دوگْدورکول کِنْدیرْبایِوا، وزیر آموزش و علوم قرقیزستان، سوالات زیادی را مطرح می‌کند. مردم در مورد تصمیمات او مبنی بر اعمال آموزش 12 ساله در مدارس، جایگزینی سیستم کلاسی با گوا هینامه های منظم و بستن کلاس‌های روسی‌زبان در مدارس روستایی بحث می‌کنند (او کار خود را با این پیشنهاد آغاز کرده بود). این وزیر عقاید خود را با ارجاع به برخی تجربیات خارجی، اغلب غربی، اثبات می‌کند.

اینجا سوال به میان می‌آید آیا کندیربایوا به دلیل اعتقادات خود شروع به مختل کردن سیاست رئیس‌جمهور قرقیزستان در مورد توسعه زبان روسی خواهد کرد؟ مارات ایمان‌قولوف، دبیر شورای امنیت گفت که تعصب وزیر در برابر کلاس‌های روسی یک نظر خصوصی است که متاثر از محل کار قبلی است.

وزیر و NGO

بر کسی پوشیده نیست که کندیربایوا برای مدت طولانی در پروژه‌های غربی و بنیاد «ابتکار رُزا اوتونْبایِوا» کار کرده است. اما وزیر در هیچ کجای زندگینامه خود به این موضوع اشاره نکرده است که او همچنان ریاست سازمان غیردولتی خود را بر عهده دارد که طبق قوانین جدید باید آن را «نماینده خارجی» و یا عامل خارجی نامید.

بیست سال پیش در ایسیق‌کول تحت رهبری مستقیم او سازمان غیردولتی «ایسیق‌کول ساباتی» ایجاد شد. امروز بسیاری از شواهد در مورد کار این سازمان از فضای مجازی حذف شده است، اما خود کندیربایوا به خبرنگاران گفته بود: «پروژه‌های ما یکی پس از دیگری توسط حامیان مالی تایید شد». بر اساس گزارش‌های حفظ شده بنیادهای غربی، او در سال 2000 از بنیاد «سوروس» برای پروژه‌های آموزشی و در سال 2003 از تسهیلات جهانی محیط زیست (آمریکا) کمک مالی دریافت کرده بود.

 سازمان غیردولتی «ایسیق‌کول ساباتی» هنوز وجود دارد و بخشی از ائتلاف «Open Government Partnership» است که با حمایت بنیاد «سوروس» فعالیت می‌کند. نماینده آن آیْناکان نمازُوا درخواستی از رئیس‌جمهور قرقیزستان را امضا کرد که اصلاحات قانون سازمان‌های غیردولتی را نپذیرد و کنترل نمایندگان خارجی را اعمال نکند.

اما مهمتر از همه، طبق پایگاه داده وزارت دادگستری قرقیزستان، سازمان غیردولتی «ایسیق‌کول ساباتی» هنوز هم تحت رهبری کندیربایوا فعالیت می‌کند، حتی پس از انتصاب او به پست وزیر. این سوال پیش می‌آید که این کار چقدر با قوانین مطابقت دارد؟ آیا «ایسیق‌کول ساباتی» باید به عنوان نماینده خارجی ثبت شود؟ آیا رهبر آن می‌تواند به طور همزمان منصب دولتی داشته باشد؟

با حمایت آمریکا

کندیربایوا همکاری زیاد و فعال با بنیادهای آمریکایی داشت. به گفته خود او به نشریه Kutbilim (مطلب از منابع فضای مجازی حذف شده است)، او در اوایل دهه 2000 از حمایت بسیاری از سازمان‌های غربی برخوردار شد. در سال 2002، او به عنوان یک مربی برای USAID و بنیاد «Junior Achievement» (آمریکا) شروع به کار کرد و از شورای ملی آموزش اقتصادی آمریکا و همان بنیاد «Junior Achievement» کمک هزینه دریافت می‌کرد. هیچ کدام از این موارد در بیوگرافی رسمی در سایت وزارت آموزش و علوم ذکر نشده است.

