12 اکتبر 2023 در خبرگزاری روسیه امروز، میزگرد انستیتو تخصصی تحقیقات اجتماعی (ЭИСИ) با عنوان «روسیه یک تمدن دولتی است» برگزار شد. این تعریف از تمدن پیش‌تر در مفهوم سیاست خارجی روسیه آمده است و همچنین طی سخنرانی ولادیمیر پوتین در جلسه عمومی باشگاه بین‌المللی گفتگوی والدای به تاریخ 5 اکتبر 2023 بیان شد. به گفته مجری این میزگرد؛ الکساندر آسافوف کارشناس علوم سیاسی، معاون اول کمیسیون اتاق عمومی روسیه برای بررسی لوایح؛ دلایل ارزشی و تاریخی زیادی وجود دارد که روسیه را یک تمدن دولتی متمایز بدانیم.

رویکرد تمدنی در تقابل با مفاهیم خطی جهانی‌گرایی توسعه اجتماعی که بر غرب مسلط بود، پدید آمد. آنها می‌گویند که تنها یک تمدن می‌تواند وجود داشته باشد و مسیر توسعه را برای همه بشریت نشان می‌دهد.

واردان باغداساریان، استاد گروه سیاست عمومی دانشگاه دولتی مسکو دکترای علوم تاریخی در این باره چنین گفت:

«زمان آن فرا رسیده است که از تفکر یک بعدی دست برداریم. این نوع تفکر اساس جهان شمولی‌ موردنظر آنهاست و در این طرز تفکر نابرابری نیز وجود دارد. ایده پیشرفت جهانی، نظم جهانی تک قطبی را ایجاد کرد. ادعاهای جهانی بودن منجر به سلسله مراتبی از مردم و فرهنگ‌ها شد و رویکرد تمدنی تبدیل به نوعی از استعمار نو. ما درک دیگری از مخالفت با جهانی شدن داریم چراکه معتقدیم وجود تمدن‌های مختلف ازمنظر آنها به معنای برابری جوامع تمدنی بدون توجه به ارزش‌ها و آرمان‌های آنهاست.

باریس مژویف؛ دانشیار دانشکده فلسفه دانشگاه دولتی مسکو در مورد جهانی سازی تمدن و فرهنگ غرب اظهار داشت؛ «ارزش‌های غربی در همه زمینه‌ها با محدودیت‌های تمدنی جدی مواجه است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. او ادامه داد هانتینگتون هشدار می‌دهد که اگر غرب به غیر جهانی بودن خود پی نبرد و نظام ارزشی خود را بر کل جهان تحمیل کند، ممکن است خود را در برابر تجمع همه مراکز تمدنی علیه آن بیابد. از این نظر، هانتینگتون پیامبری ناشنیده در غرب بود. اما همچنین پیامبران ناشنیده در روسیه آن دسته از متفکرانی بودند که در دهه 1990 می‌گفتند اگر روسیه همچنان خود را یک کشور غربی یا اروپایی بداند، منجر به درگیری شدید بین روسیه و جهان غرب خواهد شد. وی خاطرنشان کرد؛ این تحقیقات روسی است که عمدتا مبتنی بر رویکردی است که دولت‌ها با یکدیگر مبارزه نمی‌کنند، بلکه در تعامل هستند.

در ادامه ایگور کوزنتسوف؛ مدیر اجرایی انجمن اساتید علوم سیاسی دانشگاه دولتی روسیه گفت؛ «مطالعات روسی در مورد همزیستی تمدن‌ها نه چندان بر پارادایم تضاد، بلکه بیشتر بر همزیستی و تعامل تمدن‌ها تأکید دارد. این را می‌توان از این واقعیت دریافت که چرخه زندگی شامب تولد، توسعه، شکوفایی، فروپاشی، خروج تمدن‌ها، با توانایی جمع‌آوری دیدگاه‌های مختلف از جهان مرتبط است.

