ماه مارس سال ۲۰۲۰ قرقیزستان در محاصره اختیاری قرار گرفت. مقامات تصمیم گرفتند برای دو ماه در شهرهای بزرگ و چند استان کشور وضعیت اضطراری اعلام کنند. جمعیت به انزوا رفت و در سراسر کشور رژیم منع رفت‌وآمد برقرار و برگزاری هر گونه مراسم و تجمع از جمله مراسم مذهبی ممنوع شد.

قرقیزستان به عنوان یک کشور سکولار حقوق نمایندگان جوامع مذهبی را تضمین می‌کند اما در دوره قرنطینه به دلیل محدودیت‌های اعمال شده اهل دین از عبادات و سایر فعالیت‌های مذهبی محروم شدند.

اکنون، یک سال پس از اعمال محدودیت‌ها ما می‌توانیم ببینیم که چگونه جوامع مذهبی دو ماه را در شرایط اضطراری سپری کردند و چه اقداماتی توسط روسای روحانیت انجام شد و چگونه ایمان خود را در دوره کووید-۱۹ از دست ندهیم.

این پروژه توسط دفتر Media Stories برای سازمان International Alert و پروژه «واکنش به کووید-۱۹ با همکاری جوامع مذهبی» که از سوی دولت سوئیس حمایت می‌شود، راه‌اندازی شده است.

هدف این پروژه کاهش آسیب‌پذیری جوامع مذهبی در برابر کووید-۱۹، کاهش تنش‌ میان طرفداران‌ دین و سکولاریسم در فضای مجازی، حضور بیشتر جوامع مذهبی در فضای اطلاعات عمومی و واکنش مشترک به پیامدهای کووید-۱۹ در قرقیزستان است.

سازمانInternational Alert  و کمیته دولتی امور ادیان جمهوری قرقیزستان در چارچوب پروژه «واکنش به کووید-۱۹ با همکاری جوامع مذهبی» ۱۵ وبینار در موضوعات مربوط به ویروس کرونا، جنسیت و سایر موضوعات برگزار کردند.

در چارچوب این پروژه International Alert آموزش‌هایی را در مورد عوامل تنش‌زا، تحلیل درگیری، سواد رسانه‌ای و مسایل جنسیتی حساس برای کارشناسان کمیته دولتی امور ادیان انجام داد و این کارشناسان معلومات بدست‌آمده را با نمایندگان نهادهای خودگردان محلی، فعالان، مددکاران اجتماعی و معلمان در میان گذاشتند.

در وبینارهای منظم و جلسات کارگروه کارشناسان وزارت بهداشت و توسعه اجتماعی جمهوری قرقیزستان، جنبش بین المللی هلال احمر و سازمان‌های دیگر در مورد اقدامات احتیاطی، واکسیناسیون و امور خیریه صحبت کردند.

سازمان International Alert در چارچوب پروژه «واکنش به کووید-۱۹ با همکاری جوامع مذهبی» به کمیته دولتی امور ادیان جمهوری قرقیزستان، مرکز ملی تقویت سلامت و سازمان‌های مذهبی به منظور بهینه‌سازی فعالیت آنها به صورت آنلاین کمک فنی ارائه کرد.

فهرست مطالب: مسلمانان، مسیحیان ارتدوکس، کاتولیک‌ها، بهائیان، اتحادیه کلیساهای قرقیزستان (کلیسای مسیحیان انجیل)، بودایی‌ها، اولو تندیک (Uulu Tendik) – سازمان حمایت و ترویج ارزش‌های قرقیزی

مسلمانان

«مفتی هفته‌ای ۶ روز از تلویزیون سخنرانی می‌کرد»

اداره دینی مسلمانان قرقیزستان (مفتیات) همه‌گیری قریب‌الوقوع را جدی گرفت و پس از اعلام شرایط اضطراری تصمیم گرفت مساجد را تعطیل کند. این باعث تعجب بخشی از مردم شد زیرا آن زمان موسسات آموزشی و مراکز تفریحی هنوز کار می‌کردند.

آقای روشن حاجی اِرات‌اف، رئیس دستگاه مفتیات می‌گوید: «از اول ما نمازگذاران را موظف کردیم که هنگام نماز فاصله ۱،۵ متر را رعایت کنند، اما پس از آن، وقتی اوضاع بدتر شد، تصمیم گرفتیم مساجد را تعطیل و نماز جمعه را موقتاً متوقف کنیم».

