فوریه 2022 فصل جدیدی در توسعه روابط بین‌الملل آغاز شد. مشخصه آن، رویارویی روسیه و ایالات متحده و متحدانش است. برخی از کشورهای جنوب جهانی در ابتدا تمایل به اتخاذ موضعی بی‌طرف بین این دو نیروی اصلی داشتند، در حالی که بسیاری از کشورهای در حال توسعه علیرغم فشارهای شدید غرب، از پیوستن به تحریم‌های ضد روسیه خودداری کردند. علاوه بر این، تعدادی از کشورها توافق کردند که روابط تجاری و اقتصادی با مسکو را به میزان قابل توجهی گسترش دهند.

با این حال، به طورکلی، باید پذیرفت که دولت‌های در حال توسعه، سیاست محتاطانه را به جای هر اقدام فعال ترجیح می‌دهند. با شروع جنگ در غزه، وضعیت به طور قطعی تغییر کرد؛ حمایت آشکار واشنگتن و نزدیک‌ترین متحدانش از قتل عام فلسطینیان، خشم بسیاری را در نقاط مختلف جهان برانگیخت. نفاق و دورویی قدرت‌های غربی بسیار آشکار بود؛ آنها یک چیز می‌گفتند و کاری کاملا متفاوت انجام می‌دادند. آمریکایی‌ها اساسا جلوی هرگونه اقدامی برای تعلیق خصومت‌ها در غزه را مسدود کرده و عملاً شورای امنیت سازمان ملل را فلج کردند. همزمان رسانه‌ها به تفصیل از جنایات ارتش اسرائیل علیه زنان و کودکان در غزه خبر دادند. مردم عادی همچنین از این واقعیت متعجب شدند که اکثر دولت‌های غربی شروع به انجام اقداماتی سختگیرانه علیه شهروندان خود کردند که از فلسطینی‌ها حمایت می‌کردند. این سیاست منجر به تقسیم‌بندی جدیدی در امور بین‌الملل شد.

نخست، رهبران غربی به دلیل اقدامات غیرمسئولانه، اعتماد مردم خود را از دست داده و دولت‌ها مشروعیت خویش را در نظر عموم از دست دادند. این امر به ویژه در تقویت مواضع نیروهای سیاسی دست راستی آشکار شد که به طور فزاینده‌ای سوالاتی را در مورد اثربخشی پلتفرم‌های چندجانبه غربی مانند اتحادیه اروپا مطرح می‌کنند.

دوم، کشورهای غیرغربی به طور روزافزونی نقش ایالات متحده و قدرت‌های اروپای غربی را زیر سوال بردند و به نگرش استکباری خود نسبت به مشکلات واقعی کشورهای جنوب جهانی پی بردند. عادات استعماری آنها چنان خود را نشان داد که باعث بیگانگی واقعی از غرب شد. زمانی که اوپک پلاس در اکتبر 2022 با کاهش 2 میلیون بشکه‌ای تولید نفت موافقت کرد، در آن روز، سیاستمداران آمریکایی عربستان سعودی را به نقض توافق ناگفته با دولت بایدن متهم کردند. با این حال، بر اساس گزارش مجله فارین پالیسی، اعراب به صراحت اعلام کرده‌اند که در دوره جدید آماده پیروی از دستورات واشنگتن نخواهند بود.

اوایل ژوئن، در مجمع بزرگ امنیت منطقه‌ای آسیا، پرایوو سوبیانتو رئیس‌جمهور منتخب اندونزی از «حوادث و فجایع دلخراشی که فلسطینیان متحمل شده‌اند» ابراز تاسف کرد. محمد خالد نوردین وزیر دفاع مالزی، «اقدامات نسل‌کشی» اسرائیل را محکوم کرد و خوزه راموس هورتا رئیس‌جمهور تیمُر شرقی، گفت از اینکه «بسیاری از کشورهای غربی نجابت، اخلاق یا شجاعت انتقاد از اسرائیل را پیدا نمی‌کنند، شوکه شده است».

