صنعت کتاب قرقیزستان در حال حاضر بحرانی طولانی را سپری می کند و در وضعیت نامناسبی قرار دارد. اینک قرقیزستان در انتشار و چاپ و نشر کتاب در جهان در جایگاه آخر قرار دارد. به عنوان مثال در مقایسه با قرقیزستان؛ در فدراسیون روسیه ۳۸ برابر بیشتر به ازای هر فرد کتاب منتشر می شود. در قرقیزستان به ازای هر ۸-۷ نفر یک کتاب جدید تعلق می گیرد. در این جمهوری آسیای مرکزی سالانه نزدیک ۸۰۰ کتاب با تیراژ ۸۰۰-۷۰۰ هزار به چاپ می رسد، این عدد نسبت به سرانه جمعیت بسیار کم است و قانع کننده نمی باشد.
سبب و عامل اصلی چنین وضعیتی کاهش علاقه جامعه به کتاب و کتابخوانی و نبود برنامه ای جدی از سوی دولت در امر حمایت از حوزه کتاب و تبلیغ کتابخوانی می باشد. آداب کتاب و آموزش از طریق رسانه های دولتی ترویج نمی شود. چاپ و انتشار کتاب به هیچ شکلی توسط دولت مساعدت نمی شود، بر عکس قرقیزستان در زمره کشورهایی است که برای محصولات کتاب مالیات بر ارزش افزوده را به طور کامل پرداخت می کند. وضعیت انتشاراتی های داخلی بگونه ایست که به زحمت می توانند خود را سرپا نگه دارند. هیچگونه تسهیلاتی از طرف دولت در اختیار آنها قرار داده نمی شود. نتیجه چنین وضعیتی چیزی جز رشد بیسوادی نمی باشد : به گزارش PISA، تنها ۱۶.۸ درصد دانش آموزان ۱۵ ساله قرقیزستان آن چیزی را که خوانده اند؛ متوجه می شوند و می فهمند.
در سال ۱۹۹۱ چاپ و انتشار کتاب به عنوان یک سیستم مستقل و کامل در قرقیزستان نابود شده و از بین رفته است. هیچ انتشاراتی و چاپخانه قرقیزستان درآمدزا نیست. در کشور برنامه های انتشاراتی وجود ندارد و نویسندگان حقوق نمی گیرند.
به انتشارات کشور در حال حاضر همینطور انتشارات می گویند در واقع آنها کار چاپخانه را انجام می دهند. آنها به خاطر کاهش علاقه مردم به کتاب و کتابخوانی؛ وظیفه یک انتشارات کتاب را انجام نمی دهند و همچنین نمی توانند کتاب چاپ شده را به فروش برسانند.
در حال حاضر در قرقیزستان نزدیک به ۱۳۵ شرکت و سازمان صنعت چاپ و انتشار وجود دارد ولی تنها حدود ۱۰ شرکت کتاب چاپ می کند.
برجسته ترین انتشاراتی های قرقیزستان جملگی زیان ده شده اند. به عنوان مثال دو انتشاراتی اصلی کشور از جمله "تورار" و "بیئکتیک" که مجموعا با هم ۲۵ درصد بازار کتاب کشور را در دست دارند در سال های اخیر هیچ درآمدی از بابت چاپ و انتشار کتاب نداشته اند. فعالیت اصلی این انتشاراتی ها خدمات چاپ و تحویل کاغذ می باشد. علاوه بر این؛ سیستم ترویج و گسترش کتاب در کشور از پایه خراب شده است. از سال ۱۹۹۰ تا به امروز ۲۵ فروشگاه بزرگ کتابفروشی تعطیل شده و یا واگذار شده اند. در سال ۲۰۱۰ قدیمی ترین کتابفروشی بیشکک "آکادم کتاب" تعطیل گردید.
