فمینیسم و ​​حقوق زنان در قرقیزستان

چکیده

رعایت حقوق زنان از دوران باستان امری ذاتی برای قرقیزها بوده است. در ذهن این مردم، برابری جنسیتی و حقوق زنان معنایی منفی ندارد، زیرا با دین و آیین آنها مغایرتی ندارد. اما مفهوم فمینیسم که نسبتاً جدید است و در اصل اهدافی را که اعلام می‌کند، دنبال نمی‌کند، باعث بی‌اعتمادی و احساسات منفی در بین قرقیزها شوده است. از این رو، در این مقاله مفاهیم «حقوق زنان» و «جنبش‌های زنان» و «فمینیسم» و «جنبش‌های فمینیستی» را که اهداف و روش‌های متفاوتی دارند، از هم جدا می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها

فمینیسم، حقوق زن، هجوم، اسلام، فرهنگ.

 

پیشگفتار

فمینیسم مجموعه‌ای از جنبش‌ها با هدف مبارزه با تبعیض بر اساس جنسیت است. اساساً جنبش‌های فمینیستی از برابری زنان در برابر مردان حمایت می‌کنند. ارزش‌های فمینیسم ممکن است با ارزش‌های گروه‌های ملی و محافظه‌کاری که در آن سنت‌ها و آداب و رسوم خاصی اتخاذ می‌شود، در تضاد باشد و در نتیجه یکی از طرفین سعی در تسلط بر دیگری دارد.

در اکثر موارد جنبش‌های فمینیستی ماهیت لیبرال-دمکراتیک و سوسیالیستی دارند. فمینیست‌های لیبرال برای برابری زن و مرد مبارزه می‌کنند و هدف فمینیسم سوسیالیستی مبارزه با ستم بر زنان است که منشأ آن می‌تواند سبک زندگی مردسالارانه باشد که در آن مردان از امتیازات خاصی برخوردار هستند.

فمینیسم و ​​حقوق زنان در قرقیزستان شوروی

در دسامبر 1917، یک ماه پس از انقلاب اکتبر، دولت موقت تمام قوانین محدودکننده حقوق زنان در قلمرو امپراتوری روسیه سابق را لغو کرد. زنان حق تحصیل، مالکیت، انتخاب حرفه، طلاق و سقط جنین را دریافت کردند. دستمزد برابر معرفی شد و حقوق زنان در حوزه‌های مدنی و سیاسی در اولین قانون اساسی شوروی گنجانده شد. بدین ترتیب رعایت حقوق زنان در کشورهای اتحاد جماهیر شوروی به منظور بسیج زنان برای ایجاد یک کشور توسعه یافته اقتصادی آغاز شد.

تاریخ فمینیسم در اتحاد جماهیر شوروی به وضوح بین دولت موقت و دولت شوروی فرق می‌گذارد، زیرا تغییرات انقلابی در حقوق زنان دقیقاً تحت رهبری دولت موقت ایجاد شد. دولت موقت شامل روشنفکران رادیکال بود که از برابری زنان و ایده‌های فمینیستی حمایت می‌کردند. با حمایت آنها فمینیست‌ها برای حقوق زنان لابی کردند. دولت موقت قوانین انقلابی را تصویب کرد که بر چارچوب قانونی مبتنی بود که مدت‌ها قبل از سرنگونی رژیم تزاری توسط فمینیست‌ها تهیه شده بود. تمام قوانین بعدی که حقوق خانواده و باروری زنان را تنظیم می‌کرد نیز بر اساس چارچوب قانونی پیشنهادی فمینیست‌ها بود.

اما ادامه همکاری جنبش فمینیستی و دولت شوروی به دلیل ایدئولوژی کمونیستی و نگرش آن به زن غیرممکن شد. شوروی زن را نه به عنوان یک سوژه مستقل، بلکه به عنوان یک ابژه از ماشین دولتی در نظر می‌گرفت. تمام فعالیت‌های حرفه‌ای و شخصی زنان توسط دولت محدود می‌شد، در حالی که ایدئولوژی فمینیستی زنان را به عنوان افرادی آزاد و مستقل می‌بیند.

فمینیسم به زودی مخالف اهداف مبارزه طبقاتی اعلام و «بازمانده بورژوازی» شناخته شد. جنبش زنان تحت تعقیب و آزار قرار گرفت و در سال 1918 سازمان‌های فمینیستی دیگر وجود نداشتند.

