نوروزبای حاجی تاغان اولی مفتی اعظم و رئیس اداره دینی مسلمانان قزاقستان در مصاحبه ای گفت: در قزاقستان، علاقه به دانش دینی در حال افزایش است و این روند باید به سمت توسعه جامعه ما و حفظ هماهنگی بین ادیان باشد.
پرسش: وضعیت مذهبی قزاقستان را چگونه ارزیابی می کنید؟
پاسخ: امروز وضعیت دینی در قزاقستان ثابت است، نمایندگان بیش از یکصد ملیت و ۱۸ مذهب در صلح و تفاهم زندگی می کنند که در این میان بیش از ۷۰ درصد مسلمانان سنی مذهب پیرو مکتب حنفی هستند.
شایان ذکر است در سال های اخیر علاقه مردم به دانش دینی در قزاقستان به طور قابل توجهی افزایش یافته است و لازم است این روند برای توسعه بیشتر جامعه ما و حفظ هماهنگی بین ادیان هدایت شود. همانطور که می دانید مسلمانان کشور ما به مذهب حنفی اسلام سنتی پایبند هستند، اما متأسفانه جوانانی نیز داریم که به جهت گیری غیرسنتی اسلام اعتقاد دارند و مسیر های اشتباه را انتخاب می کنند. لازم است با چنین افرادی به طور جدی کار کرد، دلایل توهمات آنها را توضیح داد و آنها را به راه درست هدایت کرد. در این راستا اداره دینی مسلمانان قزاقستان به طور مداوم در تلاش است تا ارزش های معنوی واقعی را ترویج کند.
باید اذعان داشت که در طول سال‌های استقلال، ما موفق به ایجاد یک مدل بهینه از روابط دولتی - دینی شده‌ایم و این یک شایستگی بزرگ هم برای کل مردم چند ملیتی قزاقستان و هم برای مدیریت این کشور است. اعتقاد داریم که تجربه قزاقستان در ایجاد روابط بین دولت، جامعه و دین برای بسیاری از کشورهای جهان واقعا مثبت و جالب است.
در عین حال، باید گفت که جهت گیری اولویت‌دار در فعالیت های اداره دینی، تامین ثبات مذهبی و تقویت دوستی مردم است. در این راستا، مفتیات وظیفه کمک به حفظ اسلام سنتی و مقابله با جنبش های مخرب شبه مذهبی و جلوگیری گسترش ایدئولوژی رادیکال را بر عهده دارد.
پرسش: گفتنش آسان است، اما چگونه این کار را به سرانجام می رسانید؟
پاسخ: برای این منظور، در حوزه دینی باید کار مدبرانه، همه جانبه و مؤثر به صورت مستمر انجام شود. باید توجه داشته باشیم که ما یک مکتب اسلامی قوی داریم که توسط اجداد ما و دانشمندان برجسته مسلمان مانند السیگناکی، فارابی، الاصفیجابی، طرازی، ایتکانی تأسیس شده است.
یک شورای تخصصی وابسته به اداره دینی مسلمانان قزاقستان تشکیل شده است که شامل علمای معاصر، متکلمان، دانشمندان، امامان با دانش عمیق مذهبی و معنوی است که از دانشگاه ها و آکادمی های معتبر اسلامی نظیر: الازهر و حسکی فارغ التحصیل شده اند.
متخصصان دین شناس ما فعالانه و به طور مؤثر در راستای تشکیل مکتب اسلامی سنی در کشور، تقویت وضعیت باثبات دینی و ارتقای ارزش‌ها و فرهنگ ملی تلاش می‌کنند.
همچنین مؤسسه اسلامی دانش افزایی امامان در آلماتی نیز در این کار مشارکت دارد. این سوال مطرح می شود که این موسسه چه ربطی به موضوعاتی دارد که ما در مورد آن بحث می کنیم؟ اما وجود امامان شایسته و فرهیخته، باعث روشنگری جامعه مسلمانان و درک صحیح آنها از اولویت های اصلی دین می شود. بنابراین ما به تقویت سواد دینی امامان نیازداریم تا بتوان افراد با معنویت و دارای فرهنگ دینی عالی را تربیت کرد.
شورایی از ریش سفیدان وابسته به اداره دینی مسلمانان قزاقستان تشکیل شده است. ما باید نهاد باستانی ریش سفیدان و مدرسه زنان سالخورده را که قرن ها در جامعه قزاقستان وجود داشته است، احیا کنیم. به همین منظور اقدامات متعددی صورت گرفت و یک مجمع سراسری ریش سفیدان برگزار شد و قدم بعدی برگزاری مجمعی از زنان مسن است که در آن درباره نقش آنها در جامعه صحبت خواهد شد. امیدوارم این اتفاقات تاثیر مثبتی در جامعه داشته باشد. اطمینان داریم که بزرگان ما از نظر بازخورد عمومی، انگیزه جدیدی به کار اداره مسلمانان خواهند داد.
