برای جمهوری قزاقستان، «قدرت نرم» مفهوم جدیدی نیست. از سال 2005، این کشور خود را کشور در حال توسعه قرار داده است. درهای این کشور برای سرمایه گذاری، جذب تجارت و گردشگران باز است. جمهوری قزاقستان برای یک اقتصاد نوآورانه تلاش می کند و برای رسیدن به این هدف از "قدرت نرم" استفاده می کند. قزاقستان اهداف بلندپروازانه ای برای خود تعیین می کند: ورود به 50 اقتصاد برتر جهان و صعود در رتبه بندی Brand Finance "شاخص جهانی قدرت نرم".
برای رسیدن به این اهداف، این کشور اقدامات متعددی را انجام داده است. مثلا نهادهای بین المللی کثیری راه اندازی شده اند. این کشور سیستم آموزشی بولونیا را پذیرفته است، شهروندان خود را در بخش آموزش توسعه می دهد. قزاقستان راهنماهای تعاملی را برای جذب گردشگران، برگزاری رویدادهای تجاری و توسعه در بخش فناوری اطلاعات ایجاد می کند.
نقاط قوت قزاقستان در زمینه قدرت نرم
نادیرا اکبرآوا، دانشمند علوم سیاسی، در اظهار نظر درباره جایگاه قزاقستان در رتبه بندی فوق، خاطرنشان می کند که قزاقستان اخیراً در گسترش نفوذ فرهنگی به موفقیت دست یافته است. یکی از جنبه های کلیدی در شکل گیری «قدرت نرم» ایجاد صنعت خلاقی است که بتواند به طور مؤثر منافع ملی را ارتقا دهد. در این زمینه قزاقستان پتانسیل هایی دارد. به گفته این کارشناس شهرهای بزرگی نظیر آلماتی، آستانه و چیمکنت که زیرساخت های اجتماعی و فرهنگی توسعه یافته ای دارند، به توسعه جامعه نسبتاً باز کمک می کنند. در مقایسه با سایر کشورهای آسیای مرکزی، عموم مردم در این شهرها نسبت به نوآوری که نقش کلیدی در توسعه فرهنگ خلاق دارد، حساس هستند. تمرکز مشاغل برای نمایندگان مشاغل خلاق در این مناطق منجر به توسعه طبقه خلاق و کارآفرینی شده است.
این کارشناس خاطرنشان می کند که قزاقستان به طرز ماهرانه ای از زبان روسی برای ترویج محصولات فرهنگی خود استفاده می کند و در نتیجه نفوذ خود را به سایر کشورهای پس از شوروی گسترش می دهد. این کشور از طریق تولید فیلم، موسیقی و سریال های مختلف تلویزیونی مسائلی را مطرح می کند که مربوط به جامعه است. از جمله مهم ترین موضوعات نظیرخشونت خانگی، فساد و شکاف در جهان بینی بین نمایندگان نسل های مختلف است.
یکی دیگر از نقاط قوت قزاقستان دیجیتالی شدن است. دسترسی مردم به فناوری یکی از عوامل اصلی توسعه یک جامعه خلاق است و در این شاخص جمهوری قزاقستان به طور قابل توجهی از همسایگان خود جلوتر می باشد.
به گفته این کارشناس علوم سیاسی، در میان کسانی که فعالانه «برند فرهنگی» قزاقستان را در خارج از کشور تبلیغ می کنند، کارگردانان، بازیگران، استندآپ کمدین ها و نوازندگان هستند. شاید برجسته ترین نماینده، خواننده دیماش کودایبرگن باشد.
نادیرا اکبرآوا می‌گوید «علیرغم حمایت محدود دولت، قزاقستانی‌های با استعداد از فرصت‌هایی که برای توسعه صنعت خلاق فراهم شده است، استفاده کرده‌اند. این امر به ترویج فرهنگ قزاقستان در بازار بین المللی کمک کرد. اکنون موفق‌ترین بخش‌های کشور سینما، موسیقی و برنامه های سرگرمی کمدی هستند.»