جنبش زنان در قرقیزستان شوروی

تاریخ جنبش زنان در قرقیزستان با اولین کنگره استانی زنان کشاورز، کارگر و دهقان آغاز می‌شود که توسط کمیته استانی قارا- قرقیز حزب کمونیست در پیشْپِک در 5 تا 8 مارس 1925 برگزار شد. در این کنگره 105 نماینده حضور داشتند که 85 نفر از آنها قرقیز بودند. در این کنگره چشم‌انداز کار در میان زنان، وضعیت قانونی آنها، وضعیت تحصیل زنان، مشارکت در ساخت و ساز شوروی، مشارکت دختران در کومْسومول و گروه‌های پیشگام مورد بحث قرار گرفت.

برای اولین بار در تاریخ مردم قرقیزستان زنان گرد هم آمدند تا با نمایندگان حزب و دولت شوروی به بحث و بررسی و تشریح اقداماتی برای بهبود وضعیت خود بپردازند. اولین کنگره زنان قرقیزستان نقش بزرگی در بیداری عزت نفس زنان و ایمان به زندگی شاد جدید ایفا کرد و به افزایش بیشتر کار و فعالیت سیاسی- اجتماعی زنان کمک کرد.

در سال‌های ۱۹۲۶-۱۹۲۵ چندین مدارس برای ریشه‌کَنی بی‌سوادی در سراسر قرقیزستان باز و شبکه‌ای از مؤسسات آموزش حرفه‌ای ایجاد شد، از جمله 2 هنرستان کشاورزی، موسسه روشنگری، هنرستان آموزشی، دوره‌های تعاونی، مدارس کارآموزی کارخانجات برای نوجوانان، 3 مدرسه حرفه‌ای زنان، دوره‌های مامایی و غیره.

هجوم - آزادسازی زنان شرق

8 مارس 1927 اداره زنان کمیته منطقه‌ای ترکستان حزب کمونیست کارزاری را برای «آزادسازی زنان شرق» آغاز کرد که «هجوم» (به معنی «تاخت و تاز» از زبان عربی) نامیده شد. هدف اصلی این کمپین ریشه‌کَنی آداب و رسوم اجتماعی «کهنه» بود، از جمله عروس‌ربایی، حجاب، ازدواج‌های زودهنگام، ضرب و شتم و قتل زن، انزوای اجتماعی و محکومیت. زن شرقی به فضای عمومی کشیده شد، درگیر کارهای سیاسی- اجتماعی و کارهای صنعتی شد و زندگی خانگی تغییر کرد.

رهایی از روسری و حجاب به نمادی از رهایی و مدرن شدن منطقه «عقب مانده» تبدیل شد. پوسترهای ویژه چاپ می‌شد، اقدامات رادیکال برای سوزاندن حجاب به عنوان رهایی از ظلم و بردگی انجام می‌شد، آداب و رسوم محلی که حقوق زنان را نقض می‌کرد، جرم دانسته می‌شد.

اداره زنان کمیته منطقه‌ای ترکستان حزب کمونیست قصد داشت در شش ماه، تا دهمین سالگرد انقلاب اکتبر، به آزادی زنان آسیای میانه دست یابد، اما در واقع اجرای این کمپین سی سال طول کشید.

توسعه جایگاه زنان

در سال 1929 در قرقیزستان 19 آرْتِل زنان وجود داشت که از طریق همکاری مصرف‌کنندگان ایجاد شده بودند. در سال 1940 در کارخانجات کشور 52.9 هزار زن کار می‌کردند که 32 درصد از کل کارگران را تشکیل می‌دادند.

نتایج کار و فعالیت زنان و دختران در تمام بخش‌های اقتصاد ملی و ساخت و ساز فرهنگی در اولین کنگره سراسری زنان جوان قرقیزستان که در 15 اکتبر 1935 در فرونزه برگزار شد، مورد بحث قرار گرفت. در 20 تا 22 اکتبر 1938 دومین کنگره سراسری زنان جوان قرقیزستان برپا شد.

در سال 1941 در 6 دانشگاه و 33 هنرستان کشور 9000 دانشجو، از جمله حدود 3000 زن تحصیل می‌کردند.

در طول سال‌های جنگ در تمام بخش‌های اقتصاد ملی عمدتاً زنان کار می‌کردند. در سال 1943 در سراسر قرقیزستان 114 زن به عنوان رئیس مزارع جمعی (کُلْخوز)، 1181 نفر به عنوان سرکارگر و 1022 زن به عنوان مدیر مزرعه کار می‌کردند.

