تارنمای دان

سوات (نام یک دره و یک شهرستان در ایالت خیبر پختونخوا پاکستان که با فاصله ۲۵۴ کیلومتری از اسلام‌آباد در میان کوه‌های هندوکش واقع شده ‌است)، از هر لحاظ بی نظیر است. همزمان انواع مختلفی از فرصت های گردشگری وجود دارد که شامل فرصت های گردشگری باستان شناسی، چشم اندازها، اماکن مذهبی و گردشگری فرهنگی می شود. نیموگرام بخشی از سوات شمرده می شود که در آن می توان گردشگری تاریخی و همچنین طبیعت را انجام داد. اگر بقیه پاکستان را کنار بگذاریم، حتی تعداد زیادی از ساکنان سوات خود از منابع تاریخی نیموگرام بی اطلاع هستند.

آثار نیموگرام در محلی به نام شموزی در یافت می شود که از آنجا کل منطقه قابل مشاهده است. به نوعی، این بهترین نقطه استراتژیک است. بیشتر آثار باستانی در بالای تپه ها است. خرابه های نیموگرام تنها ۴۰ دقیقه با خودرو از بریکوت (بریکوت یا بازیره سابق که بنا بر گفته دکتر لوکا ماریا، رئیس هیئت باستان شناسی ایتالیا در پاکستان؛ قدمت ویرانه های این شهر هندو یونانی به قرن ۲ پیش از میلاد باز می گردد و در زمان اسکندر مقدونی آباد شده است) فاصله دارد. فضل خالق، روزنامه نگار ارشد و علاقه مند به باستان شناسی سوات، در کتاب خود "ادهیانه: بهشت گم گشته سوات" می نویسد که این بناهای تاریخی در سال ۶۸-۱۳۶۷ میلادی حفاری شده اند و کاوش های باستان شناسی نیموگرام توسط باستان شناسان پاکستان انجام شده است.

در این کتاب آمده است که این آثار در صومعه ای از ضلع غربی با حیاط بزرگی متشکل از ۳ استوپای بزرگ و ۵۶ استوپای کوچک (استوپا نوعی بنای تپه ‌مانند یا سازه‌ای نیم‌کره است که از آن به‌عنوان محلی برای مراقبه و مدیتیشن در آیین بودایی استفاده می‌شود) پشت سر هم از شمال به جنوب واقع شده اند. هنگامی که این آثار با دقت بررسی می شود، شخص توانایی های مهندسی ۱۹۰۰ سال قبل را تحسین خواهد کرد. علاقه مندان به هنر پس از بررسی گردی استوپاها، طرح های مختلف ساخته شده در آنها و پله ها شگفت زده می شوند. سکه های یافته شده در حین کاوش ها حاکی از آن است که آثاری از نیموگرام مربوط به قرن های ۲ و ۳ میلادی است. سکه های کشف شده مربوط به دوره کوشانی بوده است. علاوه بر سکه، مجسمه هایی نیز از این دوره یافت شده است.

تعداد زیادی از مجسمه های دوره سکاها-پارت ها که داستان های مختلف بودایی را به تصویر می کشند، در اینجا یافت شده است. فضل خالق در یکی از مقالات خود با عنوان "گندهارا" می نویسد که در حدود سال ۸۰ بعد از میلاد، کوشانی ها حکومت گندهارا (گندهارا واقع در منطقه تاکسیلا) را از چنگ اشکانیان و سکاها درآوردند و زمام امور گندهارا را در دست گرفتند و همچنین شهر دیگری را در تاکسیلا آباد کردند. این شهر جدید به یک پایگاه نظامی بزرگ شباهت داشت که با دیواری به طول ۵ کیلومتر و عرض ۶ متر احاطه شده است. این شهر مرکز فعالیت های آیین بودایی بود و زائران آسیای میانه و چین را به خود جلب می کرد. در دوره کوشانی ها هنر، معماری و فرهنگ گندهارا همگی به سطح بسیار بالایی رسیدند که در تاریخ از آن به عنوان عصر طلایی یاد می شود.

قبیله کوشانی ها پیشاور را برای محل قدرت خود انتخاب کردند. بعدها، با گسترش به شرق یعنی به سمت مرکز هند، امپراتوری کوشانی ها بوجود آمد که تا قرن سوم میلادی ادامه داشت. در حدود سال ۲۴۱ میلادی، ساسانیان پارس به رهبری شاپور اول، کوشانیان را شکست دادند و به این ترتیب امپراتوری گندهارا به سلطنت پارس ضمیمه شد، اما ساسانیان به دلیل مشکلات مرزی غربی و شمالی خود نتوانستند مستقیما بر گندهارا حکومت کنند. بنابراین این منطقه تحت سلطه نوادگان کوشان معروف به کوشان های کوچک قرار گرفت. در کتاب فضل خالق، ساکاها-پارتیان به صورت »تورانی یا سکاها-پارتی« نوشته شده است. نفوذ قبایل تورانی آسیای میانه یا سکاها در پنجاب از ۱۱۰ قبل از میلاد آغاز شد. این قبایل عادت داشتند به مناطق شمالی مانند پکتیا افغانستان حمله کنند اما هخامنشیان مانع این کار شدند. این قبایل در منطقه ای که اکنون در ایران به سیستان معروف است، اقامت گزیدند. آنها از اینجا پنجاب را تصرف کردند و به تدریج از دره شمالی سِند عبور کرده و سرانجام تاکسیلا را تصرف کردند. در ربع نخست قرن اول، اشکانیان با مهار سکاها، گندهارا و پنجاب را اشغال کردند و بدین ترتیب سکاها و اشکانیان با یکدیگر آمیخته شدند.