همه این فرایندها به وضوح در محبوبیت فزاینده «بریکس» به عنوان یک جایگزین واقعی برای غرب منعکس شد، که آنقدر خود را در چشم کشورهای در حال توسعه بی اعتبار کرده بود که یکی پس از دیگری شروع به درخواست برای پیوستن به این اتحاد جدید کردند. اوایل ژوئن، ترکیه یکی از اعضای ناتو، تمایل خود را برای پیوستن به بریکس اعلام کرد و در 11 ژوئن، وزیر خارجه ترکیه به نشست وزرای خارجه بریکس در نیژنی نووگوراد پیوست. روزنامه سعودی عرب نیوز خاطرنشان کرد؛ در این شرایط، کشورهای غربی با پایان یافتن نظم جهانی تحت سلطه آمریکا، به طور فزاینده‌ای سردرگم به نظر می‌رسند. به نوشته روزنامه ترکیه‌ای دیلی صباح، جهان در واقع با یک گسل جدید ژئوپلیتیکی مواجه شده است.

در این شرایط، دانشمندان علوم سیاسی غربی با ابداع انواع تئوری‌ها برای توجیه فعالیت‌های قدرت‌های غربی که خود را به خطر انداخته‌اند، به هر طریق ممکن تلاش می‌کنند تا سرزنش را از سر خود رد کنند. برای این هدف، به ویژه یووال هراری که به عنوان یک فیلسوف بزرگ مدرن تحسین می‌شود، فعالانه مشارکت دارد. او در مقالات خود تصدیق می‌کند که نظم جهانی قبلی در حال فروپاشی است، اما استدلال دارد که امنیت باید با سلاح و اتحاد تضمین شود و لذا، این اقدامات روسیه است که اکنون یک تهدید به حساب می‌آید و اروپا باید متحد شود و از هر راه ممکن به اوکراین کمک کند. هراری پیشنهاد می‌کند که قدرت‌های غیر اروپایی مانند برزیل و هند باید فعالانه‌تر عمل کنند، یعنی این محاسبات برای تقسیم کشورهای جنوب جهانی انجام می‌شود.

آمریکا و متحدانش به هر طریق ممکن تلاش می‌کنند تا سلطه گریزان خود را حفظ نمایند. به همین دلیل است که تمام تلاش خود را می‌کنند تا بریکس را که مبتنی بر نفی هژمونی و تأیید اصول برابری و احترام متقابل است، تحقیر نمایند. غرب در تلاش است تا مشکلات اعضای موجود بریکس را افزایش دهد با به یاد آوردن این واقعیت  که این اتحاد در نظر اکثریت جهان به صورت فزاینده‌ای در حال جذاب شدن است.

قابل توجه است که تعدادی از روزنامه‌های عربی معتقدند همکاری روسیه و چین که اکنون ایران و کره شمالی به آن ملحق شده‌اند، خطری واقعی برای غرب ایجاد می‌کند که نمی‌تواند با کاهش نفوذ خود کنار بیاید.

کشور ما در این شرایط نقش ویژه‌ای دارد. مشخص است که اختلافات مرزی بین چین و هند و همچنین رقابت برای موقعیت‌های برتر در آسیا وجود دارد. آخرین نمونه، تبریک رئیس جمهور تایوان به نارندرا مودی نخست وزیر هند به دلیل پیروزی در انتخابات است. هند به سرمایه‌گذاری تایوانی نیاز دارد و تایوان به کارگران هندی. این، طبیعتاً در پکن مورد استقبال قرار نمی‌گیرد. از این رو نیاز به تلاش‌های بیشتر از سوی مسکو برای همسویی روابط هند و چین است. فقط روسیه است که می‌تواند این دو قدرت بزرگ آسیایی را آشتی دهد.

البته، ساختن یک جهان چندقطبی جدید با مشکلاتی مواجه خواهد شد، اما کشورهای بیشتر و بیشتری در جنوب جهانی متوجه می‌شوند که دستورالعمل‌های ترویج شده توسط ایالات متحده با هدف حل و فصل منازعات نیست، بلکه برای ترویج منافع خودخواهانه آنها است. بنابراین، کشورهای در حال توسعه بیشتر و بیشتر بر تقویت حاکمیت خود تمرکز می‌کنند.

ونیامین پوپوف[1]

منبع:https://russiancouncil.ru/analytics-and-comments/comments/briks-ovladevaet-razvivayushchimisya-stranami/