در سال 1960 در قرقیزستان 200 شورای زنان وجود داشت، اما در پایان سال 1965 تعداد شوراهای زنان به 1200 رسید که 23 هزار زن در آنها کار می‌کردند و در سال 1982 بیش از 2000 شورای زنان وجود داشت که بیش از 14000 فعال را گرد هم می‌آورد.

در سال 1948 تعداد زنان قرقیز در اقتصاد ملی قرقیزستان 10.6 هزار نفر بود و در سال 1976 به 142.8 هزار نفر رسید و افزایش بیش از 13 برابری داشت.

در طول سال‌های شوروی 10 کنگره زنان برگزار شد که در آن اقدامات مشخصی برای افزایش نقش زنان در ساخت و ساز اقتصادی و فرهنگی ترسیم شد. زنان در تمام عرصه‌های اقتصاد ملی حضور داشتند. نظام سهمیه‌بندی شوروی زنان را از یک سوم پست‌های رهبری عالی در مدیریت اقتصاد و دولت و مشارکت آنها در تمام سطوح حکومتی برخوردار می‌ساخت. سیستم گسترده آموزش پیش‌دبستانی، متوسطه و عالی، حمایت دولتی از مادری و کودکی، کنترل دولت و اتحادیه‌های کارگری بر شرایط کار زنان، سیاست جذب زنان به کار و فعالیت دولتی، حزبی، نمایندگی، قضایی، عمومی و غیره وضعیت زنان را بالا برد.

قرقیزستان مستقل

پس از فروپاشی شوروی و 70 سال کمونیسم، در قرقیزستان خلاء ایدئولوژیک شکل گرفت. برخلاف سایر کشورهای پساشوروی که در جستجوی ایدئولوژی جدید به مسیر دولت مدرن بازگشتند، قرقیزستان چنین فرصتی را نداشت. دولت به سمت ناسیونالیسم و بازگشت به سنت‌های فرهنگی حرکت کرد که مبنایی برای ایدئولوژی جدید دانسته شد.

این ‌مسیر سنت‌گرایی بلافاصله نتایج خود را نشان داد. از ابتدای سال 1991 نمایندگی زنان در بخش اقتصادی قرقیزستان به سرعت کاهش پیدا کرد. اشتغال زنان قرقیز در بازار کار از سال 1991 تا 2007 از 81.6 درصد به 42.3 درصد کاهش یافت و روند کاهشی این شاخص هنوز ادامه دارد.

حضور زنان در نهادهای دولتی، به ویژه در مجلس به شدت کاهش یافت. با این حال، یکی از اولین سازمان‌های غیردولتی زنان، کمیته زنان جمهوری قرقیزستان، جانشین قانونی شورای کشوری زنان بود که در سال 1991 به ثبت رسید.

سال 1996 در قرقیزستان سال زنان اعلام و کمیسیون دولتی امور خانواده، زنان و جوانان تشکیل شد. در هر دو مجلس پارلمان کمیته‌های حمایت از سلامتی، امور زنان، خانواده و جوانان تشکیل و «جهت‌های اساسی برنامه ملی «آیالزات» برای سال‌های ۲۰۰۰-۱۹۹۶» تدوین شد و در تمام استان‌های کشور مراکز ابتکارات زنان برای اجرای این برنامه ایجاد شد.

متأسفانه، پارلمان کاملاً مردانه کشور که در اواسط دهه 2000 حدوداً سه سال وجود داشت، باعث عقب‌نشینی قوانین ملی شد. در دوره این مجلس بود که سعی شد چندهمسری و اصل جرم‌انگاری سقط جنین مطرح شود که مجلس تنها با فشار لابی گروه‌های زنان آن را رد کرد.

تنها پس از آن، در سال 2007، قوانین مربوط به برابری جنسیتی و ضد خشونت و اقدامات ویژه برای حمایت از زنان در سیاست به تصویب رسید که حضور 30 درصدی زنان در پارلمان را تضمین کرد. یک پیشرفت چشم‌گیر در تاریخ قرقیزستان و کل آسیای مرکزی این بود که رئیس‌جمهور قرقیزستان در سال‌های ۲۰۱۱-۲۰۱۰ خانم رُزا اوتونْبایوا بود.

