مقدمه
حضرت حسین بن علی (ع) مظهر مظلومیت، در ۱۴۰۰ سال قبل برای حفاظت از دین الهی و صیانت از شیوه ی جدشان پیامبرص قیام نمودند و در کمال مظلومیت در کربلا به شهادت رسیدند. ایشان در دل همه شیعیان و مظلومان و آزادگان عالم از ارزش بسزایی برخوردار بوده و روز به روز بر طیف محبان شان افزوده میشود. با مهاجرت شیعیان و رسیدن آوازه تشیع در اکناف عالم نام و محبت آن حضرت در سراسر دنیا همانند خورشیدی شعله ور گردید، سرزمین شبه قاره، هند و پاکستان نیز یکی از سرزمین هایی است که مورد توجه مهاجران شیعه قرار گرفت، به گونه ای که دین، آیین و تفکر شیعیان نیز در این مهاجرت به سرزمین جدید منتقل گردید. در این میان هندوان از ویژگی خاصی برخوردار بودند. آنها با توجه به منش و خلق و خوی شان فرایِ از مسائل و تفکرات سختگیرانه مذهبی، احترام به مقدسات در وجودشان نهادینه شده و بدان پایبند بودند.
همانگونه که پیش تر گفته شد، سرزمین سند از جمله مکان هایی است که مورد مهاجرت اقوام مختلف قرار گرفت و شاید به دلیل حفظ فرهنگ صلح جویانه خود، مردمان این سرزمین و مهاجرین همگی از زندگی مسالمت آمیزی با یکدیگر برخوردارند. اهل تسنن، تشیع، هندو، مسیحیت و... در کنار یکدیگر زندگی کرده و همگی در ماه محرم و روز عاشورا برای آزاده ی عالم حضرت امام حسین علیه السلام به عزاداری میپردازند. در این بین هندوها که از خوبی ها و محبت سالار شهیدان مطالبی را از مسلمانان و شیعیان شنیده و گاهی از کرامات ایشان برخوردار گشته اند، بدان حضرت ارادت ویژه داشته و بیشتر آنان در محرم پا به پای مسلمانان به سوگواری میپردازند.
این نوشتار در پی آن است تا با بیان تجربی و تحقیقی شراکت پیروان آئین هندو و مسیحیت در عزاداری سالار شهیدان در ایالت سند، به ویژه شهر حیدرآباد و میتی، جلوه دیگری از صلح طلبی و هم زیستی مسالمت آمیز مردم در این دیار ارائه دهد.
عزاداری اقلیت های مذهبی در ایالت سند پاکستان
ایالت سند از لحاظ تحمل و همدلی مذهبی نسبت به دیگر مناطق پاکستان که متاثر از جریانات تندرو مذهبی است، از وضعیت مناسب تری برخوردار بوده و توانسته فرهنگ دیرینه و صلح دوست خود را تا حدود زیادی حفظ نماید.
جمعیت سند حدود ۴۷ میلیون نفر است که ۶.۶ درصد آنرا ( حدود ۳ میلیون نفر) هندوها تشکیل می دهند. پراکندگی هندوها در ایالت سند متفاوت است. بیشترین پراکندگی هندوها در ضلع " تهرپارکر " که ۱.۶ میلیون نفر جمعیت دارد با ۳۵ درصد هندو ( ۵۶۰ هزار نفر)، در عمرکوت که تقریبا ۱ میلیون نفر جمعیت دارد با ۵۰ درصد هندو (۵۰۰ هزار نفر) و در شهر میتی که ۲۲۰ هزار نفر جمعیت دارد با بیش از ۳۰ درصد هندو (۶۰ هزار نفر) قرار دارد. در یک همزیستی مسالمت آمیز توام با احترام متقابل، مسلمانان تهرپارکر بعلت مقدس بودن گاو در آئین هندو از ذبح آن خودداری می کنند و در طرف مقابل هندوها نیز با مشارکت در آئین مسلمانان نظیر روزه داری در ماه مبارک رمضان و ایام عزاداری در ماه محرم، محبت واحترام خود را به مسلمانان ابراز می نمایند.
سند مکانی است که مریدان شاه عنایت[۱] (صوفی) مریدانی از مسلمانان و هندوها دارد که به اسم "ستاری" معروف هستند. همچنین پرچم "لعل شهباز قلندر" صوفی و عارف بزرگ شبه قاره در این سرزمین برافراشته است.