تا سال 2025، قزاقستان انتظار دارد سهم بخش خلاق در اقتصاد را به پنج درصد افزایش دهد. اکبرآوا خاطرنشان می کند که این امر مستلزم حمایت دولت از این صنعت است.
آندری چبوترف مدیر مرکز تحقیقات بروز "جایگزین" عوامل و ابزارهای اصلی قزاقستان را برشمرد که به دستیابی موقعیت پیشرو در استفاده از "قدرت نرم" در آسیای مرکزی کمک می کند
:
1. ارائه کمک های بشردوستانه به سایر کشورها، کاری که آژانس توسعه بین المللی قزاقستان "KazAID" که در سال 2020 تحت نظارت وزارت امور خارجه جمهوری قزاقستان ایجاد شد، انجام می دهد.
مثلا، در سال 2023، قزاقستان کمک های بشردوستانه را در قالب غذا، پوشاک، کفش و غیره به ارزش 5 میلیون دلار به افغانستان، مصر، سوریه، تاجیکستان، ترکیه و اوکراین ارسال کرد. و در فوریه سال جاری قرقیزستان 2 هزار تن سوخت دیزل قزاقستان را دریافت کرد.
2. جذابیت آموزش در قزاقستان. بر اساس آمار وزارت علوم و آموزش عالی این کشور، در سال 2023 میلادی، 39.323 دانشجو از کشورهای افغانستان، هند، چین، قرقیزستان، روسیه، ازبکستان و سایر کشورها در دانشگاه های این کشور تحصیل کرده اند. از جمله 4603 نفر از این تعداد - تحت کمک های مالی قزاقستان تحصیل کردند. همچنین گفتنی است که قزاقستان ابتکار ایجاد فضای آموزش عالی آسیای مرکزی را مطرح کرد.
3. پتانسیل توریستی. بر اساس آمار وزارت گردشگری و ورزش جمهوری قزاقستان، در سال گذشته بیش از یک میلیون گردشگر خارجی از قزاقستان بازدید کردند که نسبت به سال 2022 میلادی، 17 درصد بیشتر است. این امر توسط رژیم بدون ویزا برای شهروندان 82 کشور تسهیل شده است. در عین حال شهرهای آلماتی، آستانه، آکتائو، آتیراو و چیمکنت بیشترین جذابیت را در بین خارجی ها دارند.
4. فرهنگ غنی و رواج آن در خارج از کشور. 10 مکان تاریخی و فرهنگی قزاقستان، از جمله مقبره خواجه احمد یسوی و سنگ نگاره‌های تنبلی، بخشی از میراث جهانی یونسکو هستند و 6 مکان دیگر از جمله نامزدهای ثبت‌نام در این فهرست هستند. هر ساله روزهای فرهنگ قزاقستان در کشورهای مختلف برگزار می شود.
در سال 2023، روزهای فرهنگ قزاقستان به ویژه در آذربایجان، مصر، چین و ازبکستان برگزار شدند. در همان سال، تئاترهای قزاقستان در 27 جشنواره بین المللی شرکت کردند. و 8 فیلم قزاقستانی که با حمایت دولت ساخته شده اند در جشنواره های بین المللی فیلم جوایزی دریافت کردند. راه اندازی پورتال اینترنتی «فرهنگ قزاق» به ۸ زبان در مارس سال جاری نیز یک رویداد مهم بود.
5. دستاوردهای ورزشکاران قزاقستانی در خارج از کشور. کافی است به دستاوردهای سال گذشته عاصم اورینبای قهرمان تیراندازی، النا ریباکینا و الکساندر بوبلیک قهرمانان تنیس باز، بیبیسارا آسابائوا قهرمان شطرنج باز، عظمت داولتبکوف کشتی گیر و سانژار تاشکنبای، محمود صابیرخان، اصلان بیک شیمبرگنوف و نوربک اورالال قهرمانان بوکسور اشاره کنیم.
6. خواهرخواندگی بین شهرها که به ترویج توسعه فعال پیوندهای اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی آنها کمک می کند. شهرهای دوقلو، به عنوان مثال، آستانه و سن پترزبورگ (روسیه)، آلماتی و رن (فرانسه)، چیمکنت و شیان (چین)، آتیراو و برجومی (گرجستان)، طراز و سمرقند (ازبکستان)، پاولودار و کایسری ( ترکیه) ، چیمکنت و تبریز و آکتائو و گرکان هستند.
