شهر مقدس سامراء  که آستان مقدس امامین عسکریین(ع) همچون گوهری درخشان در آن می درخشد در شمال بغداد و به فاصله ۱۱۰ کیلومتری از این شهر واقع شده است.این شهرستان از لحاظ تقسیمات جغرافیایی به عنوان یکی از شهرستان های استان صلاح الدین به شمار می رود. سامراء علاوه بر وجود آستان مقدس ۲ امام همام شیعه در بردارنده میراث غنی تاریخی به ویژه میراث تمدن اسلامی است. سامراء در درون خود بسیاری از اماکن تاریخی و باستانی دوران عباسیان را جای داده  است. وجود برج ملویه،کاخ عباسیان ،مسجد جامع،زندان امامین عسکریین و ... تنها بخشی از آثار تمدنی دوران عباسیان در این شهر مقدس است.علاوه بر آن، اکثریت جمعیتی سامراء را اهل سنت محب اهل بیت(ع) تشکیل داده و این شهر در طول تاریخ محل تلاقی و زندگی مسالمت آمیز دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت(ع) اعم از شیعه و سنی بوده است.

با توجه به دارا بودن گنجینه ای عظیم از میراث تمدن اسلامی ،سامراء به عنوان پایتخت تمدن اسلامی در عراق انتخاب شد. قانون شماره ۵ در سال ۲۰۱۸ در زمینه  انتخاب شهر سامراء به عنوان پایتخت تمدن اسلامی در عراق به تصویب نمایندگان مجلس این کشور رسید.هر چند این قانون مجددا در سال ۲۰۲۰ مورد تعدیل واقع شده و بخش هایی از قانون اولیه تغییر یافت. علت اصلی این تعدیل، عبور کردن از مشکلات عملی پیش رو  به منظور توانایی بخشیدن به کمیته برای انجام وظایف خود اعلام شد.

در ادامه به بررسی قانون سامراء پایتخت تمدن اسلامی عراق بر اساس تعدیل سال ۲۰۲۰ می پردازیم .

قانون انتخاب شهر سامراء به عنوان پایتخت تمدن اسلامی در عراق

  به نام ملت

ریاست جمهوری

براساس آن‌چه که در مجلس نمایندگان تصویب و توسط رییس جمهور توشیح شد و برابر مفاد بند (اول) ماده (۶۱) و بند (سوم) از اصل (۷۳) قانون اساسی، قانون زیر صادر شد:

قانون شماره  سال ۲۰۲۰

قانون تعدیل شده

سامراء پایتخت تمدن اسلامی عراق شماره ۵ سال ۲۰۱۸

ماده ۱

۱-۱ برجسته سازی نقش آستان مقدس عسکریین به دلیل ژرفای دینی و تاریخی و ماهیتش به عنوان سرچشمه نورانی فرهنگ، دانش و تمدنی که دستاورد نقش دو امام عسکری (علیها السلام) است و محوریت این نقش در ایجاد روحیه همزیستی مسالمت آمیز و ارتباط انسانی میان همه عناصر جمعیتی و اهمیت نقش این آستان مقدس در تقویت منابع مالی و اقتصادی شهر سامراء.

۲-۱دوم: توجه به اماکن دینی و آثار باستانی و پشتیبانی از زایران و گردشگرانی که به شهر سامراء سفر می کنند.

۳-۱ :توسعه اداره های محلی شهر سامراء و  ارتقای سطح رده بندی اداری شهرداری به عالی و دیگر بخش های خدماتی، اداری و دینی به گروه برتر و متناسب با رده بندی استان ها.

۴-۱: توسعه اقتصادی جامع گردشگری و پیشرفت و بهبود وضعیت فرهنگی، مدنی، رسانه ای و اقتصادی شهر سامراء و مناطق اطراف آن.

۵-۱ : سرمایه گذاری مطلوب برای اماکن تاریخی و دینی شهر سامراء، به گونه ای که ضامن حفظ ثروت گران‌بهای ملی و یکی از پشتوانه های اقتصاد ملی باشد.

۶-۱: به علاوه ایجاد و تامین نیازهای لازم برای توسعه گردشگری دینی و تاریخی متناسب با نقش تمدن جهانی سامراء، اماکن مقدس،آثار باستانی دینی و هم چنین میراث تمدن اسلامی این شهر .

۷-۱ : توسعه روابط گردشگری و همکاری باستان شناسی میان سامراء و سازمان های ملی و بین المللی گردشگری و آثار باستانی و تلاش برای بازگرداندن آثار باستانی سرقت شده با هماهنگی ارگانهای دولتی مربوطه.

ماده ۲

سامرا پایتخت تمدن اسلامی عراق به شمار رفته و موارد زیر در اجرای این امر در نظر گرفته می شود:

۱-۲ : کمیته آماده سازی متشکل از رییس، معاون رئیس و پنج عضو، به شرح زیر می باشد:

- استاندار صلاح الدین - رییس کمیته.

- نماینده آستان مقدس عسکریین- نایب رییس کمیته.

- فرماندار منطقه سامرا - دبیر کمیته.

- شهردار منطقه سامرا - عضو.

- نماینده وزارت فرهنگ، گردشگری و آثار باستانی - هیات آثار باستانی- عضو.

- نماینده وزارت فرهنگ، گردشگری و آثار باستانی - هیات گردشگری- عضو.