در ایالت سند شهروندان هندو در ماه محرم هیچ گونه مراسم شادی و عروسی برگزار نمی کنند و احیانا اگر عقد کردند مراسم عروسی را نمی گیرند، در محرم لباس سیاه بر تن نموده و حتی نذری داده و عزاداری می کنند.
در شهر حیدرآباد، دومین شهر بزرگ ایالت سند و سومین شهر بزرگ پاکستان خانه هایی وجود دارد که با پرچمی شبیه پرچم حضرت ابوالفضلع مزین است. در شهر حیدرآباد حدودا یکصد تکیه در ماه محرم عزاداری سید الشهدا ع را برپا می کنند. بین این تکایا، تکیه ای متعلق به هندوها است که در محله "شیخ" برپا می شود و ۶۰ در صد افراد عزادار حاضر در آن هندو هستند.
پیروان آئین هندو از صدها سال قبل به غیر از حیدرآباد، در شهرهای تندو محمدخان، میرپورخاص، تندو الهیار، سانگر، عمرکوت، تهرپارکر، بدین، تته، دادو و مناطق دیگر ایالت سند با برپای عزاداری و توزیع نذری، ارادت خود را به سید الشهدا ع ابراز می کنند. در منطقه عمرکوت افرادی هستند که خود را حسینی هندو[۲] می نامند.
زوار عبدالستار درس[۳] در این خصوص می گوید : تاریخ عزاداری اقلیت های مذهبی در ایالت سند به واقعه عاشورا برمی گردد. طبق یک روایت "راجا چندر گپت" ، حاکم وقت هند با شنیدن خبر واقعه کربلا لشکر خود را برای کمک به حضرت امام حسین ع اعزام کرد و اولین کسی بود که رسما در هند مراسم روز عاشورا را برگزار کرد.
این امر منحصر به عزاداری نیست. در ایالت سند تکایای مختلفی وجود دارد که به نام اقلیت ها است. در محله پیشاوری شهر حیدرآباد تکیه ای به قدمت صد سال به نام "تکیه ی چمن" وجود دارد. این تکیه در سال ۱۹۲۵م تاسیس شد و هر سال اول ماه محرم دسته عزاداری راه می اندازند.
به روایتی دیگر، تکیه را فردی به نام " چمن لال " دایر کرد که فرزندی نداشت. روایت شده است که فردی به وی گفت که نزد ذوالجناح[۴] رفته و نذر کرده تا خداوند به او فرزندی عنایت کند. وی بعد از یک سال صاحب فرزندی شد. چمن لال به نشانه شکرانه با نصب علم، تکیه ای را بنا کرد که تا کنون وجود دارد.
غیر از هندوها، مسیحیان ایالت سند نیز به سیدالشهدا ع ارادت دارند. در حیدرآباد پشت بام تعداد زیادی از خانه های مسیحیان، علم حضرت ابوالفضل ع نصب شده است. این افراد در محرم با احترام زیاد نذری حضرت را توزیع و ایستگاه‌های خیریه‌ای با نام " سبیل " دایر می کنند.
همچنین در شهر حیدرآباد تکیه ای به نام یک فرد مسیحی وجود دارد که به اسم " تکیه الیکات " معروف است. ظاهرا در زمان حکومت رژیم انگلیس یک خانم پزشک بریتانیایی به همراه فرزندش آقای ایلیکات در حیدرآباد زندگی می کرد که اغلب برای عرض ادب به آستان اشرف شاه بخاری[۵] رفته، نذری می دادند و سقایی می کردند. آقای ایلیکات در سال ۱۹۳۸م تکیه ای در شهر حیدرآباد شبیه روضه امام حسین ع و گهواره قنداقه حضرت علی اصغر ع به اسم خود تاسیس کرد که تاکنون وجود دارد و محل برپایی محافل عزاداری است. ایلیکات که مسلمان شده بود، اسم خود را " شیخ علی گوهر " گذاشت. بعد از فوت ایلیکات، وی در همان تکیه به خاک سپرده شد. این مکان که اکنون به "حسینیه الیکات" معروف است، محل گردهمایی عزاداران از همه مذاهب مختلف است تا حاجات خود را در آنجا دریافت کنند.
در سند هیچگاه تعصب مذهبی وجود نداشت و به همین دلیل مسلمانان از مذاهب شیعه و سنی و هندو ... برای امام حسینع عزاداری کرده و سینه زنی می کنند. بنظر میرسد فرهنگ مسلمانان و آئین هندو بر یکدیگر تاثیر گذار بوده و هدف از عزاداری و اجرای آئین سینه زنی هندوها در همراهی با شیعیان، اعتراض در مقابل ظلمی است که بر سیدالشهدا ع روا شده است[۶].
