ازدواج؛ سنت نیکویی است که باعث تکمیل شدن دین و آرامش زن و مرد در کنار هم ‌دیگر می ‌شود. عفت، پاکدامنی، دوری از انحرافات و تداوم نسل را درپی دارد؛ از این رو در دین مقدس اسلام ازدواج اهمیت به سزایی دارد. به عبارت دیگر ازدواج یک پدیده ‌ای طبیعی بوده که پس از شکل ‌گیری ساختار جامعه بشری، به فرهنگ تبدیل گردیده‌ است.

پشتون ها از جمله اقوامی هستند که کماکان سبک زندگی سنتی و مذهبی داشته و پایبند اصول و هنجارهای اخلاقی هستند. سنت ازدواج در قوم پشتون(بیش از 50 میلیون نفر در پاکستان و افغانستان) که دارای آیین ‌ها و رسم‌ های خاصی است که به فرهنگ و ارزش ‌های این قوم بستگی دارد. این سنت ‌ها و آداب و رسوم ممکن است در مناطق مختلف و خانواده ‌های مختلف پشتون با تفاوت ‌هایی همراه باشد، اما اصول کلی آنها تقریباً مشابه است. در زیر به برخی از ویژگی ‌های اصلی این سنت‌ ها اشاره می ‌شود:

جستجو کردن دختر:

در این مرحله، مادر پسر، خواهر و یا نزدیکان پسر در دنبال دختر مورد علاقه ‌ای ‌شان هستند. از نظر مردم: دختر خوب کسی است که مطیع فامیل داماد، دارای اخلاق خوب، گذشته ‌ی نیک و خانواده اصیل داشته باشد.

خواستگاری (غوشتنه):

سنت خواستگاری در قوم پشتون، مانند بسیاری از فرهنگ ‌ها و اقوام دیگر، شامل مراحل و آداب و رسوم خاصی است که به مرور زمان شکل گرفته‌ اند. مراسم خواستگاری معمولاً به صورت رسمی و با حضور بزرگان خانواده ‌ها انجام می‌ شود. خانواده داماد با هدایایی مانند میوه و شیرینی به خانه عروس می‌ روند و از او خواستگاری می‌ کنند.

مشاوره خانوادگی: خانواده داماد ابتدا با مشاوران خانوادگی مشورت می ‌کنند و در مورد ازدواج با اقوام نزدیک و بزرگتر های فامیل صحبت می ‌کنند. این مشاوره ‌ها برای اطمینان از انتخاب صحیح و حمایت خانواده ‌ها از ازدواج انجام می‌ شود.

تحقیق و بررسی: خانواده داماد درباره خانواده عروس تحقیق می ‌کنند. این تحقیقات شامل بررسی سوابق خانوادگی، شخصیت و اخلاق، و وضعیت مالی و اجتماعی خانواده عروس می‌ شود.

دیدار خانواده ‌ها: پس از تحقیقات اولیه، خانواده داماد به خانه عروس می ‌روند تا با خانواده او دیدار کنند. در این دیدار، هدف آشنایی بیشتر و ایجاد ارتباط بین خانواده‌ ها است.

مذاکرات: در این مرحله، خانواده ‌ها درباره شرایط و مسائل مختلف ازدواج مذاکره می‌ کنند. این مذاکرات می ‌تواند شامل مهریه، جهیزیه، تاریخ مراسم عروسی، و مسائل دیگر باشد.

خواستگاری رسمی: پس از توافقات اولیه، خانواده داماد به صورت رسمی به خواستگاری عروس می‌ روند. در این مراسم، خانواده داماد به همراه بزرگتر های فامیل به خانه عروس می‌ روند و درخواست ازدواج را به صورت رسمی مطرح می ‌کنند.

سنت نامزدی یا "کوژدنه":

در این مرحله، دو خانواده درباره شرایط مختلف ازدواج مانند مهریه، جهیزیه، و سایر مسائل مالی و اجتماعی صحبت می‌ کنند و به توافق می‌ رسند.

