ازدواج و تشکیل خانواده مهمترین سنت اجتماعی در زندگی زن و مرد محسوب می گردد، اما این سنت در میان هندوها دارای اهمیت ویژه ای است و به آن سامسکارا (Samskara) می گویند. باید گفت این واژه یعنی سامسکارا در میان جامعه هند امروز آنقدر شناخته شده نیست و بیشتر به جای این واژه از کلمه «شادی» استفاده می کنند که امروزه این واژه در میان زبان های اردو و هندی مشترک می باشد. ازدواج در هند یک سنت پرهزینه می باشد و برخی از خانواده ها هزینه های هنگفتی را صرف این سنت می کنند.

در برخی از خانواده های هندو دختر و پسر را در هنگام طفولیت نسبت به یکدیگر محرم می نمایند و هنگامی که به سن بلوغ می رسند مراسم ازدواج و تشریفات آن انجام می پذیرد. اما باید گفت که امروزه این امر در بسیاری از خانواده ها منسوخ شده است و ازدواج بیشتر شکل فرهنگ غربی دارد و این رسم فرخنده در سنین پایین معنایی ندارد. باید گفت که نسل جدید معتقد است که زن و مرد بایستی از بلوغ کامل برخوردار باشند و همدیگر را شناخته و پس از گفتگوهای زیاد و رسیدن به تفاهم با یکدیگر ازدواج کنند.

نزد هندوها در ایام عادت ماهانه  زن ناپاک است و با او همچون طبقه فرودست برخورد می شود. در این ایام او نباید در هیچ جماعتی برود و حتی از ورود به آشپزخانه نیز منع می گردد و حق پختن غذا را ندارد و حتی نباید دیگران را لمس کند. تمام این ایام وی در عزلت و تنهایی بسر می برد و حتی برخی از هندوها معتقدند که دیدن منظر و شکل او برای دیگران نکبت به بار می آورد و با آن زن بیچاره تا پاک شدن همچون طبقه فرودست رفتار می کنند. در برخی از خانواده ها زن در این ایام می تواند از خانه بیرون رود. بسیاری از خانواده های هندو طبق آیین و رسوم خود معتقدند که دختری که به حد بلوغ رسید هنگام ازدواجش است و باید برای او شوهری مناسب پیدا کنند.

نقش نظام پدر سالاری هند در مراسم ازدواج

از گذشته تا به حال جامعه هندوستان دارای یک سیستم پدر سالاری بوده است، البته امروزه این سیستم به آرامی در میان نسل جوان در حال از بین رفتن است. در این سیستم پسر و دختر تحت امر والدین خود هستند و والدین برای آنها زوج مناسبی پیدا می کنند. باید گفت در میان جوانان تحصیلکرده نیز تخلف از امر والدین پسندیده شمرده نمی شود. در مراسم ازدواج عروس و داماد در حضور چند تن همدیگر را ملاقات می کنند و موافقت والدین خود را به یکدیگر اعلام می کنند. جالب آنکه پیشنهاد ازدواج معمولاً از طرف اولیای دختر بعمل می آید و پدر داماد با تبختر برای پسر خود بدنبال همسر نمی رود و همیشه پدر دختر باید جویای داماد باشد و واسطه ها (کسانی که رابطه ازدواج دو نفر را مهیا می کنند) بین دو خانواده رفت و آمد می کنند. باید گفت که این واسطه ها را به هندی «کاتاکا» می نامند و بسیار مورد احترام می باشند. پس از توافق حاصل میان دو خانواده، نوبت به منجمان می رسد که طالع هر دو زوج را دیده و روز و ساعت ازدواج را برای آنها مشخص کنند. گاهی اتفاق می افتد که بر حسب تشخیص منجم و عدم اجازه آنها، چندین ماه عروسی به عقب می افتد. پس از مشخص شدن روز و ساعت عروسی منجمان، برهمنان، بزرگان، پدر و مادر زوجین، اقوام و خویشاوندان هر دو خانواده جمع می شوند و اولیای عروس و داماد به یکدیگر شفاهاً و کتباً قول موافقت می دهند. پس از آن راهب برهمن آیات مقدسه اوراد مذهبی را می خواند. این نوع رسم عروسی در زبان اردو نسب نامیده می شوند که واژه ای عربی می باشد. در مناطق شمالی هندوستان آن را «منگنی» (Mangni) می نامند.