اما پس از انقلاب دوم، احساسات ملی‌گرایانه در کشور بالا گرفت. سال 2010 جنبش ملی- میهنی «قیرْق چورو» (چهل پهلوان) ایجاد شد. این گروه کیفرجویان به دلیل مبارزه غیرقانونی علیه نقض اخلاق از سوی زنان قرقیز در قرقیزستان و روسیه مشهور شد. اعضای این جنبش نمایشگاه هنر معاصر «فِمینالَه» را در سال 2019 برهم زدند. این کیفرجویان خواستار ممنوعیت پرفورمانس یک فعال برهنه و استعفای مدیر موزه هنرهای تجسمی بیشکک شدند و وزارت فرهنگ به نمایندگی از دولت به خواسته‌های آنها گوش فرا داد، استعفای مدیر موزه را پذیرفت و بخشی از نمایشگاه را به دلیل «سانسور» حذف کرد.

سال 2012 گروه فمینیستیBishkek Feminist Initiatives  یک سری راهپیمایی‌هایی برای دفاع از حقوق زنان و کمپین‌های رسانه‌ای علیه تأثیرات محافظه‌کارانه بر زنان برگزار کرد که منجر به تلاش‌های ارتجاعی بیشتر برای محدود کردن آزادی فردی و اجتماعی زنان شد که اکنون نتیجه آن در انشعاب آشکار در گفتمان اجتماعی قرقیزستان دیده می‌شود.

26 ژانویه 2013 دولت قرقیزستان مجازات ربودن زن به خاطر ازدواج اجباری را تشدید کرد و مدت حبس مرتکب این جرم اکنون از سه تا ده سال است. با وجود اصلاحات بیشتر در قانون و مجازات‌های سخت‌تر در سال‌های بعد، روند ربوده شدن زنان در قرقیزستان ادامه دارد. به طور متوسط ​​سالانه 200 مراجعه از سوی دختران و والدین آنها صورت می‌گیرد، اما تنها 5 درصد از شکایات به دادگاه می‌رسد. طبق گزارش سازمان ملل، هر ساعت یک دختر در قرقیزستان ربوده می‌شود و 35 درصد از ازدواج‌ها در این کشور در نتیجه چنین عروس‌ربایی صورت می‌گیرد.

در تاریخ 2 تا 3 مارس 2015 به ابتکار فعالان عمومی و سازمان‌های مردم‌نهاد در بیشکک برای اولین بار همایش ملی زنان قرقیزستان برگزار شد. این رویداد به سه تاریخ مهم اختصاص داشت: نودمین سالگرد جنبش زنان قرقیزستان، بیستمین سالگرد مجمع جهانی زنان در پکن و پانزدهمین سالگرد قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که اهمیت زنان را در برقراری و حفظ صلح و بازسازی پس از جنگ به رسمیت می‌شناسد.

5 اکتبر 2016 دولت نکاح با خردسالان را ممنوع کرد و برای والدین و روحانیون مجازات کیفری از سه تا پنج سال حبس در نظر گرفت.

سال 2019Bishkek Feminists Initiatives  یک راهپیمایی برای حقوق زنان، کودکان و ال‌جی‌بی‌تی در بیشکک برگزار کرد که صدها نفر در آن شرکت کردند، اما اکثر جامعه قرقیزستان بسیار خشمگین شدند. برخی از نمایندگان پارلمان خواستار مجازات کسانی شدند که اجازه دادند «اولین رژه همجنسگرایان در آسیای مرکزی» در پایتخت برگزار شود، اما بعداً سازمان‌دهندگان راهپیمایی اعلام کردند که نمایندگان دگرباشان جنسی برای چهارمین سال متوالی است که در راهپیمایی‌های مسالمت‌آمیز هشتم مارس شرکت می‌کنند.

 

سازمان‌های غیردولتی زنان و جنبش‌های فمینیستی

امسال دهمین راهپیمایی سالانه زنان در بیشکک حدود 500 نفر را گرد هم آورد. همزمان با راهپیمایی همبستگی زنان علیه خشونت مبتنی بر جنسیت، در بیشکک راهپیمایی مادران قهرمان برای ارزش‌های سنتی برگزار شد. این رویداد توسط وزارت کار، تامین اجتماعی و مهاجرت به همراه حزب بازنشستگان قرقیزستان برگزار شد.