پس از بستن مساجد و مدارس، مفتیات با این سوال روبرو شد که نماز جمعه را که برای ادای آن ده‌ها هزار نفر در سراسر کشور جمع می‌شوند، چگونه باید اقامه کرد؟ تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی راه حل این مشکل شد. روحانیون خطبه‌های خود را در فیسبوک و اینستاگرام به صورت آنلاین می‌خواندند و در آن اهمیت انزوا را برای مسلمانان توضیح می‌دادند.

روشن حاجی می‌گوید: «مفتی هفته‌ای ۶ روز از تلویزیون سخنرانی می‌کرد. مفتیات برای پاسخگویی به سوالات بینندگان و مخاطبان عصرها یک ساعت پخش مستقیم داشت. همچنین ظهرها مفتی در برنامه «بیان پیشین» شرکت می‌کرد و البته روزهای جمعه حتماً یک خطبه آنلاین عرضه می‌شد».

همچنین روشن حاجی می‌گوید یک زمان اخبار جعلی در باره ویروس کرونا منتشر شد، از جمله در مورد روش‌های غیرمتعارف درمان آن. لذا مفتیات فیلم‌هایی تهیه کرد که در آن صحت‌سنجی هرگونه شایعات انجام شده بود. سپس فیلم‌ها از طریق شبکه‌های اجتماعی و پیامک‌ها منتشر شد:

«اما در خصوص اخبار جعلی مربوط به مسایل دینی که در آن زمان تعدادشان زیاد بود، سعی کردیم آن را ضمن پخش زنده در بخش «پرسش و پاسخ» توضیح دهیم. علاوه بر این ماه نوامبر ما دوره آموزشی در موضوع اخبار جعلی برای کارمندان خود برگزار کردیم».

مسلمانان به عنوان بزرگترین فرقه به رهبری روحانیون توجه زیادی به امور خیریه داشتند. زمان بیماری همه‌گیر کارمندان مفتیات حقوق یک روز خود را به ستاد ملی مقابله با کرونا دادند. در مجموع، مفتیات ۷۰۰ هزار صوم به به این ستاد کمک کرد.

علاوه بر این؛ تمام فطریه رمضان سال ۲۰۲۰ میان خانواده‌های نیازمند توزیع شد. فرمان ویژه‌ای تصویب شد تا در مناطق بتوانیم به مساجد محلی اجازه دهیم که به صورت مستقل فطریه روزه را میان خانواده‌های نیازمند توزیع کنند و از سیستم متمرکز جمع‌آوری فطر روزه معاف باشند. در مجموع،‌ حدود ۱۱ میلیون صوم جمع آوری و توزیع شد».

وقتی تعداد بیماران مبتلا به ویروس کرونا افزایش یافت تصمیم بر این شد که ساختمان‌های مدارس به عنوان بیمارستان‌های سرپایی مورد استفاده قرار گیرند.

روشن حاجی می‌گوید: «در سراسر قرقیزستان ۱۴۵۰ رخت تهیه شد که بیش از ۷۰۰ مورد آن مورد استفاده قرار گرفت. آنها در تمام استان‌ها آماده شده بودند و تنها در استان ایسیک‌کول استفاده نشدند».

مسیحیان ارتدوکس

«ما باید نمونه باشیم و به مردم نشان دهیم که دستورات پزشکان را باید رعایت کرد»

 آلسکی سیرومیاتنیک‌اف، کشیش اول و نماینده رسمی قلمرو اسقف بیشکک و قرقیزستان کلیسای ارتدوکس روسیه گفت: «برای هیچ کس پوشیده نیست که عمده اعضای کلیسای ما افراد مسن هستند. بنابراین ما کلیساها را تعطیل کردیم و به رعیت توضیح دادیم که این اقدامی برای نجات جان آنها است».

به گفته وی، وقتی که بهار سال ۲۰۲۰ شایعاتی در مورد تعطیلی کلیساها برای عبادت عمومی منتشر شد، رعیت به این اقدام با تعجب و سوءتفاهم برخورد کردند، چراکه این دوره با روزه بزرگ مصادف بود، زمانی که عبادت بسیار مهم است.

وی افزود: «اما پاتریارک کیریل گفت که روحانیون باید در آن مناطقی که مقامات خواستار پرهیز از عبادت در کلیساها هستند با دولت موافقت کنند،‌ نه مخالفت».