در بیوگرافی رسمی کندیربایوا آمده است که وی در این دوره سمت‌هایی را در سازمان‌های دولتی، از جمله معاون اول بخشدار بخش جِتی اوغوز استان ایسیق‌کول داشت. در اینجا همان سؤالات در مورد جنبه قانونی و اخلاقی مطرح می‌شود که آیا یک مقام رسمی می‌توان برای سازمان‌های خارجی کار و از آنها کمک مالی دریافت کند. ناگفته نماند، برخی از سازمان‌های غیر دولتی شریک کندیرباوا شهرت بدی داشتند.

در سال‌های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲  دوگْدورکول کندیربایوا کار خود را با سازمان Save the Children از طریق ADB (بریتانیا) آغاز کرد. این سازمان بریتانیایی نه به خاطر کمک‌های بشردوستانه‌اش، بلکه به خاطر عذرخواهی باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا به دلیل استفاده از آن به عنوان پوششی برای کار سیا در آسیا، شناخته شد. مقامات آمریکایی اعتراف کردند که رهبری سازمان Save the Children به سرویس‌های اطلاعاتی آنها کمک کرده است. به عنوان مثال، در پاکستان گویا به منظور جمع‌آوری نمونه‌های زیستی برای اهداف عملیاتی واکسیناسیون انجام داد.

با این حال، کندیرباوا از همکاری با چنین ساختار مشکوک ابراز پشیمانی نمی‌کند. علاوه بر این، این محل کار را برخلاف مدیریت سازمان غیردولتی خود «ایسیق‌کول ساباتی» در بیوگرافی رسمی‌اش منعکس کرده است.

ارزش‌های غربی

دوگْدورکول کندیربایوا در سال 2019، زمانی که به عنوان مدیر اجرایی بنیاد «ابتکار رزا اوتونبایوا» کار می‌کرد، به وضوح نظر خود را درباره ارزش‌های غربی ابراز کرد. در آن سال، یک نمایشگاه بسیار جالب به نام Feminalle  در بیشکک برگزار شد که یکی از آثار نمایشگاهی در آن زن هنرمندی از دانمارک بود که لباسی به تن نداشت. ظاهراً ایشان می‌خواست نوعی اعتراض خود را ابراز کند. اما او فراموش کرده بود یا نخواست اعتراف کند که در یک جامعه به اصطلاح دمکراتیک غربی نیست. قرقیزستان کشوری است که مبانی و ارزش‌های قوی خود را دارد. طبیعتاً عموم مردم این نمایش را درک نکردند و نپذیرفتند. تا جایی که وزیر فرهنگ نزدیک بود پست خود را از دست دهد و مدیر موزه محل برگزاری نمایشگاه اصلاً برکنار شد.

پس از این رسوایی، ستاره کندیرباوا درخشید. او در دفاع از این نمایشگاه سخنانی را بیان و منتقدان آن را محکوم کرد، زیرا به گفته او «واکنش به این نمایشگاه نشان‌دهنده افت سطح آموزشی و فرهنگی در کشور بود». یعنی فرهنگ از نظر او با رسم و رسوم و سنت‌ها ناسازگار بود.

شاید کندیربایوا از Feminalle به این دلیل حمایت کرد که برگزارکننده نمایشگاه آلْتین کاپالُوا، فعالی اجتماعی بود که به خاطر دیدگاه‌های خیلی رادیکال خود شناخته می‌شود. او آشکارا تعلق خود را به اقلیت جنسی اعلام، برای جایگزینی نام مادر به جای نام پدر در شناسنامه در قرقیزستان لابی را در کانال تلگرام خود منتشر می‌کند. کندیربایوا او را خوب می‌شناسد. زمانی که او مدیر اجرایی بنیاد رزا اوتونبایوا بود، این سازمان کتاب‌های کاپالُوا را منتشر و او را به پروژه‌هایی مانند «ستاره‌ها برای کودکان می‌خوانند» دعوت می‌کرد. کندیربایوا و کاپالوا با هم به رویدادها سفر می‌کردند. به عنوان مثال، به کنفرانس‌های خارجی شورای بریتانیا (ساختاری زیر نظر وزارت خارجه بریتانیا).

بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که اگر کندیربایوا طرفدار ارزش‌های غربی نیست، لااقل رادیکال‌ترین مظاهر آن را هم درک می‌کند.

مسئله زبان

صادر جباروف، رئیس‌جمهور قرقیزستان بارها تمایل خود را برای توسعه آموزش زبان روسی در مدارس اعلام کرده است. او اولین اظهارات خود را در این باره در اکتبر 2020 انجام داد و اخیرا یادآور شد که چگونه در این مورد از روسیه حمایت خواست. جباروف در مصاحبه با خبرگزاری دولتی «خبر» گفت: «برخی از شهروندان قرقیزستان به روسیه می‌روند و مشکل زبان برایشان پیش می‌آید. بنابراین، من شخصاً از ولادیمیر پوتین خواستم که روسیه 9 مدرسه با آموزش روسی برای ما بسازد».

اما کندیربایوا برعکس گفت که احتمال دارد کلاس‌های روسی در مدارس تعطیل شود تا روسی به سرعت جای خود را به زبان قرقیزی دهد. او در اکتبر 2023، در حالی که هنوز سرپرست وزارت آموزش و علوم بود، علنا بیان داشت: «قرقیزی زبان دولتی است و شاید این پیشنهاد در جایی باعث خشم شود، اما ممکن است نیاز به تعطیلی کلاس‌های روسی در مدارس روستایی باشد».

کسانی که شخصا با کندیربایوا آشنا هستند، می‌گویند که او به ورود معلمان زبان روسی از روسیه نیز نظر منفی دارد و می‌خواهد متخصصان آمریکایی را جایگزین آنها کند. یولیا لیلیئِنْتال، نماینده شورای بخش جلال‌آباد می‌گوید که وزیر آموزش در یکی از جلسات استانی تصریح کرد: «داوطلبان از پروژه «معلم روسی در خارج از کشور» به چه درد ما می‌خورد؟ ما داوطلبان از «سپاه صلح» داریم که کاملا برایمان کافی است».

یادآور می‌شویم که «سپاه صلح» (یک سازمان دولتی آمریکا) شهرت بدی دارد. خیلی‌ها معتقند که آنها با سیا همکاری می‌کنند. ازبکستان (در سال 2005)، قزاقستان (2011) و ترکمنستان (2012) همکاری با «سپاه صلح» را متوقف کردند. روسیه از سال 2002 تمایلی به دیدن این ساختار نداشته است. اما کندیربایوا آموزش و پرورش جوانان قرقیز را به آن پیشنهاد می‌دهد.

همه اینها سوالات بزرگی را برای وزیر ایجاد می‌کند. او پست خود را پذیرفت، اما از سیاست دولت در مورد زبان روسی حمایت نمی‌کند. سازمان غیردولتی او با سیاست دولت در مورد نمایندگان سازمان‌های غیردولتی خارجی مخالف است. او از کاپالوای تندرو غرب‌گرا حمایت می‌کند که عقایدش برای جامعه قرقیزستان بیگانه است.

سرانجام، دوگدورکول کندیربایوا یک سازمان غیردولتی را تأسیس کرده و هنوز هم ریاست آن را بر عهده دارد که از کشورهای خارجی حمایت مالی دریافت می‌کرد و اکنون این واقعیت را از جامعه پنهان می‌کند. بر اساس بیوگرافی رسمی او، او قبلا نیز کار دولتی را با کار برای ساختارهای خارجی، عمدتا آمریکایی، ترکیب می‌کرد. آیا این واقعاً قانونی، قابل قبول و شایسته است؟

منبع:

https://www.vb.kg/doc/436590_na_kogo_rabotaet_ministr_obrazovaniia.html