پرسش: یعنی مومنان نه تنها می توانند عبادت کنند، بلکه می توانند در حفظ صلح، وحدت و رفاه در کشور ما سهیم باشند؟
پاسخ: این دو امر جدایی ناپذیر هستند، همه به هم مرتبط هستند. اسلام دین وحدت و همبستگی است. در این زمینه امسال همایش علمی-کاربردی دینی برگزار کردیم. وظیفه اصلی نشان دادن مسئولیت کارمندان حوزه دین در قبال جامعه برای تحکیم وحدت جامعه مسلمانان و عدم اشاعه شعارهای دروغین مذهبی بود.
بنابراین باید همیشه مردم را به وحدت و نیکی دعوت کنیم. وحدت و صلح موهبتی از جانب خداوند متعال است و ما باید از طریق روشنگری جامعه، از طریق آموزش جوانان قزاقستانی - میهن پرست، سخت کوش، هدفمند، خلاق و همچنین از طریق تقویت ارزش های خانوادگی، ارزش آن را درک نموده و از آنها حراست کنیم.
پرسش: تامین امنیت منطقه از جمله در حوزه مذهبی نه تنها به سیاست داخلی بلکه تا حد زیادی به همکاری و حمایت بین المللی بستگی دارد. چه اقداماتی از سوی مفتیات در این زمینه انجام می شود؟
پاسخ: ما با بسیاری از کشورهای جهان به خصوص با کشورهای ترک زبان روابط معنوی خوبی داریم، حتی نهاد کاری خود را داریم که به آن هئیت مفتیان کشورهای ترک زبان گفته می شود. چندی پیش جلسه این هئیت برگزار شد که در آن رهبران دینی ترکیه، آذربایجان، ازبکستان و قرقیزستان شرکت کردند.
در این جلسه نه تنها مسائل دینی، بلکه ارتقا و گسترش میراث تاریخی، معنوی و فرهنگی جد ما خواجه احمد یسوی و کل جهان ترک و همچنین چشم انداز پروژه های مشترک در زمینه تعلیمات دینی، تقویت همبستگی جامعه اسلامی در مبارزه با چالش ها و تهدیدهای جهانی و جلوگیری از تبلیغ جنبش های مخرب دینی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
به علاوه، کنفرانس بین المللی علمی و کاربردی "سهم مردم ترک در توسعه تمدن اسلامی" در ترکستان برگزار شد که در آن طرف قزاقستانی طرح های متعددی را مطرح کرد، از جمله آنها عبارتند از:
اول، ما باید تمام تلاش خود را برای تنظیم و بهبود همکاری های مذهبی و معنوی بین کشورهای مسلمان به کار گیریم.
دوم، پرهیز از هرگونه اختلاف و مناقشه ـ نژادی، مذهبی، قومیتی و مقابله با تحریکات مختلف سیاسی و عقیدتی در این زمینه ضروری است.
سوم، ایجاد شرایط برای تحقق نیازهای علمی و معنوی ضروری است. این امر می تواند به شکل مراکز علمی و معنوی مشترک یا تبادل تجربیات دانشمندان، ائمه جماعات، معلمان و دانشجویان، تبادل ادبیات، ترجمه مطالعات بنیادین دینی، مشارکت در تحقیقات علمی درباره میراث مسلمانان، برگزاری سمینارهای آموزشی مشترک، کنفرانس ها، سمپوزیوم ها باشد.
در عین حال برگزاری اعیاد مشترک مذهبی، ملی و سنتی، سالگرد شخصیت های برجسته مذهبی، ملی، دانشمندان و نویسندگان جهان اسلام ضروری است.
چهارم، انجام فعالیت های مشترک برای توسعه گردشگری اسلامی.
به عنوان مثال، اداره مسلمانان قزاقستان از قبل شروع به ترویج توسعه گردشگری داخلی کرده است و به همین منظور پروژه «Darhan Dala» را راه اندازی کرده که امکان بازدید از مکان های تاریخی، فرهنگی و مقدس، درجهت شکل گیری فرهنگ زیارت را فراهم می کند.
پرسش: بخشی از جوانان قزاقستانی در جستجوی دانش و اعمال معنوی به دنبال عزیمت به کشورهای خارجی هستند. علت آن چیست؟
پاسخ: در واقع، در آغاز استقلال کشورما، جوانان به دنبال علم و دانش در مؤسسات آموزشی مذهبی خارجی بودند. اما بعدها در قزاقستان با حمایت دولت، دانشگاه اسلامی نور مبارک افتتاح شد که در آن متخصصان واجد شرایط و توانمند از دانشگاه الازهر قاهره تدریس می کنند که از جایگاه بالایی در جهان اسلام برخوردار است.
ما باید جوانان را برای دریافت آموزش دینی در قزاقستان تشویق و ترغیب کنیم. از این رو قصد داریم نظریه آموزش مستمر را در پیش بگیریم که امیدواریم با کمک آن بتوان برنامه درسی کالج های دینی را بهبود بخشید.