مراسم نامزدی: پس از توافقات اولیه، مراسم نامزدی یا "کوژدنه" برگزار می‌ شود. این مراسم معمولاً شامل جشن و پذیرایی است و در حضور بزرگان و اعضای خانواده‌ ها انجام می‌ شود. در این مراسم، حلقه نامزدی به دست عروس انداخته می‌ شود و هدایا و نشانه ‌های ازدواج تبادل می‌ شود.

محرمیت: در بعضی از مناطق پشتون، رسم است که دختران و پسران جوان قبل از ازدواج با یکدیگر ارتباطی نداشته باشند و ملاقات ‌های آنها تحت نظارت خانواده‌ ها صورت گیرد.

زمان‌بندی مراسم عروسی: پس از مراسم نامزدی، دو خانواده درباره زمان و جزئیات مراسم عروسی صحبت می‌ کنند و تاریخ مناسبی برای برگزاری مراسم تعیین می­کنند.

مهر و مهریه(برات):

پس از موافقت خانواده‌ ها، مقدار مهریه تعیین می‌ شود و این سنت از جایگاه خاصی برخوردار است.

تعیین مهریه: مهریه معمولاً در مرحله‌ای از مذاکرات ازدواج تعیین می‌ شود. این مذاکرات بین بزرگان و ریش ‌سفیدان دو خانواده انجام می‌ شود و مهریه معمولاً به توافق دو طرف بستگی دارد. در برخی موارد، مهریه به صورت نقدی، طلا، اموال یا زمین تعیین می‌ شود.

مقدار مهریه: مقدار مهریه ممکن است بسته به وضعیت مالی خانواده‌ ها و توافقات بین آنها متفاوت باشد. هرچند مهریه به عنوان یک هدیه از طرف داماد به عروس در نظر گرفته می‌ شود، اما معمولاً نشان‌دهنده میزان احترام و ارزش قائل شدن داماد برای عروس و خانواده او نیز هست.

مراسم مهریه: در برخی از مناطق و خانواده‌ های پشتون، مراسم خاصی برای اعلام و تقدیم مهریه برگزار می‌ شود. این مراسم ممکن است با حضور بزرگان و ریش ‌سفیدان دو خانواده و همچنین افراد معتمد و دوستان برگزار شود. در این مراسم، داماد مهریه را به خانواده عروس تقدیم می‌ کند.

شرایط پرداخت: شرایط پرداخت مهریه نیز ممکن است مورد مذاکره قرار گیرد. مهریه می‌ تواند به صورت یکجا پرداخت شود یا به صورت قسطی و در طول زمان، این موضوع بستگی به توافق دو خانواده دارد.

نقش مهریه در ازدواج: مهریه به عنوان یک تعهد مالی از سوی داماد به عروس و خانواده او در نظر گرفته می‌ شود و می‌ تواند نقش مهمی در تأمین امنیت مالی عروس داشته باشد. همچنین، مهریه به عنوان یکی از موارد حقوقی در سند ازدواج ثبت می‌ شود و در صورت نیاز، می‌ تواند به عنوان یکی از مستندات قانونی مورد استفاده قرار گیرد.

تأثیرات اجتماعی و فرهنگی: مهریه نقش مهمی در فرهنگ و جامعه پشتون دارد و نشان‌دهنده احترام و ارزش‌گذاری به عروس و خانواده او است. این موضوع می‌ تواند تأثیرات اجتماعی و فرهنگی زیادی در روابط خانوادگی و اجتماعی داشته باشد و بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی این قوم را تشکیل می‌ دهد.

نکاح (نکاح خواندن):

این مراسم به عنوان یکی از مراحل اصلی ازدواج، نقش مهمی در تأیید و ثبت رسمی ازدواج دارد. سنت نکاح خواندن در فرهنگ پشتون با احترام به آداب و رسوم دینی و فرهنگی انجام می‌ شود و نشان‌دهنده پیوند معنوی و قانونی بین زوجین است.

آماده‌ سازی و دعوت: قبل از مراسم نکاح، خانواده‌ ها به تهیه و تنظیم مقدمات می‌ پردازند. این شامل دعوت از بزرگان، ریش ‌سفیدان، اقوام و دوستان برای حضور در مراسم است.