7. ترویج و توسعه گفت‌وگوی ادیان و فرهنگ‌ها از طریق برگزاری کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی که از 2003 تا 2022 میلادی 7 دوره از این کنگره برگزار شد.
8. فعالیت های بین المللی انجمن جهانی قزاق ها، «بنیاد اوتانداستار» و مجمع خلق قزاقستان. دو مورد اول با بیش از 3 میلیون قزاق از 43 کشور در تعامل هستند. ساختار مجمع خلق قزاقستان دارای سفیران دوستی از میان شهروندان 10 کشور خارجی است و انجمن های قومی فرهنگی که تحت نظارت آن فعالیت می کنند با کشورهای مبدأ گروه های قومی مربوطه ارتباط برقرار می کنند.
9. غذاهای ملی قزاقستان از جمله بشبارماک، کازی، باورساک و کومیس(شیر اسب). مثلا در پاریس، نیویورک و دبی رستوران هایی وجود دارد که غذاهای قزاقستانی را سرو می کنند.
نقاط ضعف قدرت نرم قزاقستان
مرکز فناوری های بشردوستانه روسیه اخیرا طرح پژوهشی با عنوان «شاخص توسعه جامعه. کیفیت سرمایه انسانی» انجام دادند که هدف آن تعیین این است که کشورهای پس از شوروی چگونه شهروندان خود را آموزش می دهند. در چارچوب این پروژه، تحلیلی کشور قزاقستان نشان داد که این کشور اقدامات در زمینه ترویج قدرت نرم خود را کاملاً بی نظم انجام می دهد. و هنوز نظریه استفاده از "قدرت نرم" را به عنوان یک سیستم واحد توسعه نداده است.
در حین تجزیه و تحلیل "قدرت نرم" کشورهای مستقل مشترک المنافع، به نحوه ارائه آنها در خارج نیز توجه شده است. در مطبوعات بین‌المللی، کتاب‌ها و فیلم‌های هالیوود وقتی از قزاقستان نام برده می‌شود، وضعیت دوگانه‌ای پیش می‌آید. از یک سو، قزاقستان هنوز به عنوان جمهوری سابق اتحاد جماهیر شوروی تلقی می شود. در عین حال، تصویر یک کشور اغلب صرفاً شامل منفی ترین واقعیت هایی است که تا به حال در قلمرو آن اتفاق افتاده است. تغییرات مثبت در قزاقستان به هیچ وجه برجسته نشده است.
از سوی دیگر، پس از 11 سپتامبر 2001، بسیاری از کشورها با پسوند "ستان" در نام خود توسط آمریکایی ها و اروپایی ها به عنوان کشورهای با پیشینه مرتبط با تروریسم تلقی شدند. این کلیشه نه تنها به تصویر قزاقستان، بلکه به چهره بسیاری از کشورهای دیگر نیز آسیب وارد کرد. بسیاری از فیلم ها و مقالات وبلاگ هالیوود تا به امروز این کلیشه را تبلیغ می کنند.
البته کانال های رسانه ای دیگری نیز وجود دارند که از زاویه ای کاملاً متفاوت به کشور نگاه می کنند، اما کمتر چنین کانال هایی وجود دارد. اقدامات معرفی کشور در خارج که توسط دولت قزاقستان انجام می شود، هنوز قدرت کافی برای معکوس کردن وضعیت منفی را ندارد. مسئولان گام‌های بلندی برای شکل‌گیری چهره و برند جدیدی از کشور برداشته‌اند. این کشور ریاست OSCE را بر عهده داشت، در سال 2017 نمایشگاه بین المللی EXPO در قزاقستان برگزار شد و همچنین تعدادی رویداد مهم دیگر. همه آنها نقش بزرگی در شکل گیری و ترویج تصویر مثبت از قزاقستان داشتند و توانستند توجه را به مدل زندگی مدرن در این کشور جلب کنند. اما متاسفانه این رویدادهای مهم نیز با یک سیستم و مأموریت مشترک متحد نمی شوند و فاقد زیرساختی بودند که بتواند آنها را متحد کند.
