اشاره

نخستین مراسم پس از انتخاب شدن «سلمان خورشید»، وزیر پیشین امور خارجه هند و عضو ثابت حزب کنگره به ریاست مرکز فرهنگی اسلامی هند در دهلی نو، رونمایی از کتاب « شِکوه هند؛ آینده سیاسی مسلمانان هند[1] » اثر پرفسور مجیب الرحمن بود که با حضور شاشی تارور، اسد الدین اویسی، پرفسور منوج جها و تنی چند از اعضای پارلمان، دیپلمات ها و نخبگان دانشگاهی هند، 30 مرداد ماه در مرکز فرهنگی اسلامی هند در دهلی نو برگزار شد. «شِکوه‌ی هند» بیانگر احساس نارضایتی و شکایت جامعه مسلمانان هند است که که نگرانی‌ها و چالش‌های اجتماعی، سیاسی و مذهبی هند امروز موجب آن شده است.

موضوعاتی که در این مراسم دو ساعته با حضور دانشجویان، مورخان، فعالان سیاسی و دیپلمات ها مورد بحث و گفتگو قرار گرفت عبارت بود از: بحران اخیر در بنگلادش، تجمع اعتراض‌آمیز چند ماهه جنبش شاهین باغ دهلی نو، انتخابات سراسری هند در سالجاری، سکولاریسم، نمایندگی مسلمانان، اعتراض به مسیری که هند اتخاذ کرده است.

مساله محوری مورد توجه در موضوع آینده مسلمانان هند یادآوری جنبش اعتراضی منطقه شاهین باغ[2] دهلی نو در سال 2019 بود که با کنشگری چند هزار زن مسلمان علیه قانون اصلاح تابعیت و ثبت ملی اتباع در جواب مصوبه شهروندی هند رخ داده بود. اما از نظر مجیب الرحمن، این جنبش اعتراضی چندان قابل توجه نیست. او بر این باور است اگرچه رخداد شاهین باغ دهلی نو در واکنش به لایحه شهروندی هند، مهم است، اما فقط یک «اعتراض موقت» بود. مجیب الرحمن در کتاب جدیدش به ظهور ناسیونالیسم هندو اشاره کرده است.

مجیب الرحمن در مراسم رونمایی از کتابش در مرکز فرهنگی اسلامی هند در دهلی نو طی سخنانی گفت که فرانسه و آلمان را تصور کنید، مردم این دو کشور وقتی یک جنبش اعتراضی را سازماندهی می کنند، چه کاری انجام می دهند، سپس آن را با جنبش اعتراضی مسلمانان هند در شاهین باغ مقایسه کنید.

در این نشست، پنج نماینده مجلس و یک وزیر سابق اتحادیه (سلمان خورشید تا منوج جها) با اشاره به نگرش نویسنده کتاب گفتند که مجیب الرحمن اعتبار زیادی برای جنبش شاهین باغ قائل نیست. با این حال روی جلد کتاب، چهره زنی که به عنوان بخشی از اعتراضات شاهین باغ است، به تصویر کشیده شده است.

«سونی میشا» در مقاله ای با عنوان «بررسی شِکوه هند: ردیابی میراث شاهین باغ[3] » می نویسد که شاهین باغ برای عده ای مرده، برای برخی زنده است و همچنان ضربه می‌زند.  شاهین باغ جنبش اعتراضی است که طراوت به راه انداخت.

شاشی ثارور، نماینده حزب کنگره، به استدلال مجیب الرحمن پرداخت و گفت که در ربع قرن اخیر شاهد روند رورافزون تبدیل مسلمانان هند به اقلیت، بویژه طی 10 سال حکمرانی حزب BJP به رهبری مودی بوده ایم. مطلقاً شکی نیست که این روند امروز در اوج خود قرار دارد.