فصل عروسی معمولاً در بهار است که از اواخر بهمن تا اوایل اردیبهشت ادامه دارد و این مدت در میان هندوها مبارکترین روزها است. در برخی از نواحی ایالت های راجستان، گجرات و برخی دیگر از ایالت ها رسم است که داماد بر اسب سفید سوار می شود و با نقاره و شیپور به خانه مهمان ها رفته و آنها را برای عروسی دعوت می کند.

چون هنگام زفاف می رسد تشریفات عروسی برپا می گردد. این تشریفات گران قیمت و هزینه دار است، بیشتر خانواده ها آنرا در تالار و در زیر سایبان که به آن «شامیانه» می گویند با حضور بزرگان، خانواده ها و اقوام و خویشاوندان و غیره برگزار می گردد. در این تشریفات باید رب النوع آتش یا «آگنی» ـ (Agnai) ـ به شهادت طلبیده می شود. برای این مقصود آتشی مقدس در وسط تالار از چوب های مبارک روشن می کنند و بر روی آن پیوسته روغن های خوشبو می افشانند. شمع های خوشبو و بخار عود و عنبر فضا را معطر می کند. سپس از رب النوع گنیش (Ganish) دعائی می خوانند و او را عبادت می کنند که به زوج برکت دهد. در این مراسم با استفاده از دستمالی گوشه ای از جامعه کتانی را به جامعه عروس و گوشه دیگر به جامع بلند داماد می بندند و ادعیه ها و اورادهایی با صدای بلند خوانده می شود، در این هنگام است که دست زوجین در زیر دستمال به هم می رسد. پس از آن آیاتی دیگر از کتاب ودا خوانده می شود و طنابی مقدس آورده و به دور گردن پسر و دختر می پیچند. پس از آن راهب دانه های برنج و قطعه هایی از نارگیل را بدور آتش می ریزد. در آخر مراسم عروس و داماد هفت قدم به دور آتش بر می دارند که هر کدام از آن هفت قدم سمبلی از زندگی می باشد و پس از این مراسم آنها به یکدیگر محرم می شوند و به ماه عسل می روند.

البته در برخی نواحی در سن شصت سالگی نیز جشنی برای سالروز ازدواج زوجین برگزار می گردد و همه اقوام و دوستان در آن شرکت می کنند.

قوانین حامی زنان و سوء استفاده از آن علیه کیان خانواده 

چند سال است که قوانین هند بسیار به سمت زنان سوق پیدا کرده است و زنان را قشر ضعیف جامعه عنوان می کنند و قوانینی برای حمایت از آنها نیز گذاشته اند. یکی از این قوانین مربوط به حمایت از همسر علیه خانواده شوهر در امر جهیزیه است. در هند مرسوم است که خانواده همسر بایستی برای مرد جهیزیه کامل را تدارک ببیند و به همین منظور فشار سنگینی روی خانواده دختر است بنابر این قانونگذاران هند قانون حمایت از زنان برای جهیزیه را تدوین کرده که به قانون ۴۹۸ معروف است. اما بسیاری از دختران به ویژه نسل جوان از این قانون سوء استفاده می کنند. بسیاری از آنها در زندگی خود دوست پسری را دارند اما به علت فقر دوستشان نمی توانند با او ازدواج کنند بنابر این با استفاده از واسطه ها با یک خانواده پولدار ازدواج می کنند و پس از چند ماه با بهانه های واهی از خانواده مرد جدا می شوند و به پلیس زنان مراجعه و شکوائیه ای با عنوان ۴۹۸ تنظیم کرده و به  پلیس ارائه می دهند و پس از آن از خانواده شوهر خواستار مبلغی گزاف می شوند. این شکوائیه شاید برای چندین سال بیش از پنج سال ادامه می یابد و خانواده مرد در این سالها هر ماه بایستی به دادگاه رفته تا دادگاه حکم نهایی و قطعی را صادر نماید. به گفته پلیس و حتی وکلا بسیاری این قانون را کلاهبردای میدانند و اعلام کرده اند که از هر هزار شکایت هشت تا ده تای آنها درست می باشد و مابقی آنها دروغ است و تنها هدفشان اخذ مبالغی از خانواده مرد است.