آوازه همزیستی و مشارکت هندوها در برپایی آئین عزاداری حسینیع به قدری فراگیر شده است که خبرگزاری BBC اقدام به تهیه فیلمی مستند از عزاداری هندوها در شهرستان میتی[۷] نموده است.
خانم "شمائله جعفری" گزارشگر تلویزیون BBC در این مستند با یکی از هندوهای شهر میتی به نام آقای "مکیش" مصاحبه ای را انجام میدهد و با حضور در محل زندگی ایشان از مراحل تهیه نذری و آماده نمودن ذوالجناح (اسب مخصوص تعزیه) تصویر برداری می کند. در این مستند آقای مکیش می گوید: ما عاشق امام حسین علیه السلام هستیم و او را دوست داریم. امام حسین علیه سلام فقط رهبر مسلمانها نیست. ایشان برای جلوگیری از ظلم و ستم و زنده نگهداشتن مهر و محبت به انسان قیام کرد.
آقای "مکیش" در ادامه این مستند می گوید: بین ما و شیعان هیچ اختلافی نیست. ما در ایام ماه محرم لباس مشکی به تن کرده و هر روز به حسینیه شیعیان رفت و آمد می کنیم و هیچ کس اعتراضی به ما نمی کند. او می گوید خانم های هندو در این ایام منتظر دستجات عزاداری هستند تا حاجات خود را از عزاداران حسینی بگیریند.
هندوی دیگری که در این مستند به آن پرداخته شده است آقای " ایشور " یکی از خوانندگان هندو است. او می گوید با وجود اینکه هندو هستم ولی در مراسم عزادری امام حسین ع شرکت کرده و از روز اول تا ۱۰ محرم نوحه می خوانم.
آقای "موهن لال" هندوی دیگری است که در این مستند نشان داده میشود. "موهن" در امام بارگاه "میتی" از عزاداران حسینی استقبال و پذیرایی می کند. او برای آماده کردن نذری، صبح زود از خواب بیدار می شود و در این کار بچه های هندو هم به آقای موهن لال کمک می کنند.
موهن لال می گوید: مذهب ما در خصوص شرکت در مراسم عزاداری حسینیع محدودیتی ندارد. در این امام بارگاه مسلمانها برای خوردن غذای نذری حضور پیدا می کنند. ما برای ماه محرم احترام زیادی قایل هستیم و در عزاداری امام حسین ع شرکت می کنیم. این رابطه یک طرفه نیست زیرا مسلمانها هم در مراسم هندوها شرکت می کنند. در انتهای این گزارش به تشکیل بزرگترین دسته عزاداری در روز ۱۰ محرم در شهر میتی اشاره میشود که تعداد کثیری از هندوها نیز شرکت می کنند.
[۱]. عنایت خان، بنیان گذار طریقۀ چشتیه از فرقه های صوفیسم است. دانش او از اندیشه‌ها و آداب صوفیانه، مبتنی بر آموزه‌های مشایخ هندی و تفاسیر اندیشمندان غربی (مانند هانری کربن) از تصوف، همراه با روی‌کردی روان‌شناسانه بود.
وی در ۲۰۰۰م رهبری طریقه را به پسرش ضیاء عنایت خان سپرد.
[۲] . از میان طبقات ضمنی برهمنان طبقه "دت" با مختار قاسم ثقفی به منظور انتقام گرفتن خون امام حسین در جنگ شرکت میجویند و به شهادت میرسند. به این گروه برهمنان حسینی میگویند.
[۳] . مدیر کمیته روابط عزادرای ایالت سند
[۴] . در پاکستان هنگام محرم اسبی را شبیه اسب امام حسین ع آذین می کنند که به ذوالجناح معروف است و مردم با نیت مرکب امام حسین ع بر آن نذر و نیاز می کنند.
[۵] . سید عطاءلله شاه بخاری از اولاد حضرت شیخ عبدالقادر گیلانی می باشد و سلسه ی نسبش به حضرت امام حسنع میرسد. وی از آغاز به شعر و سخنرانی علاقه ای خاص داشت و در میان علماء اهل سنت عزت و شرف و مقامی عالی داشت. سیدعطاءلله شاه درتاریخ یکم ربیع الاول سال۱۳۱۰هجری قمری در منطقه ی"پتنه" درخانواده مذهبی چشم به جهان گشود.
[۷] . شهرستان میتی (MITHI) از توابع ضلع تهرپارکر در ایالت سند است.
نظر شما