همه اینها حکایت از خودکفایی ما در عرصه تربیت دینی دارد. امروزه ۱۲ دکترای علوم، ۲۰۱ نفر دارای مدرک کارشناسی ارشد و ۱۵۵۴ نفر دارای مدرک کارشناسی، یعنی دارای آموزش عالی در حوزه دین داریم. سال گذشته، ۶۰۶ طلبه در دانشگاه نورمبارک و ۹ کالج دینی تحصیلات خود را به پایان رساندند. فکر می کنم این یک نتیجه مطلوبی است.
ضمنا، یک برنامه جامع برای جذب متخصصان جوان به فعالیت های مذهبی در روستا در حال تدوین است. ما به تدریج جوانانی را که آموزش دینی دیده اند استخدام خواهیم کرد، برای این کار پتانسیل خوبی داریم.
پرسش: دیدگاه شما در مورد آداب مذهبی تشییع جنازه مسلمانان در قزاقستان چگونه است؟ زیرا گاهی اوقات قزاق ها برای مراسم تدفین بیشتر از مراسم عروسی هزینه می کنند.
پاسخ: این کار اشتباه است. به همین دلیل ما در مجمع ائمه به طور ویژه اسنادی مانند «فرهنگ بازدید از قبرستان»، «فرهنگ مراسم یادبود» را تصویب کرده ایم که هدف اصلی آن شکل‌دهی آداب و فرهنگ برگزاری مراسم یادبود، بازدید از قبرستان مطابق با شرع است.
متأسفانه گاهی بعضی ها واقعاً هزینه های زیادی را صرف مراسم ختم و بزرگداشت می کنند و کارهایی را انجام می دهند که شرع اقتضا نمی کند.
به‌عنوان راه‌حل جایگزین برای این مسئله، اخیراً در تمام مساجد جامع مناطق، مراکزی را برای خدمات مذهبی و مناسکی افتتاح کردیم که حداکثر کمک را به عزاداران ارائه می‌کند و تمام شرایط لازم برای دفن مسلمانان را فراهم می کند.
متکلمان و امامان اسلام همواره مردم را به پرهیز از اسراف در مراسم دینی توصیه می کنند. این طرح مورد حمایت نمایندگان مردم و قشر روشنفکر کشورمان نیز می باشد.
پرسش: در مورد فرهنگ جشن هایی نظیر عروسی چه می توانید بگویید؟
پاسخ: متأسفانه می بینیم که اکنون ارزش های فرهنگی مردم به شدت در حال تغییر است که این امر در برگزاری چنین مراسم باشکوهی نمود پیدا می کند. بسیاری در حال فراموش کردن سنت ها و فرهنگ شایسته مردم خود هستند. در عوض، برخی «نوآوری‌های» نامفهوم، خالی از معنویت و زیبایی واقعی می‌آیند که از سوی نمایندگان ادیان سنتی و نسل بزرگ‌تر حمایت نمی‌شوند. بنابراین، ما باید با هم کار کنیم تا ارزش ها، فرهنگ، آداب و رسوم خوب مردم خود را برای جوانان به ارمغان بیاوریم.
ملاحظه
قزاقستان از حدود سال ۲۰۰۰م به بعد و به دلیل جهل مبلغان بومی نسبت به مسائل دینی و همچنین گسیل شدن مبلغان غیر بومی از سایر کشورها به این کشور با چالش های فراوانی روبرو شد. زیرا تبلیغ وگسترش آموزه‌های دینی به اشکال مختلف (نادرست) زمینه ایجاد مشکلات عدیده‌ای برای این کشور را فراهم کرد.
با عنایت به اینکه ۷۰ درصد مردم قزاقستان مسلمان هستند در همین راستا موقعیت جغرافیای و سیاسی قزاقستان توجه بسیاری از کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را نسبت به گسترش روابط با این کشور جلب کرده است.
عدم شناخت کافی مبلغین و امامان جماعات از مسائل دینی در سال‌های اولِ استقلالِ قزاقستان، در بسیاری از مواقع نتایج معکوسی در میان پیروان دین اسلام به دنبال داشت. از این رو جهلِ مبلغان دینی به رشد افراط گری در قزاقستان منجر شد. یکی از عوامل اصلی شتاب دهنده گسترش ناآرامی‌ها و اعتراضات ماه ژانویه۲۰۲۲ در قزاقستان، حضور عده زیادی از افراط گرایان و گروه‌های تکفیری در میان مردم عادی بود. با عنایت به جمیع مشکلات بوجود آمده از تبلیغات ناصحیح دینی ، لذا این امر باعث شد ائمه جماعات و مبلغان دینی قزاقستان آمادگی خود را برای همکاری با دولت در راستای مهار افراط گرایی به عمل آورند.
نظر شما