در بخش دیگری از این میزگرد، سرگئی پروزنتسف؛ استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه دولتی مسکو عنوان کرد؛ در تاریخ تمدن روسیه، ارزش‌ها همیشه نقش اصلی را ایفا کرده‌اند. «از منظر رویکرد ارزشی، جهان‌شمولی عمل‌گرایانه است، عقلانی نیست، با راه‌حل‌های لحظه‌ای برای مشکلات تنظیم شده است. جهان‌گرایی مدعی است که این پراگماتیسم معنای اصلی وجود به طورکلی‌ست. رویکرد تمدنی آرمان‌گرایانه است، امکان همزیستی داوطلبانه را اینطور فرض می‌کند که هرکسی می‌تواند به شیوه خود زندگی کند. وی افزود؛ ایده‌آلیسم به آینده می‌نگرد، چیزهایی را پیش‌بینی می‌کند که مشمول عمل‌گرایی نیستند. در تاریخ تمدن روسیه، ارزش‌ها همیشه نقش اصلی را ایفا کرده‌اند، آنها برای قرن‌ها بین ما حفظ شده‌اند. در این راستا، یکی از مهم‌ترین ارزش‌ها دولت است. این فقط یک نهاد نیست، بلکه برای ما یک ارزش محسوب می‌شود، زیرا در روسیه نمی‌توان بدون دولت زندگی کرد.

وی سخنان خود را اینطور ادامه داد که؛ توجه به تنوع قومیتی و مذهبی این کشور نیز حائز اهمیت است. اینها ویژگی‌های بسیار مهم روسیه به عنوان یک تمدن دولتی است، زیرا تمام آن 200 قومی که تا پایان قرن 19 بخشی از امپراتوری روسیه بودند، عملا تا به امروز زنده مانده‌اند. این همان پدیده‌ای است که مردم روسیه در حین کاوش در فضاهای جدید، مردم دیگری را که در این راه با آنها روبرو شدند، نابود نکردند. مشکلاتی وجود داشت، جنگ‌هایی رخ داد، با این وجود، دستورالعمل‌هایی برای آنها پیدا شد. سرگئی پروزنتسف افزود: آنها این فرصت را یافتند که ویژگی‌های خود را حفظ کنند، آنچنانکه رئیس جمهور نیز در سخنرانی باشگاه والدای، در این باره صحبت کرد.

به گفته الکساندر روداکوف؛ کاندیدای علوم تاریخی این دانشگاه، رئیس جمهور پوتین بیش از 10 سال است که از ابزارهای رویکرد تمدنی استفاده می‌کند. علاوه بر این، هم در مسائل سیاست داخلی و هم در حوزه روابط بین‌الملل، مفهوم ‌«هم‌افزایی تمدن‌ها» که توسط وی در والدای مطرح شد، ادامه منطقی این خط است.

وی افزود: اصول پیشنهادی رئیس جمهور پوتین ایجاد یک مکانیسم کاملا کارآمد برای امنیت بین‌المللی و همکاری جهانی را ممکن می‌سازد: میل به محیطی بدون مانع و جهانی باز، حفظ تنوع، رویکرد جمعی به تصمیم‌گیری و احترام متقابل برای منافع همه کشورها و دسترسی برابر به مزایای توسعه مدرن. مفهوم «هم‌افزایی تمدن‌ها» که پوتین مطرح کرد، نه تنها مستلزم به رسمیت شناختن متقابل ذهنیت‌ها توسط بزرگترین مراکز تمدنی جهان، بلکه برابری آنها است. این کارشناس توضیح داد که نتیجه منطقی آن باید رد آگاهانه تک قطبی و یکجانبه‌گرایی باشد.

در پایان این بحث، الکساندر آسافوف؛ مجری این میزگرد، اضافه کرد؛ موضوع روسیه به عنوان یک تمدن دولتی بسیار عمیق است و تقریبا تمام حوزه‌های زندگی را در بر می‌گیرد و البته این بحث ادامه خواهد داشت.

ترجمه: زهره حمدیه با اندکی تلخیص

منبع:

https://eisr.ru/news-and-announcements/eksperty-eisi-obsudili-samobytnost-rossiyskoy-tsivilizatsii/