در حال حاضر در بیشکک تنها ۴ فروشگاه کتابفروشی نسبتا بزرگ فعالیت می کند. ولی انواع کتاب های آنها قانع کننده نیست. به عنوان مثال، "راریتت" بزرگترین کتابفروشی بیشکک حدود ۲۳ هزار عنوان کتاب دارد، اگر مقایسه کنیم، در کتابفروشی معمولی روسیه تا ۴۰-۵۰ هزار عنوان کتاب وجود دارد و در بزرگترین مراکز کتابفروشی عناوین کتاب ها به ۳۰۰ -۲۰۰ هزار می رسد.
در خارج از شهر بیشکک اصلا مغازه کتابفروشی وجود ندارد. در مراکز استان های قرقیزستان کتاب نمی فروشند.
۵۱ درصد تمام کتاب های منتشره به زبان روسی و ۴۸ درصد به زبان قرقیزی می باشد.
در قرقیزستان ۶ انتشاراتی خصوصی کتاب ("بیئکتیک"، "تورار"، "راریتت"، "پالیگرافرسورس"، "آیات" و " لیتراتورنی قرقیزستان") ، ۲ انتشاراتی خصوصی کتاب های آموزشی و کودکان ("قوت عالم" و " ازور")، ۱ انتشاراتی تخصصی ادبیات حقوقی ("آکادمیه")، ۲ انتشارات دولتی ("علم" آکادمی ملی علوم قرقیزستان و مرکز زبان دولتی و دایره المعارف)، چند مرکز انتشاراتی وابسته به دانشگاه ها ( مرکز انتشاراتی دانشگاه اسلاویانی، مرکز انتشاراتی دانشگاه دولتی پزشکی)، چند مرکز انتشاراتی کوچک وابسته به سفارتخانه ها ( مرکز انتشاراتی سفارت آمریکا در قرقیزستان، نمایندگی انتشارات "الهدی" متعلق به جمهوری اسلامی ایران) و همچنین ۲۰-۲۵ چاپخانه که بعضا کتاب سفارشی چاپ می کنند (بزرگترین آنها "اوچکون"، "سلام"، "السلام"، "کانتینت"، " Iz-Basma"، "یاگور"، " KIRland Ltd "، " St’art "، "بیلیم"، "بیشکک معاصر"، "گل چنار"، "خان تنگری"، "آلتین تامگا"، "آلتین پرینت"، "عاقل" و غیره) فعالیت می نمایند.
۹۵ درصد تمام انتشارات و چاپخانه های قرقیزستان در شهر بیشکک واقع شده اند.
حضور ترکیه در بازار چاپ و نشر و کتاب قرقیزستان
در سال ۲۰۱۸ میلادی در چارچوب سفر رسمی رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه به قرقیزستان همسران دو رئیس جمهور؛ خانم آیگل تاکایوا همسر جئین بیک اف رئیس جمهور قرقیزستان و خانم امینه اردوغان همسر رئیس جمهور ترکیه در افتتاحیه مرکز فرهنگی ترکیه چینگیز آیتماتوف در کتابخانه ملی قرقیزستان شرکت کردند. آیگل تاکایوا ابراز امیدواری کرد که مرکز فرهنگی ترکیه مرکز و کانون دوستی و تقویت وحدت دو ملت برادر خواهد بود.
همچنین ۲۲ نوامبر سال ۲۰۱۹ در چارچوب جشن سالانه "بیبلیوناچ" ( شبی با کتاب-بیشکک۲۰۱۹) از سوی وزارت فرهنگ ترکیه ۱۰ هزار جلد کتاب به مراکز علمی فرهنگی قرقیزستان اهدا گردید. این پروژه از طریق شورای نویسندگان آثار علمی و ادبی ترکیه (İLESAM) به همت وزارت فرهنگ و آژانس همکاری و هماهنگی دولت ترکیه (TİKA) انجام شده است. مراسم تحویل کتاب در سالن کنفرانس دانشگاه "مناس" و مرکز فرهنگی چینگیز آیتماتوف در کتابخانمه ملی قرقیزستان برگزار گردید. از این تعداد کتاب؛ ۴۵۰۰ عنوان به کتابخانه ملی قرقیزستان و ۲۰۰۰ عنوان به کتابخانه دانشگاه مناس اهدا گردید و ۳۵۰۰ جلد کتاب نیز در بین ۱۲ دانشگاه قرقیزستان تقسیم و توزیع گردید.