آقای سیرومیاتنیک‌اف می‌گوید کشیش‌ها از عبادات خود فیلمبرداری می‌کنند. بسیاری از آنها در قلمرو معابد زندگی می‌کنند و لذا شعایر دینی را انجام می‌دهند و اعضای خانواده ایشان می‌توانند به آنها کمک کنند: در گروه کر آواز بخوانند، فیلمبرداری کنند و ...

وی گفت: «اما رعیت را ما به کلیساها راه ندادیم، زیرا دستوراتی را که دانشمندان و مقامات کشور صادر کرده بودند، رعایت کردیم. همچنین بخاطر این راه ندادیم که باید نمونه باشیم و به مردم نشان دهیم که دستورات پزشکان را باید رعایت کرد».

آقای سیرومیاتنیک‌اف می‌گوید که وبینارها و جلسات کارگروهی که توسط International Alert ترتیب داده شده بود به آنها کمک کرد تا سریعاً طبق تغییرات دستورالعمل‌های مقامات و پزشکان عمل کنند.

او در ادامه افزود: «سازمان International Alert از کارشناسان پزشکی، اجتماعی و دولتی دعوت کرده بود که وضعیت را توضیح می‌دادند، به برخی خطرات اشاره می‌کردند و ما می‌توانیستیم اطلاعات را از دست اول دریافت کنیم، نه از اینترنت».

به گفته وی، این بیماری همه‌گیر هم بر کلیسا و هم بر رعیت تأثیر منفی گذاشت. بیشتر آنها درآمد منظم خود را از دست دادند. و در این لحظه همبستگی میان مسیحیان ارتدوکس قرقیزستان تقویت شد. آنها دائماً در گروه‌های مختلف در پیام‌رسان‌ها با هم در تماس بودند و با مواد غذایی و هر آنچه که نیاز داشتند به یکدیگر کمک می‌کردند.

آقای سیرومیاتنیک‌اف گفت: «این یک ضربه سخت بود که طرف نمی‌توانیست به محل کار خود برود ولی هر روز باید غذا بخورد. بنابراین افراد خیرخواه کیسه‌های مواد غذایی را میان نیازمندان توزیع و با این مشکل مبارزه می‌کردند. بنابراین وقتی می‌گویند که همه‌گیری یک مشکل بسیار سخت و غم‌انگیز و غیره است، درست است. ولی از طرف دیگر این مشکل بسیاری از مردم را برای ما از بعد جدید باز و کشف کرد و ما افراد صادق و خیرخواه را که با خواهش خود به مردم بسیار کمک کردند، دیدیم و شناختیم».

به گفته وی، از بهار سال ۲۰۲۰ تا حال قلمرو اسقف بیشکک و قرقیزستان به مردم صرف نظر از دین آنها کمک می‌کند. نخست از طریق توزیع مواد غذایی و تابستان، وقتی که شیوع ویروس کرونا و سینه‌پهلوی کووید رخ داد، مرکز پزشکی قلمرو اسقف مجهز و به یک بیمارستان سرپایی تبدیل شد و هر کسی می‌توانست آنجا از کمک پزشکی برخوردار شود.

کاتولیک‌ها

«مردم ترسیده بودند. آنها مدت‌ها از صلح و آرامشی که در کلیسا بدست می‌آورند، محروم بودند»

رِمیگیوش کالسکی، رئیس کلیسای کاتولیک قرقیزستان می‌گوید بیش از دو هزار کاتولیک در این کشور زندگی می‌کنند. این جامعه مثل همه مجبور شد اقدامات مقابله با ویروس کرونا را که توسط مقامات کشور اتخاذ شده بود، رعایت کند.

«ما معتقدیم که خدا ما را برای خوشبختی آفریده است. گناه و شر در کار است و گناه اصلی مرگ است و هر چیزی مربوط به آن. بنابرین بیماری هم شر است و ما باید با آن مبارزه کنیم. ویروس کرونا نیز یک بیماری است، یک بیماری بسیار خطرناک. لذا ما باید با ویروس کرونا مبارزه کنیم و سعی کنیم از شیوع آن جلوگیری شود».

به گفته وی، پس از شروع همه‌گیری آنها تمام عبادات در کلیساها را بلافاصله تعطیل کردند و همه رویدادهای مهم را (مثلاً، عید پاک) به صورت آنلاین برگزار کردند. کشیش‌ها موعظه‌های خود را از قبل با تلفن ضبط و روزهای یکشنبه از طریق پیام‌رسان‌ها به پیروان ارسال می‌کردند.