مکان برگزاری: مراسم نکاح معمولاً در خانه عروس یا داماد و گاهی در مسجد برگزار می‌ شود. انتخاب مکان بستگی به ترجیحات خانواده‌ ها و امکانات موجود دارد.

حضور یک روحانی: یکی از اجزای اصلی مراسم نکاح، حضور ملّا (روحانی) است که نقش مهمی در خواندن عقد نکاح و انجام مراسم دینی دارد. ملا، مسئولیت انجام عقد و اطمینان از رعایت قوانین شرعی را بر عهده دارد.

شرایط عقد: قبل از خواندن عقد نکاح، شرایط و جزئیات ازدواج مانند مهریه، شروط ضمن عقد و توافقات مالی به‌صورت کتبی یا شفاهی توسط خانواده‌ ها و با حضور ملّا مشخص می‌ شود.

خواندن عقد نکاح: در این مرحله، ملّا با حضور خانواده‌ ها و مهمانان، خطبه عقد نکاح را می‌ خواند. این مراسم شامل خواندن آیات قرآن، دعا و اذکار مذهبی است. در طول مراسم، ملّا از داماد و عروس می‌ پرسد که آیا با شرایط عقد موافق هستند و پس از تأیید آنها، عقد نکاح به‌طور رسمی انجام می‌ شود.

امضای سند عقد: پس از خواندن خطبه عقد، سند ازدواج توسط داماد، عروس و شاهدان امضا می‌ شود. این سند شامل جزئیات عقد، شرایط مهریه و توافقات دیگر است و به‌عنوان مدرک قانونی ازدواج ثبت می‌ شود.

دعا و تبریک: پس از اتمام مراسم عقد، ملّا دعا می‌­خواند و از خداوند برای زوجین، خوشبختی، و زندگی پر از برکت مسئلت می­­کند. سپس خانواده‌ ها و مهمانان به زوجین تبریک می‌ گویند و جشن و شادی آغاز می‌ شود.

پذیرایی و جشن: بعد از مراسم نکاح، خانواده‌ ها مهمانان را به پذیرایی دعوت می‌ کنند. این پذیرایی معمولاً شامل غذاهای محلی، شیرینی ‌ها و نوشیدنی ‌ها است و جشن و شادی با موسیقی و رقص ‌های محلی ادامه می‌ یابد.

مراسم پیش از عروسی:

مراسم حنابندان:

مراسم حنابندان در فرهنگ پشتون با شور و شوق و شادی فراوان برگزار می‌ شود و یکی از زیباترین و پرمعناترین مراسم ‌های پیش از عروسی است. این مراسم با تزیینات زیبا، موسیقی محلی، رقص ‌های سنتی و حضور گرم و دوستانه خانواده‌ ها و دوستان همراه است.

رسم حنابندان در ازدواج فرهنگ پشتون یکی از مراسم ‌های مهم و پرشور پیش از عروسی است که با شادی و هیجان برگزار می‌ شود. این مراسم معمولاً یک یا دو شب قبل از عروسی برگزار می‌ شود و شامل آداب و رسوم خاصی است. در ادامه به مراحل و ویژگی ‌های رسم حنابندان در فرهنگ پشتون اشاره می‌ کنم:

آماده‌ سازی و دعوت: دعوت از مهمانان: خانواده عروس و داماد از دوستان نزدیک، اقوام و همسایگان برای شرکت در مراسم حنابندان دعوت می­ کنند. این دعوت معمولاً به صورت شفاهی یا با کارت دعوت انجام می‌ شود.

آماده‌ سازی مکان: محل برگزاری مراسم، که معمولاً خانه عروس است، با گل ‌ها، پارچه ‌های رنگارنگ و چراغ ‌ها تزیین می‌ شود.

لباس عروس: عروس در این مراسم لباس سنتی و زیبایی می‌ پوشد که معمولاً شامل رنگ ‌های شاد و جذاب است. لباس حنابندان معمولاً با طرح ‌ها و نقش ‌های خاص و سنتی تزیین می‌ شود.