ملاحظه:

سوات ناحیه ای در شهرستان مالاکند ایالت خیبرپختونخوا است. سوات در بخش بالایی رودخانه سوات قرار دارد. این منطقه روزگاری یکی از مراکز اصلی بودیسم تحت سلطنت امپراتوری گندهارا باستان بود، به همین دلیل حضور گسترده ای از نفوذ فرهنگی بودایی در منطقه وجود دارد. سوات تا قرن دهم محل زندگی آیین هندو و بعدها آیین بودایی گندهارا بود. پس از آن منطقه عمدتا تحت کنترل مسلمانان قرار گرفت. در تاریخ معاصر سوات تا سال ۱۹۶۹ میلادی بخشی از ایالت خودمختار یوسف زئی سوات بود. یک دولت شاهزاده ای خودگردان که پس از استقلال از حکومت انگلیس به پاکستان به ارث رسید. این منطقه در اواخر سال ۲۰۰۷ میلادی توسط نهضت طالبان تصرف شد و در پی آن صنعت توریستی بسیار محبوب آن منهدم شد تا اینکه در اواسط سال ۲۰۰۹ میلادی کنترل مجدد پاکستان بر این منطقه برقرار شد. مرکز شهرستان مالاکند که سوات نیز بخشی از آن است، شهر سیدو شریف می باشد. اگرچه بزرگترین شهر و مرکز تجاری اصلی آن شهر مجاور مینگورا است. با جمعیت ۲۳۰۹۵۷۰ میلیون نفر مطابق سرشماری سال ۲۰۱۷ میلادی، سوات پانزدهمین ناحیه بزرگ ایالت خیبرپختونخوا است. به استثنای بالاترین مناطق دره سوات که ساکنین آن قوم کوهستانی هستند، در سوات بیشتر پشتون های یوسف زئی ساکن هستند که از جنوب دره کابل وارد این منطقه شدند. میانگین ارتفاع سوات ۹۸۰ متر است. سوات با جنگل های سرسبز، علفزارها و کوه های پوشیده از برف، یکی از محبوب ترین مقاصد گردشگری کشور است. سوات به سوئیس پاکستان هم مشهور است. در کتب تاریخ آمده است که »سوات« یکی از مهمترین مراکز تمدن گندهارا بوده است. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می دهد بسیاری از تمدن های دیگر به غیر از تمدن گندهارا در دامان سوات شکوفا شده اند. ماهاراجا رام چاندرا جی، شخصیت مقدس هندوها  با استقرار در کوه ایلم سوات آن را برای پیروان آیین هندو مقدس کرد. گفته می شود که عظمت و تقدس کوه ایلم در کتاب های زرتشتیان، پارسی ها و یونانیان یافت می شود. رودخانه ای که در اینجا جریان دارد در کتاب مقدس هندوها ریگ ودا »سواستو« نامیده می شود.  سوات یکی از استان های داریوش اول پادشاه ایران بود که توسط اسکندر مقدونی در سال ۳۲۷ قبل از میلاد فتح شد. در سال ۳۰۵ قبل از میلاد، تحت کنترل سلسله مائوری هند درآمد. حدود ۵۵ سال بعد، قوم اشکانی کنترل منطقه را در دست گرفت. در قرن اول میلادی، تمدن گندهارا تحت کنترل کوشانی ها درآمد.

در قرن هفتم میلادی، »پدما سمباوا« (بودا دوم) سوات را به مقصد تبت ترک کرد. در آن روزها، سوات یک سرزمین مقدس به عنوان منبع اصلی آیین بودایی آسیای شرقی قلمداد می شد و به طور منظم توسط زائران از تبت، چین و جاهای دیگر بازدید می شد. دکتر لوکا ماریا، باستان شناس معروف ایتالیایی است که ۲۷ سال را در دره سوات گذرانده است. وی معتبرترین محقق و باستان شناس اودهیانه (نام قدیمی سوات) در دوران معاصر به حساب می آید. وی در حالی که آثار باستانی سوات را طبقه بندی می کند، می گوید که طبقه بندی این میراث عالی، گسترده و شگفت انگیز دشوار است. اما می توان گفت که یکی از پنجاه مکان مهم باستان شناسی در جهان است. کتاب های باستانی و منابع چینی به روشنی برخی از این آثار را توضیح می دهد.

پروفسور شاه نذر خان، مدیر بازنشسته باستان شناسی و موزه خیبر پختونخوا، می گوید: اودهیانه (سوات کنونی) بخشی از تمدن گندهارا محسوب می شود. به گفته برخی محققان، اودهیانه سلطنت جداگانه ای بود. بناهای باستانی بودایی جدا از زیبایی ​این دره است از اهمیت بالایی برخوردار هستند. استوپا، صومعه ها، ساختمان های مسکونی، قلعه ها و تعداد زیادی صخره های منحنی در امتداد دره پراکنده وجود دارند.