لازم به ذکر است که هر سال توسط سازمان بین المللی کشورهای ترک زبان " ترکسوی"؛ آثار نویسندگان و شاعران قرقیزی به زبان ترکی و آثار نویسندگان و شاعران ترکی به زبان قرقیزی در شهر های بیشکک و آنکارا و استانبول ترجمه، چاپ و رونمایی می شود.به عنوان مثال، اثر علی قل عثمان اف شاعر مشهور قرقیزستان با عنوان " Ben şairi Kırgız’ın" به زبان ترکی ترجمه و در شهرهای آنکارا و آماسی با حضور سفیر جمهوری قرقیزستان در ترکیه رونمایی شده است. همچنین در شهر آنکارا اشعار کریم بیک قادرآخون اف شاعر مشهور قرقیزستان به زبان ترکی ترجمه شده است.
سفارت ترکیه در بیشکک، رایزنی فرهنگی ترکیه، نمایندگی سازمان همکاری و هماهنگی ترکیه، سازمان ترکسوی و سایر نمایندگی ها و موسسات آموزشی و فرهنگی ترکیه در قرقیزستان در چاپ و نشر کتاب فعالیت می نمایند. این نکته نیز شایسته ذکر است که در قرقیزستان فروشگاه ها و مغازه های فروش کتاب؛ لوازم التحریر و اقلام فرهنگی تولید ترکیه وجود دارند که زیر نظر تجار و اتباع ترک فعالیت می نمایند.
حضور چین در بازار کتاب، چاپ و نشر و لوازم التحریر قرقیزستان
در مرکز فرهنگ و ادبیات چین در کتابخانه ملی قرقیزستان سالانه نمایشگاه ها و مراسم های مختلف کتاب و آثار نویسندگان و مورخان چین برگزار می شود. مرکز فرهنگ و ادبیات چین در کتابخانه ملی قرقیزستان در سال ۲۰۱۲ میلادی با ابتکار و حمایت سفارت چین در قرقیزستان تاسیس شده است. هدف اصلی این مرکز تبلیغ و ترویج فرهنگ چین و ارائه منابع؛ کتب و آثار چینی به خوانندگان قرقیزی، آموزش زبان و ادبیات چینی و معرفی فرهنگ چین می باشد.
همچنین در دانشگاه دولتی بیشکک" کتابخانه چین" فعالیت می نماید. در این کتابخانه بیش از ۸ هزار جلد کتاب به زبان های چینی، انگلیسی، روسی و قرقیزی نگهداری می شود که همه انها توسط طرف چینی به کتابخانه اهدا شده است. علاوه بر این بیش از ۸۰ هزار منابع دیجیتالی؛ کتاب ها، مجلات، روزنامه ها و تابلو های الکترونیکی وجود دارند. "کتابخانه چین"- یک پروژه دولتی از طرف چین است که در چارچوب آن برای جامعه بین المللی امکان فهم چین و پلتفرم برای مبادلات فرهنگی با کشورهای خارجی ایجاد می شود، به کارشناسان، دانشمندان و مراکز تحلیلی خارجی آثار علمی در خصوص چین ارائه می گردد و همچنین به توسعه روابط چین و کشورهای خارجی مساعدت می نماید. از سال ۲۰۱۴ نیز در آکادمی ملی علوم قرقیزستان اتاق چین فعالیت می نماید. در این اتاق مجموعه ادبیات علمی، کتاب ها، جزوه ها، مجلات و روزنامه ها و نشریات به زبان های روسی، چینی و سایر زبان ها جمع آوری شده و در دسترس قرار گرفته است.
