگان صرب است، اما باید این را در نظر داشته باشیم که اسلوژبنی گلاسنیک کتابخانه‌های بسیار ویژه‌ای دارد که مؤلفین آثار موجود در آن‌ها منحصرا صرب هستند؛ مانند استادان دانشگاه، دانشمندان، نویسندگان، حقوقدانان، اقتصاددانان. من به‌خوبی ناشران دیگر را درک می‌کنم؛ چراکه خرید محصول آماده، بسیار ارزان‌تر است. آن‌ها فقط در ترجمه سرمایه‌گذاری می‌کنند و هیچ کاری را از ابتدا انجام نمی‌دهند. این در صربستان و کشورهای غرب بالکان یک روند عادی شده است.

۳۰ سال مدیریت مجموعه انتشاراتی، شناخت قابل‌توجهی از بازار را به دست می‌دهد. چطور برای فروش کتاب‌های «اسلوژبنی گلاسنیک» بازاریابی می‌کنید؟

روش‌های بررسی و ارزیابی بازارهای فعلی کتاب و ذائقه و برداشت خوانندگان متنوع است. از نقطه‌نظر بازاریابی، کتاب هم یک نوع کالا است،‌ بنابراین همه اصول و استراتژی‌های تبلیغاتی که برای سایر محصولات اعمال می‌شود، برای کتاب هم صدق می‌کند. اسلوژبنی گلاسنیک در همه شهرهای صربستان به کرّات به معرفی محصولات انتشاراتی خود می‌پردازد و این، فرصتی برای گفت‌وگو با خوانندگان درباره برداشت‌ها و خواسته‌هایشان است. در سطح بین‌المللی، اسلوژبنی گلاسنیک عمدتاً با سایر ناشران صرب در غرفه وزارت فرهنگ حضور می‌یابد اما در عین حال با آژانس‌های مختلف در سرتاسر جهان ارتباطات بسیار خوبی داریم که از طریق آن‌ها عنوان‌های جدید را خریداری می‌کنیم و همچنین برخی از کتاب‌های خود را به بازار عرضه می‌کنیم.

 چند سال از عضویت صربستان در کنوانسیون برن می‌گذرد؟

سال ۱۹۳۰ پادشاهی یوگسلاوی به عضویت کنوانسیون برن درآمد، و سال ۱۹۷۱ این عضویت مجددا تمدید شد. صربستان وارث و جانشین قانونی یوگسلاوی فدرال است و به همین خاطر همه تعهدات و مصوبات قانونی مربوط به یوگسلاوی را بر عهده گرفته است.

دولت صربستان چگونه از ناشران حمایت می‌کند؟ به‌عنوان مثال، حمایتی از ناشران علاقه‌مند به ترجمه آثار ایرانی وجود دارد؟   

در مورد حمایت وزارت فرهنگ باید گفت، وزارتخانه همه‌ساله چندین فراخوان ارائه می‌کند که ناشران صرب با ثبت‌نام در آن‌ها برای انتشارات جدید خود درخواست کمک می‌کنند.

چه راهکارهایی درباره تقویت ارتباط جامعه نشر  ایران و صربستان را پیشنهاد می‌کنند؟

تا آنجا که من اطلاع دارم، ‌تعدادی ناشر مدتی است که کتاب‌های نویسندگان ایرانی را منتشر می‌کنند. من فکر می‌کنم که دولت در ارتباط با ایران، راهبرد خاصی را دنبال نمی‌کند. متقابلا؛ عناوین نویسندگان صرب به همان شکلی که در سایر کشورها عرضه می‌شوند، در ایران نیز عرضه خواهند شد.

و درباره آینده ارتباط ناشران دو کشور چه‌طور فکر می‌کنید؟

من فکر می‌کنم برای آشنایی هر دو کشور و تقویت روابط فرهنگی فی‌مابین باید تلاش و تعاملات بیشتری صورت پذیرد. چیزهایی که ما را به یکدیگر نزدیک می‌کنند، بیش از چیزهایی هستند که تفاوت‌های ما را عیان می‌کند، فکر می‌کنم این باید اندیشه و انگیزه‌ای باشد برای تداوم بیشتر در دیدارهای طرفین.