سنت‌گرایی رو به رشد در قرقیزستان با مخالفت نمایندگان جنبش فمینیستی روبرو می‌شود که عمده‌ترین آنها عبارتند از: ابتکارات فمینیست های بیشکک (Bishkek Feminists Initiatives)، 8/365، موزه هنر فمنیستی (Museum of Feminist Art)، Femsoc، سازمان ال‌جی‌بی‌تی «لابْریس» و مرکز بحران «شانس». آنها با حمایت مالی برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP)، آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده (USAID)، نهاد سازمان ملل متحد برای برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان (UN Women)، عفو بین الملل، بنیاد سوروس و سفارت ایالات متحده رویدادهای مختلفی مانند «تارْتینْبا فِسْت» در حمایت از فمینیسم و ​​روابط جنسی آزاد برگزار می‌کنند. با این حال، این جنبش‌های فمینیستی طرفداران بسیار کمی دارند و بیش از 500 نفر مشترک در شبکه‌های اجتماعی ندارند. اکثریت قریب به اتفاق رهبران و پیروان این جنبش‌ها زیر ۳۰-۲۵ سال سن دارند.

اما از حقوق و آزادی‌های سنتی زنان در قرقیزستان بیش از 80 سازمان غیردولتی و 15 مرکز بحران برای زنان، از جمله «همایش سازمان‌های غیردولتی زنان»، «آلاتوو آییم‌داری» و «سِزیم» حمایت می‌کنند. فعالیت آنها در ذهن مردم بر خلاف جنبش‌های فمینیستی باعث ایجاد احساسات منفی نمی‌شود.

سیر به سوی سنت‌گرایی

فمینیست‌ها و فعالان بیم آن دارند که با آمدن صادر جباروف ترویج افکار فمینیستی کند شود و سازمان‌های مختلف حتی ممکن است محدودیت‌ها و مقاومت‌های مختلفی را در اجرای ابتکارات خود احساس کنند، زیرا او بارها در سخنرانی‌های خود بر لزوم آموزش و پرورش نسل جدید بر اساس اخلاق و معنویت تأکید داشت. در پایان ژانویه سال جاری رئیس‌جمهور فرمان «پیرامون رشد معنوی و اخلاقی و تربیت بدنی شخص» را امضا کرد. این سند از جمله می‌گوید که نهادهای دولتی باید «مطابقت آموزش و پرورش در سیستم آموزشی با ارزش‌های سنتی فرهنگی، معنوی، اخلاقی و خانوادگی را تضمین نمایند».

در طول ۱۵-۱۰ سال اخیر علاقه به اسلام در قرقیزستان به طور قابل توجهی افزایش یافته است و واعظان و فعالان مذهبی در مورد نقش زن در اسلام صحبت‌های متفاوتی دارند. برخی با اشاره به نقش سنتی زنان در خانواده، ارزش‌های مردسالارانه را ترویج می‌کنند. مبلغان و فعالان دیگری نیز هستند که به حقوق زنان و لزوم احترام به زنان در خانواده اشاره می‌کنند.

فعالان و سازمان‌های غیردولتی اسلامی نیز در کشور وجود دارند که موضوع حقوق زن در اسلام و فعالیت را در میان زنان مذهبی ترویج می‌کنند. این جنبش‌ها با اقدامات مختلفی که با هدف خودسازی زنان مسلمان، آموزش، ورزش و شناخت بهتر حقوق آنها انجام می‌شود، شناخته شده‌اند. از جمله این فعالان می‌توان به اِلیانا-مریم ستارِوا سردبیر مجله اسلامی «امت»، جمال فرانْت‌بیک قیزی رئیس سازمان زنان مسلمان «متکلم» و گُلْنور آسانُوا رئیس بنیاد خیریه «آق باگیت» اشاره کرد.

 

خلاصه

در اتحاد شوروی فمینیسم سوسیالیستی وجود داشت که برای تغییرات اساسی در کل جامعه کار می‌کرد و زنان را به دلیل موقعیت نابرابر در سطوح حرفه‌ای و خانگی قشر ستم‌دیده می‌دانست. به گفته حامیان این جنبش، ازدواج، خانه‌داری، بچه‌داری و تن‌فروشی راه‌های استثمار زنان توسط نظام مردسالار بود. فمینیست‌های قبل از انقلاب اکتبر که با کمک آنها اولین قوانین شوروی در مورد حقوق زنان تصویب شد، به عنوان بخشی از گذشته «بورژوایی» از تاریخ شوروی حذف شدند.