تزیینات: دستان و پاهای عروس با حنا تزیین می‌ شود. این تزیینات معمولاً شامل نقش ‌ها و طرح ‌های هنری و زیبا است که توسط زنان و هنرمندان محلی انجام می‌ شود.

آغاز مراسم: مراسم با حضور زنان خانواده و دوستان نزدیک عروس آغاز می‌ شود. این مراسم معمولاً با موسیقی محلی و آوازهای سنتی همراه است.

شادی و رقص: در طول مراسم، زنان به شادی و رقص می‌ پردازند. موسیقی محلی و رقص ‌های سنتی بخش مهمی از مراسم حنابندان است و فضایی شاد و پرانرژی ایجاد می‌ کند.

غذا و نوشیدنی: در مراسم حنابندان، از مهمانان با غذاهای محلی، شیرینی ‌ها و نوشیدنی ‌های مختلف پذیرایی می شود.

هدایا: گاهی اوقات دوستان و اقوام هدایایی به عروس می‌ دهند. این هدایا معمولاً شامل جواهرات، لباس ‌ها و لوازم آرایش است.

مراسم حنابندان فرصتی برای تقویت پیوندهای خانوادگی و اجتماعی است. این مراسم نشان‌دهنده همبستگی و همکاری خانواده‌ ها و جامعه در آماده‌ سازی عروس برای زندگی مشترک است. اجرای مراسم حنابندان نشان‌دهنده احترام به سنت ‌ها و ارزش ‌های فرهنگی پشتون است و بخش مهمی از هویت فرهنگی این قوم را تشکیل می‌ دهد.

مراسم جهاز بردن(انتقال جهیزیه):

رسم جهیزیه یا "جهاز بردن" در فرهنگ پشتون با احترام و توجه زیادی همراه است و نشان‌دهنده ارزش ‌های خانوادگی و اجتماعی این قوم می‌ باشد. این مراسم با شادی و هیجان و با حضور گرم خانواده‌ ها و دوستان برگزار می‌ شود و نقش مهمی در تقویت روابط و ایجاد همبستگی بین دو خانواده دارد.

اقلام جهیزیه: خانواده عروس معمولاً مجموعه‌ای از لوازم خانه، وسایل آشپزخانه، لباس ‌ها، و گاهی اوقات لوازم برقی و اثاثیه مورد نیاز را به عنوان جهیزیه آماده می‌ کنند. این اقلام می‌ توانند بسته به وضعیت مالی خانواده و توافقات بین خانواده‌ ها متفاوت باشند.

بسته‌بندی: اقلام جهیزیه به دقت بسته‌بندی و آماده حمل می‌ شوند. این بسته‌بندی ‌ها معمولاً با پارچه ‌های زیبا و رنگارنگ تزیین می‌ شوند.

انتقال جهیزیه: در روز مشخصی قبل از مراسم عروسی، جهیزیه عروس به خانه داماد منتقل می‌ شود. این انتقال معمولاً با حضور اعضای خانواده عروس و داماد و گاهی اوقات دوستان و آشنایان انجام می‌ شود.

همراهی خانواده: در این مراسم، اعضای خانواده عروس و گاهی اوقات دوستان نزدیک او، جهیزیه را همراهی می‌ کنند و به خانه داماد می‌ برند. این همراهی نشان‌دهنده حمایت و همکاری خانواده‌ هاست.

پذیرایی و استقبال در خانه داماد: خانواده داماد از خانواده عروس و مهمانان استقبال می­­کنند. این استقبال معمولاً با احترام و مهمان‌نوازی همراه است.

نمایش جهیزیه: پس از رسیدن به خانه داماد، جهیزیه در محل مشخصی قرار داده می‌ شود تا خانواده داماد و مهمانان بتوانند آن را ببینند. این نمایش جهیزیه نشان‌دهنده سخاوت و توجه خانواده عروس به زندگی مشترک جدید است.