هنگام مطالعه حوزه اطلاعات خارجی در اطراف جمهوری قزاقستان، مشخص شد که بسیاری از نشریات معتبر بین المللی اغلب قزاقستان را به عنوان یک رژیم وابسته و منسوخ می بینند و ساکنان این کشور را افرادی با سطح تحصیلات پایین معرفی می کنند.
قاسم ژومارت توکایف رئیس جمهور قزاقستان اقدامات زیادی برای تغییر این وضعیت انجام داده است. به عنوان مثال، وی مرتباً مقالات خود را در مطبوعات بین المللی منتشر می کند، با نمایندگان رسانه های جهان مصاحبه می کند و به وضوح از موقعیت خود در عرصه سیاسی جهانی دفاع می کند.
اما متأسفانه یک شخصیت عمومی قوی و معتبر کافی نیست. قزاقستان باید "صداهای بین المللی" بلندتر، رهبران افکار با شهرت جهانی و پروژه های ارائه بین المللی خود را داشته باشد.
این مطالعه یکی دیگر از نقاط ضعف قزاقستان در این زمینه را نفوذ «قدرت نرم» خارجی می نامد. به گفته مولفان مردم به خصوص جوانان قزاقستان به دلیل بحران هویت ملی در قبال نفوذ خارجی بسیار تاثیرپذیر می باشند. نفوذ اشیاء فرهنگی کشورهای دیگر به قلمرو یک کشور: کتاب ها، سریال های تلویزیونی، رهبران افکار، زبان دیگر و غیره - این چیزی است که می تواند تأثیر ثمربخشی بر توسعه جامعه، داشته باشد. مشکلات زمانی شروع می شود که افکار مخربی که مانع توسعه جامعه می شود به خاک کشور نفوذ کند. نمونه بارز این گونه افکار مخرب، رادیکالیزاسیون مذهبی است که با نفوذ به داخل کشور، بسیاری از دستاوردهای اجتماعی مدرن دولت و جامعه را زیر سوال می برد. در مورد قزاقستان می توان به اعتراضات سال 2022 و تقویت احساسات رادیکال مذهبی در برخی مناطق این کشور اشاره کرد.
امروز قزاقستان با مسئله حاد شکل گیری هویت ملی خود مواجه است. البته ممکن است به نظر برسد که میراث عظیم تاریخی و فرهنگ چند صد ساله حل این مشکل را آسان می کند. اما این یک تصور غلط است. دنیا خیلی تغییر کرده است. یک سیستم بیگانه از ایده ها و معانی، یک سیستم ارزشی اغلب قوی تر و جذاب تر از تاریخ چند صد ساله ای است که به زبان منسوخ ارائه می شود و در مدارس و سایر مؤسسات آموزشی با استفاده از برنامه های منسوخ تدریس می شود که با واقعیت و مقتضیات دوران جدید همخوانی ندارد. یعنی: به مد، شبکه های اجتماعی، موسیقی، فیلم های مدرن و غیره صادر نمی شود.
تأثیر ناهماهنگی و کهنگی به ویژه هنگام تعامل با نسل جوان قابل توجه است. گرایش آشکار آنها به یک نظام بیگانه از عقاید و معانی و جهانی شدن از محدوده غنی سازی فرهنگی فراتر رفته است. و به یک فاجعه جدی منجر می شود - بحران هویت ملی، تخریب ارزش های سنتی و فرهنگ به طور کلی. بنابراین، توانایی نظارت مؤثر بر چنین تأثیرات مخرب خارجی و مقاومت در برابر آنها در اولین تلاش ها برای نفوذ به ذهن و قلب ساکنان کشور بسیار مهم است.
منابع:
https://orda.kz/kazahstan-ustupil-severnoj-koree-i-nigerii-v-mirovom-rejtinge-mjagkoj-sily-384214/
https://eurasiatoday.ru/v-chem-myagkaya-sila-kazahstana-mnenie-politologa/
http://www.heritage-magazine.com/index.php/HC/article/view/548/466
نظر شما