وی افزود: «از نظر کلیسای کاتولیک این اقدام بد است زیرا ما آموزه هفت راز مقدس داریم که طبق آن باید جسماً در کلیسا حضور داشته باشیم. مردم نمی‌توانستند در شعایر شرکت کنند ، عشای ربانی برگزار نشد، ولی این یک وضعیت ناگوار و ناگزیر بود».

تابستان سال ۲۰۲۰ انجام شعایر دینی در کلیساها دوباره آغاز شد ولی به گفته آقای کالسکی کمتر از نیمی از پیروان در مراسم یکشنبه شرکت می‌کنند. خیلی‌ها هنوز هم از آمدن به کلیسا می‌ترسند با وجود رعایت تمام اقدامات لازم، از جمله فاصله اجتماعی، رژیم ماسک و ضد عفونی اجباری.

آقای کالسکی اضافه کرد که همه‌گیری – اگر بر اساس تعداد پیروان کلیسا قضاوت کنیم – تأثیر روانی منفی بر مردم داشت. آنها ترسیده و مدت‌ها از صلح و آرامشی که در کلیسا بدست می‌آورند، محروم بودند. با آنها از طریق تلفن در تماس بودیم ولی این اصلاً یک چیزی دیگر است و تأثیر خیلی زیادی ندارد».

به گفته وی، کاتولیک‌های قرقیزستان افرادی باسواد هستند و بنابراین اقدامات مربوط به مبارزه با کووید را رد نکردند و در صورت ضرورت کلیسا از واکسیناسیون پیروان خود حمایت خواهد کرد.

بهائیان

«آغاز انجام یک سری اقدامات باعث افزایش باور و امید شد که همه‌گیری موقتی است»

خانم ملیکه کارتان‌بای‌یوا از جماعت بهائیان اذعان می‌کند که ابتدای قرنطینه بهار سال ۲۰۲۰ از نظر روانی دشوار بود، بیشتر به دلیل سیل اخبار و اطلاعات مربوط به بیماری همه‌گیر کرونا.

«بسیاری از مردم بخصوص نسل پیر ترس داشتند و نسل جوان بی اعتمادی به اخبار. آنگاه نشست‌هایی تنظیم و جلسات نماز به صورت آنلاین ترتیب داده شد که خیلی مهم بود و مردم با هم ارتباط برقرار می‌کردند و برای سلامتی بشریت دعا می‌کردند. این گونه جلسات در سراسر جهان، از جمله قرقیزستان برگزار می‌شد و هر علاقه‌مند می‌توانست به آن بپیوندد».

به گفته وی، «نشست‌های تأمل» بصورت آنلاین نیز بسیار مهم بود، زیرا مردم در آن افکار خود را به اشتراک می‌گذاشتند و اوضاع و اتفاقات را تجزیه و تحلیل می‌کردند. در آن آنها می‌توانستند نظرات خود را در مورد این که چه سهمی می‌توانند در این شرایط داشته باشند و چگونه از یکدیگر حمایت کنند، به اشتراک بگذارند.

او می‌گوید جوانان حضور فعال داشتند. به عنوان مثال در یکی از مناطق جوانان جماعت بهائیان و دوستانشان برای نیازمندان مواد غذایی جمع اوری و توزیع می‌کردند.

خانم کارتان‌بای‌یوا می‌گوید: «این تجربه یک بخش شهر است که در آن ۴۰ خانواده بدون غذا مانده بودند و جوانان این بخش این وضعیت را به همه ساکنان آن اطلاع داده، شروع به جمع‌آوری مواد غذایی کردند و ظرف یک ماه به این خانواده‌ها کمک نمودند. آغاز انجام یک سری اقدامات باعث افزایش باور و امید شد که همه‌گیری موقتی است و مشکلات باعث اتحاد مردم و مساعدت به یکدیگر شد».

اتحادیه کلیساهای قرقیزستان (کلیسای مسیحیان انجیلی)

«ما از تاریخ می‌دانیم که این اولین مورد نیست. شاید در زندگی ما اولین مورد باشد، اما نه در تاریخ بشریت»

کلیسای مسیحیان انجیلی عضو اتحادیه کلیساهای قرقیزستان است. این جماعت کوچک است و شامل حداکثر ۵۰ نفر است. آقای آزناوور کوکشاک‌اف یگانه پیشوای مسیحیان انجیلی است. در میان پیروان او هم خانواده‌ها هستند و هم کسانی که به تنهایی در جلسات شرکت می‌کنند.