در سال ۲۰۱۷ در شهر بیشکک نخستین کتابفروشی چین در آسیای مرکزی "شانس" افتتاح شده است. در مراسم افتتاحیه این فروشگاه؛ نمایندگان پارلمان، دولت، شهرداری بیشکک، فعالان اجتماعی، نمایندگان نخبگان ادبی و رسانه های گروهی حضور داشتند. این کتابفروشی تحت مدیریت شرکت انتشاراتی "ادبیات و هنر شرق" دایر شده است. فعالیت اصلی این شرکت ترجمه و انتشار آثار نویسندگان چینی به زبان های قرقیزی و قزاقی می باشد.
شرکت انتشاراتی "ادبیات و هنر شرق" از سال ۲۰۱۶ در قرقیزستان فعالیت می نماید و طی مدت اندک بیش از ۲۰ عنوان کتاب در موضوعات ادبی، علمی، تاریخی منتشر کرده و خود را به عنوان یک شرکت حرفه ای در زمینه چاپ کتاب قرقیزستان معرفی کرده است. مسئولان شرکت به منظور گسترش محصولات در میان خوانندگان تصمیم گرفتند که نخستین شعبه کتابفروشی "شانس" در منطقه آسیای مرکزی را در شهر بیشکک راه اندازی نمایند. در این شعبه کتاب های تاریخی، اقتصاد چین و همچنین کتاب های آموزش زبان چینی و ادبیات چین ارائه شده است.
سفارت چین، مرکز آموزش و فرهنگ چین و سایر سازمان های فرهنگی و آموزشی چین در قرقیزستان برای ترویج زبان و ادبیات چینی مراسم های متعددی را در دانشگاه ها و سایر مراکز علمی و اجتماعی برگزار می نمایند. به عنوان مثال در مرکز آموزش و فرهنگ چین در کتابخانه ملی قرقیزستان کنفرانسی به مناسبت ۸۵ سال خو شین هوا ترک شناس، قوم شناس و مورخ چین برگزار گردید. در این کنفرانس کارشناسان و صاحنظرانی از قرقیزستان، چین، ترکیه و نویسندگان و... شرکت کردند.
بخش عمده لوازم التحریر و نوشت افزار قرقیزستان از چین تامین می شود. در تمام فروشگاه های لوازم التحریر می توان محصولات چینی را پیدا کرد و فروشگاه ها و مغازه های لوازم التحریر قرقیزستان اقلام مورد نیاز خود را از سایت های چینی مانند http://tao.kg/ و http://www.megatao.kg/ و سایر سایت های مربوط به فروشگاه های لوازم التحریر چینی سفارش می دهند.
حضور روسیه در بازار کتاب و چاپ و نشر قرقیزستان
در شهر بیشکک شعب و نمایندگی های انتشاراتی های مشهور روسیه همچون"پراسویشنیه" (معارف)، "اکسما"، "ایکار"، "پرستیج بوک" و غیره وجود دارند و آنان همواره در کتابخانه ها و سایر مراکز فرهنگی قرقیزستان؛ نمایشگاه های کتاب روسیه که شامل کتاب های آموزشی، ادبی، علمی، فرهنگی، تاریخ روسیه و غیره می شود را برگزار می نمایند. در کنار این نمایشگاه ها ؛ میزگردها، کارگاه های آموزشی؛ مراسم های تعاملی به زبان روسی، ملاقات با نویسندگان روسیه و ... برگزار می شود.
بین وزارت آموزش و علوم قرقیزستان و یکی از بزرگترین انتشاراتی های روسیه "پراسویشنیه (معارف)"؛ تفاهم نامه همکاری در زمینه کتاب های آموزشی به امضا رسیده است. در چارچوب این تفاهم نامه توافق شده است کتاب های این انتشاراتی به زبان قرقیزی ترجمه و در مدارس قرقیزستان تدریس گردد. قراردادی نیز بین همین انتشاراتی روسیه و وزارت آموزش و علوم قرقیزستان در زمینه دیجیتال سازی پروسه تدریس بامضا رسیده است.