- نماینده دانشگاه سامرا - عضو.

۲-۲: استاندار صلاح الدین، رییس کمیته آماده سازی است و در غیاب وی، نایب رییس کمیته وظایف رییس را بر عهده می گیرد و همه اختیارات اداری و مالی رییس کمیته را دارا خواهد بود.

 ۳-۲: دبیرخانه عمومی شورای وزیران باید دستور العمل خاص تشکیل کمیته برای اجرای بندهای ۱ و ۲ را صادر کند.

 ۴-۲: حد نصاب جلسات کمیته با حضور رییس یا معاون وی و سه عضو کمیته به دست می آید و تصمیمات با حضور اکثریت حاضران گرفته می شود. در صورت برابری آرا، طرفی که رأی رییس یا معاون رییس را همراه با خود دارد، به عنوان رای اکثریت پذیرفته می شود.

۵-۲: کمیته آماده سازی تحت نظارت یک کمیته پارلمانی متشکل از سه نماینده استان صلاح الدین و نزدیکتر به شهر سامرا، دو نماینده ازکمیسیون فرهنگ، گردشگری و آثار باستانی و دو نماینده از کمیسیون اوقاف و امور دینی مجلس عراق قرار دارد. 

۶-۲: کمیته آماده سازی، کمیته های فرعی از نمایندگان وزارت‌خانه های مربوطه یا استانداری صلاح الدین و بخش های خدماتی استان یا شهرستان را به منظور انجام وظایف خود تشکیل می دهد.

 ۷-۲: کمیته باید آن‌چه را که برای دستیابی به اهداف این قانون لازم است، انجام داده و با هماهنگی مقامات مربوطه از منابع انسانی و امکانات موجود در  سطح استان و وزارت‌خانه ها و ارگان های رسمی غیر وابسته به وزارت خانه های دولتی کمک بگیرد و از شرکت‌های عراقی و خارجی برای انجام کارهای مشاوره ای و فنی یا هر کار دیگری که کمیته لازم می داند، دعوت کند.

۸-۲: به منظور دستیابی به اهداف این قانون، سالانه ۱۵٪ کل بودجه استانداری صلاح الدین از مبالغ اختصاص یافته برای توسعه اقالیم و استان‌ها تخصیص می یابد و این اعتبار در بودجه سالانه استانداری در نظر گرفته می شود.

۹-۲: صندوقی برای نگهداری وجوه تخصیص یافته برای اجرای الزامات این قانون به نام (صندوق سامرا، پایتخت تمدن اسلامی عراق) تأسیس می شود که مبالغ تعیین شده در قوانین بودجه سال‌های گذشته به عنوان بخشی از سرمایه صندوق به شمار آید.

۱۰-۲: کمیته، هدایا یا کمک های مالی دولت، موسسات، سازمان ها، بخش خصوصی یا اشخاص را می پذیرد و این مبالغ به عنوان درآمد پایانی خزانه عمومی فدرال ثبت می شود، که توسط وزارت دارایی به صندوق ذکر شده در بند نهم بالا تخصیص می یابد.

۱۱-۲: کمیته آماده سازی (برای صندوق سامرا، پایتخت تمدن اسلامی عراق) در یکی از بانک‌های عراق، حسابی را افتتاح می کند تا مبالغ تخصیص یافته برای این پروژه را بر اساس بند اول ماده (۴۹) از قانون اصلاح شده مدیریت مالی شماره ۶ سال ۲۰۱۹ ، سپرده گذاری  کرده که این حساب باید حسابی مستقل باشد.

۱۲-۲: همه مبالغی که از محل مالیات یا عوارض ساختمانی مسجد ملویه جمع آوری می شود به صندوق سامرا، پایتخت سامرا پایتخت تمدن اسلامی عراق واریز می شود و وزارت دارایی متعهد می شود آن را به همان صندوق تخصیص دهد.

۱۳-۲: کمیته آماده سازی برای اعلام سامرا به عنوان پایتخت تمدن اسلامی عراق، مجاز است زمین های دولتی را برای ساخت پروژه هایی اختصاص دهد که برای اجرای این قانون به آن نیاز دارد، مگر این که مانع اجتناب ناپذیری نداشته باشد و این اراضی تنها برای اجرای قانون شماره (۸۰) سال ۱۹۷۰ منطقه سامرا واگذار شده باشد.

  ماده ٣

این قانون از تاریخ تصویب در مجلس نمایندگان اجرا و در روزنامه رسمی منتشر می شود.

ملاحظات کارشناسی :

۱- باتوجه به میراث مشترک تمدنی در شهر سامرا بویژه عتبه مقدس عسکریه و همچنین وجود حوزه علمیه سامرا و مکتب فقهی سامرا به مرجعیت حضرت آیت الله العظمی سید محمد شیرازی در سال های دور به عنوان یکی از میراث معنوی ، پیشنهاد می شود کمیته معینی از طرف جمهوری اسلامی ایران برای همکاری در حوزه میراث تشیع با مشارکت ستاد عتبات عالیات، وزارت گردشگری و میراث فرهنگی ، دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تشکیل شود .  

۲- با توجه به تبصره ۷-۲ ماده ۲ این قانون  زمینه برای همکاری شرکت های خارجی برای انجام کارهای مشاوره ای و فنی فراهم است که باید از این ظرفیت استفاده شود .