فمینیسم در قرقیزستان مدرن به عنوان پاسخی به رادیکالیزه شدن جمعیت و پیامدهای فزاینده روند دولتی به سمت سنت‌گرایی پس از فروپاشی شوروی به وجود آمد. ربودن دختران برای ازدواج اجباری، ازدواج‌های زودهنگام، خشونت‌های جنسی، جسمی و روحی علیه زنان که با بهانه رسم و رسوم و آداب و سنت‌های باستانی توجیه می‌شد، مردم را به اتحاد و دفاع از حقوق خود واداشت. علیرغم این واقعیت که صدای زنان در راهپیمایی‌ها و تظاهرات، جامعه قرقیزستان را به گروه‌های ملی، محافظه‌کار و لیبرال تقسیم کرد، فمینیسم به تدریج اما مطمئن به جلو می‌رود. کار سازمان‌های بین‌المللی به تضمین حقوق زنان برای آزادی اقتصادی و سیاسی در سطح دولت کمک می‌کند، جامعه توسط جنبش‌ها و سازمان‌های فعال جدید که آموزش، برابری جنسیتی و فمینیسم را برای توده‌ها ترویج می‌کنند، غنی می‌شود.

در قرقیزستان به طور رسمی هیچ تبعیض جنسیتی در کار نیست، اما در واقع تعداد زیادی از جرایم بر این اساس وجود دارد، از جمله آدم‌ربایی، ازدواج اجباری، خشونت جسمی، جنسی و خانوادگی.

روند مدرنیزاسیون و جهانی شدن زندگی عمومی ناگزیر منجر به ظهور مشکلات جدیدی در برابری جنسیتی خواهد شد. توجه و اهمیت بیشتر دولت به این حوزه ظریف روابط اجتماعی لازم است. اجرای موفق‌تر سیاست جنسیتی مستلزم تعامل نزدیک بین دولت و جامعه مدنی است. وظیفه اصلی زنانه شدن سیاست تغییر آگاهی مردم، جهان‌بینی و درک آنها از جهان و انسانی کردن روابط اجتماعی است.

 

نتیجه‌گیری

تمام حقوق و آزادی‌های زنان در قرقیزستان مانند حقوق و آزادی‌های مردان کاملاً توسط قوانین تضمین و محافظت می‌شود. تنها چیزی که بانوان به آن نیاز دارند، رعایت کامل، نه جزئی این حقوق است و در این راستا این جنبش‌های زنان قرقیزستان هستند که سهم بیشتری دارند، نه جنبش‌های فمینیستی که با جنبش‌های زنانه سنتی و اسلامی همکاری نمی‌کنند، زیرا اهداف دیگری را دنبال می‌کنند. تفاوت اصلی آنها این است که رویدادهای آنها تحریک‌آمیز است، آنها مخالف اسلام و رسم و رسوم و آداب و سنت‌ها هستند، آنها حامیان غربی دارند که با نهاد خانواده مخالف هستند و همجنس‌گرایی را ترویج می‌کنند.

بنابراین اکثر مطلق مردان و زنان قرقیزستان به جنبش‌های زنان احترام می‌گذارند و به جنبش‌های فمینیستی نه، زیرا می‌دانند که اولی می‌خواهد که حقوق زنان که دین و آیین و فرهنگ و قوانین شامل آن است، رعایت شود، در حالی که دومی تغییر سبک زندگی سنتی و ارزش‌های انسانی را می‌خواهد.

 

تهیه شده در رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بیشکک-قرقیزستان

گردآوری و ترجمه: جاوید میرزایف

 

منابع

https://kloop.kg/blog/2021/03/08/hudzhum-ostatki-burzhuazii-i-truzhenitsy-vostoka-kak-razvivalsya-feminizm-v-kyrgyzstane-i-sssr/

https://www.vb.kg/doc/398129_krasivye_cifry:_jenskomy_dvijeniu_kyrgyzstana_ispolniaetsia_96_let.html

https://cabar.asia/ru/ternistyj-put-razvitiya-feminizma-v-kyrgyzstane

https://asia24.media/main/kirgiziya-pochemu-feminizm-nichego-obshchego-ne-imeet-s-patriotizmom/

https://www.gov.kg/ru/post/s/20680-2022-2026-zhyldarga-ayaldar-ishkerdigin-koldoo-zhana-nktr-boyuncha-programma-bekitildi

https://www.forbes.ru/forbes-woman/470797-hvataj-i-begi-kak-feministki-v-kirgizii-borutsa-s-obycaem-pohisenia-nevest