مسیحیان انجیلی با خونسردی با همه‌گیری مواجهه کردند. هیچ خشم و عصبانیت نسبت به اعلام وضعیت اضطراری و لزوم انزوا در کار نبود.

آقای کوشاک‌اف می‌گوید: «هیچ روحیه منفی و ناامیدی نبود. تنها یک نوع نوآوری، یک سبک زندگی جدید. ما از تاریخ می‌دانیم که این اولین مورد نیست. شاید در زندگی ما اولین مورد باشد، اما نه در تاریخ بشریت. ما ایمان خود را به آینده از دست نداده‌ایم، ما امروز برای فردا زندگی می‌کنیم. این برای ما چیز جدیدی نیست زیرا بر اساس متون مقدس ما می‌دانیم که چنین زمان‌هایی در راه است و این اولین و آخرین همه‌گیری نیست. این وقایع باید رخ می‌داد و ما باید این را درک کنیم».

این کلیسا جلسات خود را در کالج کتاب مقدس برگزار می‌کند اما با وضع مقررات منع آمد و شد تصمیم گرفته شد که بازدید از مکان‌های عمومی به طور موقت متوقف شود.

«ما بر اساس توافق با کالج کتاب مقدس در کلیسا جمع می‌شویم و مراسم خود را با کمک مالی خیران برگزار می‌کنیم. وقتی فهمیدیم که در قرقیزستان کانون‌های آلودگی پیدا شده است، به توصیه مقامات دولتی تصمیم گرفیتم جلسات خود را به صورت آنلاین در Zoom برگزار کنیم».

برای برخی از مسیحیان انجیلی دو ماه انزوا بسیار سخت بود و عواقب آن هنوز هم احساس می‌شود.

به گفته پیشوای روحانی: «ما به لطف خدا توانستیم این مدت زمان را پشت سر بگذاریم. برخی‌ها یک مقدار پول و پس‌اندازی داشتند و به بقیه اقوام و دوستان کمک و مساعدت می‌کردند. برخی‌ها کار خود را از دست دادند. مثلاً یک برادر ایمانی ما اخراج شد و الآن راننده تاکسی است و همسرش خانه‌دار است. برخی‌ها شغل دیگری پیدا کردند و برخی‌ها تمام وقت کار نمی‌کنند».

جماعت مسیحیان انجیلی هم از ویروس کرونا در امان نماند.

آقای کوشاک‌اف می‌گوید: «من خودم در ماه ژوئیه به کرونا مبتلا شدم، اما من در خانه‌ام بودم و هیچ آزمایشی نکردم. یک زمانی بود که امکان رفتن به جایی برای معالجه وجود نداشت. شاید حدود پنچ،‌ ده نفر از جماعت ما بیمار شدند، اما بدون عوارض جدی».

اما در خصوص واکسیناسیون، مسیحیان انجیلی نگاه منفی ندارند.

وی می‌گوید: «اگر واکسن توسط دولت بررسی شده باشد، اگر مجوز داشته باشد، اگر تجربه مثبتی وجود داشته باشد که ثابت کند که آن واکسن مفید است، ما واکسینه خواهیم شد. در مذهب ما هیچ منعی برای واکسیناسیون وجود ندارد. ما درک می‌کنیم که این واکسن در بدن فیزیکی ما خواهد بود. اگر کسی از خواهران یا برادران ما در قلب خود شکی داشته باشند، ما هرگز او را مجبور نخواهیم کرد، همان طور که مانع نخواهیم شد. ما معتقدیم که همه حق انتخاب دارند».

بودایی‌ها

«دولت کمی زیاده‌روی کرد و قرنطینه را خیلی زود اعلام کرد. باید کمی دیرتر اعلام می‌کرد،‌ وقتی که اوضاع مناسب‌تر شد»

تعداد بودایی‌های قرقیزستان خیلی کم است. حتی خود پیروان بودا آمار دقیقی از تعدادشان در این کشور ندارند. با وجود این اعضای فعال تعالیم بودا سعی کردند وقت خود را در قرنطینه به نفع خود و دیگران بگذرانند. به گفته آقای اولِگ تسوی، رئیس جامعه بودایی «چامسِن»، شیوع بیماری همه‌گیر در سراسر جهان باعث وحشت در میان بودایی‌ها نشد.