جشن و شادی: در برخی موارد، مراسم جهاز بردن با جشن و شادی همراه است. موسیقی محلی و رقص ‌های سنتی بخش مهمی از این جشن ‌ها هستند.

مراسم عروسی (شادی):

 جشن عروسی معمولاً با رقص، موسیقی و پذیرایی از مهمانان همراه است. این مراسم ممکن است چند روز به طول بیانجامد و شامل غذاهای محلی و اجرای موسیقی سنتی پشتون باشد.

ورود عروس به خانه داماد: پس از مراسم عقد، عروس به خانه داماد می‌ رود. این مراسم با همراهی خانواده عروس و داماد انجام می‌ شود و معمولاً با استقبال گرم و هدیه ‌های مختلف همراه است.

نقش زنان: زنان خانواده داماد، عروس را به خانه جدیدش راهنمایی می‌ کنند و آداب و رسوم مربوط به ورود عروس به خانه داماد را انجام می‌ دهند. این شامل مراسم ‌هایی مانند نشان دادن خانه به عروس و دادن هدایا است.

مهمانی ‌های خانوادگی: پس از مراسم عروسی، معمولاً چندین مهمانی خانوادگی برگزار می‌ شود که شامل جشن ‌های کوچک‌ تر و دور همی‌ های دوستانه است.

مراسم ‌های خاص: برخی از خانواده‌ ها مراسم ‌های خاصی مانند «بله برون» یا «نام‌ گذاری» را برگزار می‌ کنند که هر کدام دارای آداب و رسوم خاص خود است.

احترام به بزرگان: در تمام مراحل مراسم عروسی، احترام به بزرگان و ریش ‌سفیدان خانواده‌ ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

حفظ پیوندهای خانوادگی: مراسم عروسی فرصتی برای تقویت پیوندهای خانوادگی و ایجاد ارتباطات جدید بین دو خانواده است.

لباس عروس و داماد: عروس و داماد در مراسم عروسی لباس ‌های سنتی و زیبا می‌ پوشند. لباس عروس معمولاً شامل یک لباس بلند و تزیین شده با طرح‌ ها و نقش ‌های سنتی است. داماد نیز لباس سنتی و شلوار و کلاه مخصوص می‌ پوشد.

تزیینات: خانه ‌ها و محل برگزاری مراسم با گل ‌ها، پارچه ‌های رنگارنگ و چراغ ها تزیین می‌ شود تا فضایی شاد و جشن ‌آمیز ایجاد کند.

موسیقی: موسیقی سنتی پشتون بخش مهمی از مراسم عروسی است. نوازندگان محلی با استفاده از سازهای سنتی مانند رباب، دهل، و تبل، آهنگ ‌های شاد و رقص ‌آور می‌ نوازند.

رقص: رقص ‌های محلی نیز در مراسم عروسی انجام می‌ شود. این رقص ها معمولاً به صورت گروهی و با هماهنگی خاصی اجرا می‌ شوند و شامل حرکات ریتمیک و هماهنگ است.

هدایا: مهمانان به عروس و داماد هدایایی می‌ دهند که معمولاً شامل پول، طلا، لباس و لوازم خانه است. این هدایا به عنوان نمادی از آرزوهای خوب و برکت برای زندگی مشترک جدید است.

فردای شب عروسی: مادر و خواهر عروس به خانه داماد صبحانه می‌ آورند. اقارب نزدیک داماد اشیای قیمتی، پول و لوازم قیمتی خانه را برای عروس تحفه می ‌دهند.

پایان مراسم و خداحافظی: پس از پایان مراسم عروسی، مهمانان به تدریج خداحافظی کرده و مراسم به پایان می‌ رسد. خانواده داماد و عروس نیز از مهمانان تشکر کرده و آنها را بدرقه می‌ کنند.

زندگی مشترک: عروس و داماد زندگی مشترک خود را آغاز می‌ کنند و با آرزوهای خوب و دعاهای خانواده و دوستان وارد مرحله جدیدی از زندگی می‌ شوند.