همچنین سازمان همکاری های روسیه ( روس ساترودنیچستوا) در قرقیزستان در چارچوب روز بین المللی اهدای کتاب بطور مرتب کتب و آثار روسی در موضوعات ادبی، کودک و نوجوان، هنری، تاریخی و غیره به کتابخانه ملی قرقیزستان اهدا می کند.
لازم به ذکر است که در کتابخانه ملی جمهوری قرقیزستان نزدیک ۶ میلیون کتاب وجود دارد و حدود ۹۰ درصد کتاب های این کتابخانه به زبان روسی، حدود ۱۰ درصد به زبان قرقیزی و نزدیک ۳ درصد به زبان های دیگر می باشد. قرقیزستان ۹۰ درصد نیازهای کتاب خو.د را از طریق محصولات انتشارات روسیه برآورده و تامین می کند.
همچنین گفتنی است که زبان روسی در کشورهای آسیای مرکزی به ویژه در جمهوری قرقیزستان زبان علمی است و اکثر نخبگان علمی از منابع روسی استفاده می کنند و بخش عمده ای از کتاب های آموزشی دانشگاه های قرقیزستان به این زبان می باشد. در واقع می توان گفت که کتاب ها و منابع روسی اصلی ترین و بلکه تنهاترین پنجره قرقیزها برای نگاه به جهان می باشد.
منابع:
- http://kabar.kg/news/suprugi-prezidentov-kyrgyzstana-i-turtcii-otkryli-kul-turnyi-tcentr-im-aitmatova/
- https://ru.sputnik.kg/society/۲۰۱۸۰۹۰۲/۱۰۴۰۹۰۹۴۴۵/turciya-kyrgyzstan-centr-pervye-ledi.html
- http://bilim.akipress.org/ru/news:۱۵۷۸۹۳۵
- https://www.aa.com.tr/ru/%D۰%BC%D۰%B۸%D۱%۸۰/%D۱%۸۲%D۱%۸۳%D۱%۸۰%D۱%۸۶%D۰%B۸%D۱%۸F-%D۰%BF%D۰%BE%D۰%BF%D۰%BE%D۰%BB%D۰%BD%D۱%۸F%D۰%B۵%D۱%۸۲-%D۱%۸۴%D۰%BE%D۰%BD%D۰%B۴-%D۰%B۱%D۰%B۸%D۰%B۱%D۰%BB%D۰%B۸%D۰%BE%D۱%۸۲%D۰%B۵%D۰%BA-%D۱%۸۲%D۱%۸E%D۱%۸۰%D۰%BA%D۰%BE%D۱%۸F%D۰%B۷%D۱%۸B%D۱%۸۷%D۰%BD%D۱%۸B%D۱%۸۵-%D۰%B۳%D۰%BE%D۱%۸۱%D۱%۸۳%D۰%B۴%D۰%B۰%D۱%۸۰%D۱%۸۱%D۱%۸۲%D۰%B۲/۱۶۵۳۰۵۵
- https://kabarlar.org/news/۶۶۵۱۶-v-ankare-prezentovali-knigu-alykula-osmonova-ya-poet-kyrgyzkogo-naroda-na-tureckom-yazyke.html
- https://۲۴.kg/kultura/۲۴۶۷۷_v_turtsii_vyishla_kniga_kyirgyizskogo_poeta_/
- http://nlkr.gov.kg/projects/otkrytie-kitajskogo-tsentra/
- https://۲۴.kg/obschestvo/۱۲۰۱۳۵_vkyirgyizstane_otkryili_kitayskuyu_biblioteku/
- https://www.vb.kg/doc/۲۸۹۱۴۵_v_bishkeke_otkrylsia_kitayskiy_ygolok.html
- http://kabar.kg/news/v-bishkeke-otkrylsia-pervyi-v-tcentral-noi-azii-kitaiskii-knizhnyi-magazin-shans/
- http://www.rusinkg.ru/article/۵-sobytiya/۷۳۱۸-v-bishkeke-predstavyat-knigi-rossijskikh-izdatelstv
- https://www.kp.kg/online/news/۳۴۲۹۶۳۱/
نظر شما