وی می‌گوید: «انسان میرنده است و بیماری پدیده حتمی این دنیا. بنابراین ما با صبر و تمکین با ویروس کرونا مواجهه کردیم. ما تمام الزامات دولت را رعایت کردیم: در قرنطینه نشستیم، رژیم ماسک و فاصله اجتماعی را رعایت کردیم. بودا همیشه پیروان خود را به پیروی از قانون فرا می‌خواند. تنها بعضی افراد ناراحت بودند که رژیم انزوا خیلی زود اعلام شد. دولت کمی زیاده‌روی کرد. قرنطینه را خیلی زود اعلام کرد. باید کمی دیرتر اعلام می‌کرد،‌ وقتی که اوضاع مناسب‌تر شد. ولی در هر صورت ما هیچ اعتراضی نداریم».

رژیم انزوای اجباری نیز مشکلی ایجاد نکرد.

«ما این ماه ها را خیلی راحت پشت سر گذاشتیم. اینترنت داشتیم و از طریق WhatsApp و Zoom با یکدیگر در تماس بودیم. ما یک معبد «جای راه» در روستای گورنایا مایفکا داریم که در طول قرنطینه از آن بازدید نکردیم. فقط یک بار یک گروه کوچک روز تولد بودا آنجا جمع شدیم و دیگر آنجا نرفتیم زیرا دستورالعمل‌های دولت باید مراعات شود. از آن بودایی‌هایی که من می‌شناسم هیچ کس به ویروس کرونا مبتلا نشده است، از جمله من. ما مدیتیشن می‌کنیم و مانترا می‌خوانیم و این همه در حفظ سلامتی به ما کمک می‌کند».

بودایی‌ها همچنین سعی کردند در اولین موج ویروس کرونا مسئولیت اجتماعی داشته باشند.

در خاتمه آقای تسوی گفت: «از نظر مالی ما هیچ مشکلی نداشتیم زیرا بیمار نشدیم. کسانی که به ویروس کرونا مبتلا شدند هزینه‌های زیاد داشتند. سازمان ما در امور خیریه حضور داشت. پول و غذا جمع می‌کرد و آن را از طریق سازمان‌های عمومی و داوطلبان توزیع می‌کرد».

اولو تندیک (Uulu Tendik) – سازمان حمایت و ترویج ارزش‌های قرقیزی

«ما فهمیدیم که زمان آن است که در کنار خانواده باشیم و به فرزندان و همسر و والدین توجه بیشتری داشته باشیم»

به گفته خانم کانیکِی سدقاضی‌یوا ، نماینده اولو تندیک – یکی از معدود سازمان‌هایی که ارزش‌های قرقیزی را ترویج می‌کند – در جامعه آنها نسبت به همه‌گیری و اقدامات دولت قرقیزستان مانند هرجای دیگر برخورد شد. آنها از پروتکل‌ها کاملاً پیروی کردند اگرچه در ابتدای کار ناراحت بودند.

خانم سیدقاضی‌یوا می‌گوید: «بعداً همه چیز راحت پذیرفته شد. هیچ برخورد منفی ای نسبت به اقدامات قرنطینه نبود. مردم ما این زمان را فرصتی خوب برای بودن در کنار خانواده خود تلقی کردند. ما به همه این وقایع تجدید نظر کردیم و فهمیدیم که زمان آن است که در کنار خانواده باشیم و به فرزندان و همسر و والدین توجه بیشتری داشته باشیم».

وی افزود که در دوره قرنطینه و وضعیت اضطراری در برخی از مناطق قرقیزستان جامعه آنها دور هم جمع نشدند و از این بابت بسیار نگران بودند زیرا کلیه ارتباطات با عزیزان از طریق پیام‌رسان‌ها و تلفن صورت می‌گرفت.

خانم سیدقاضی‌یوا افزود: «البته یک سری مشکلاتی وجود داشت اما مشکلات عادی برای هر فرد،‌ از جمله مشکلات مالی و نگرانی سلامتی اقوام. دیگر هیچ نگرانی شدیدی نبود تا وحشت و واکنش تند در کار باشد. این طور نبود».

به نظر وی، در ابتدای همه‌گیری بیشتر افراد جامعه ایشان دچار اضطراب بودند. این دوره از نظر روانی دشوار بود، اما این حالت به تدریج محو شد، زیرا مردم اهمیت اقدامات مقامات را درک کردند.

منبع:

https://kloop.kg/t/kak-religioznye-obshhiny-kyrgyzstana-reagirovali-na-covid۱۹/

دوهفته نامه جامعه و فرهنگ قرقیزستان-اردیبهشت۱۴۰۰