برخی از رسم قدیمی ازدواج در فرهنگ پشتون:

گرفتن پول(ولور): ولور یک کلمۀ پشتو است که به گرفتن پول در ازای ازدواج خواهر یا دختر اطلاق می‌شود. پول(ولور) در اصل برای دو هدف گرفته می‌شود.

نخست، به منظور خریداری وسایل خانه یا جهازیه که والدین در هنگام ازدواج برای دختر خود خریداری می‌کنند؛ شامل تمام نیازهای زندگی، از لباس گرفته تا ظروف و مانند آن. امروزه لوازمی مانند یخچال، تلویزیون و ماشین لباس‌شویی نیز بخشی از همان نیازها به شمار می‌رود.

هدف دوم از گرفتن(ولور)، تهیه  مواد خوراکی و آماده کردن غذا برای مهمانان و کسانی است که در در مراسم روز ازدواج حاضر می‌شوند.

رسم گرفتن ولور در سراسر قلمرو پشتون ‌نشین ایالت بلوچستان معمول است، اما در مناطق هم‌ مرز با افغانستان، مقدار آن کمی بیشتر است. نمونه‌ وار، در منطقۀ قلعه عبدالله ایالت بلوچستان و مناطق مجاور آچکزی، کاکر، ترین، سید یا دیگر قبایل، مبلغ ولور بیشتر است و معمولاً از پانصد تا ششصد هزار روپیه شروع می‌شود. به همین ترتیب، در مناطق پشین و خانوزایی و برخی دیگر، آن مبلغ متفاوت است و در مسلم باغ، قلعۀ سیف‌الله و ژوب، نیز نوع و مقدار دیگری دارد. یا بر فرض در برخی از مناطق زیارت، رسم ولور از چندین دهه پیش بدین سو از بین رفته است، درحالی که در سنجاوی، ریگوره و پویی که متعلق به منطقۀ زیارت است، هنوز هم رواج دارد، اما این رسم و آیین به تدریج در حال کمرنگ شدن است.

رسم غگ: رسمی منسوخ و غیرقانونی معروف به "غگ" که ریشه آن از کلمه‌ای پشتو است و طبق آن مرد ادعا می کند که زنی به زور نامزد وی میگردد.

این رسم به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و معمولا مردی با اسلحه به قلمروی دختر یا آستان خانه او می‌رود و با این جمله که "دختر مال من است" تیراندازی هوایی انجام می‌دهد و بقیه افراد جامعه را تهدید می‌کند که هرکس بخواهد به او نزدیک شود باعث ایجاد خشونت و خونریزی خواهد شد.

"غگ" در ایالت پختونخوا در شمال غربی پاکستان که با افغانستان هم مرز است، رواج دارد. طبق آن رسم پیشنهاد ازدواج با شلیک اسلحه در خارج از خانه دختر و یا اعلام رسمی مکتوب برای ازدواج با دختر بدون کسب رضایت او یا والدین اش صورت می‌گیرد.

پارلمان محلی ایالت خیبر پختونخوا در سال ۲۰۱۳ میلادی ازدواج اجباری غگ را ممنوع اعلام کرد و مجازات تعیین شده برای خاطیان را هفت سال حبس یا پرداخت جریمه سنگین تعیین کرد. اما اکثر موارد غگ گزارش داده نمی‌ شوند و زمانی که پرونده‌ های مرتبط با آن در دادگاه باز می‌ شوند اغلب پس از عذرخواهی و تعیین وثیقه برای افرادی که ادعای غگ را مطرح کرده اند پرونده بسته می‌شود.

منابع:

t.ly/f5Enn

t.ly/65IbR

https://www.farhangpress.af

https://wenews.pk/news/50513/

https://fararu.com/fa/news/692574/

https://www.tajziat.com/article/12056

https://gandhara.rferl.org/a/25231238.html

https://www.bbc.com/urdu/pakistan-50500251

https://www.independentpersian.com/node/125001

https://www.delgarm.com/marriage-in-afghanistan.a239828

https://thesis.asianindexing.com/thesis.php?ari_id=1676732048083&title

https://thesis.asianindexing.com/thesis.php?ari_id=1676731249859&title