یکی از قدیمی ترین مسجدهای تاریخی عراق مسجد بزرگ سامراء است که از بناهای زمان متوکل، ابتدای قرن سوم هجری، است وساخت آن از ۸۴۸ تا ۸۲۵م طول کشید. این مسجد هم به لحاظ وسعت وهم به لحاظ قدمت از دیگر مسجدهای عراق بزرگ تر است مساحت داخلی آن ۲۴۰ × ۱۵۶ متر ومساحت بیرونی آن ۳۷۶ × ۴۴۰ متر است که در مجموع ۳۸۰۰۰ مترمربع را به خود اختصاص می دهد. چهارده درب ورودی دارد که سه درب در ضلع شمالی، چهار درب در غرب وشرق ونُه درب در جنوب قرار دارد. صحن مسجد نیز ۱۱۰ × ۱۶۰ متر است.

این مسجد در بیرون شهر فعلی سامراء وحدود دو کیلومتر پایین تر از آستان مقدس عسکریین قرار دارد. امروزه، از این مسجد تنها دیواره های آن ومناره معروف به ملویه باقی مانده است. داخل مسجد سقف ندارد وکف آن همه خاکی است.

دیوارهای بسیار ضخیم آن همانند دیوارهای قلعه ای است که حدود دو متر ضخامت دارد. ارتفاع آن ده متر و دارای چهل برج در ضلع های مختلف است. ضلع های شمالی وجنوبی، هریک، هشت برج وضلع های شرقی وغربی دارای ده برج است.

هزینه ساختمان این مسجد در آن دوران، نزدیک به چهارصد هزار دینار طلا بوده است. این مکان ابتدا در خارج از شهر قرار داشت وکنار راه آن بازار ودکان هایی ساخته بودند. راه مسجد به حدی وسیع بود تا خلیفه بتواند سواره یا پیاده به مسجد بیاید ودر آن مسجد نماز گزارد. وسط صحن حوضی ساخته بودند که فواره های آن همواره در حال فوران بود. 

از این مسجد امروزه فقط دیوارها ومناره آن باقی است که در دوران معاصر بازسازی شده است.