سخنران دیگر آقای سلمان خورشید نیز در رویکردی میانه رو چنین ابراز داشت که این کتاب مسائل مهم مسلمانان هند را مطرح می‌کند. اما این آغاز است، نه نقطه اوج. از لحن کتاب معلوم است که بحث ها مملو از سرزنش، شکایت و ناامیدی است. امیدوارم روزی کتابی بنویسید که جواب شکوه هند باشد. [4] او در رابطه با بحران اخیر بنگلادش گفت که من مجسمه هایی را دیده بودم که در ایران، افغانستان و لیبی تخریب شدند. اما هرگز نمی توانستم چنین اتفاقی را در بنگلادش تصور کنم. برای خورشید، تخریب مجسمه مجیب الرحمن در بنگلادش، لحظه ای تکان دهنده بود. خورشید می گوید که  اتفاقی که برای بنگلادش افتاد، می تواند برای هند هم رخ دهد. چون بسیاری از مسائلی که باعث تحولات بنگلادش شد، ما هم با آن در هند مواجه هستیم.

واکنش های رسانه ای:

این اظهارات سلمان خورشید بلافاصله توسط رسانه ها مورد توجه  قرار گرفت و واکنش های متفاوتی را به دنبال داشت که به اهم آنها اشاره می‌شود:

1. حساسیت سیاسی:

با توجه به پیامدهای مقایسه بی ثباتی احتمالی در بنگلادش با هند، برخی از رسانه ها نظرات وی را بسیار حساس یا بحث برانگیز ارزیابی کرده‌اند. آنها بر زنگ خطر احتمالی که چنین اظهاراتی می‌تواند ایجاد کند، به ویژه در یک محیط پر بار سیاسی متمرکز شده اند.

2. انتقاد و حمایت:

در چشم‌انداز قطبی شده سیاست هند، اظهارات خورشید هم با انتقاد و هم با حمایت مواجه شود. منتقدان، به‌ویژه آنهایی که با حزب حاکم همسو هستند، اظهارات او را ترس‌آفرین یا تضعیف وحدت ملی تفسیر کردند. از سوی دیگر، برخی از مخالفان، نگرانی های او را برای رسیدگی به تنش های اجتماعی و سیاسی فزاینده تلقی می کنند.

3. درس تاریخی:

برخی رسانه ها بررسی کردند که آیا چنین مقایسه‌ای معتبر است؟ و یا اینکه هند چه درس‌هایی می‌تواند از همسایگان خود بیاموزد؟

در مجموع، رسانه‌های هندی اظهارات خورشید را به عنوان یک بیانیه تحریک‌آمیز به تصویر کشیدند و بحث‌هایی را در مورد وضعیت دموکراسی هند و چالش‌های اجتماعی آن برانگیخت.

سخنران دیگر این مراسم اسدالدین اویسی، رئیس حزب مجلس اتحاد مسلمین AIMIM و نماینده مردم حیدرآباد موضوع نمایندگی مسلمانان در سیاست هند را مطرح کرد و مورد تشویق حضار قرار گرفت. اویسی نیز نسبت به آینده مسلمانان در هند خوشبین نبود. او ضمن انتقاد از احزاب سیاسی، گفت که تعداد مسلمانانی که در پارلمان هند انتخاب می شوند، منعکس کننده واقعیت ماجرا نیست و امیدوار کننده نبوده است. او پیروزی 2024 را یک پیروزی اکثریت گرا خواند و گفت: موفقیت سکولاریسم زمانی است که مسلمانان به طور مساوی در پارلمان، مجالس و شهرداری ها انتخاب شوند. اویسی گفت که رویای من این است که روزی یک زن مسلمان با حجاب نخست وزیر هند شود.

برای درک اهمیت سخنان اویسی باید نگاهی به مساله جمعیت مسلمانان هند داشته باشیم. سیمون در ایکس[5] می نویسد که امروزه جمعیت تقریباً 200 میلیون مسلمانان هند بیشتر از جمعیت بریتانیا و فرانسه یا آلمان هستند. طبق قانون اساسی هند، باید با مسلمانان هند به‌عنوان برابر سیاسی رفتار شود، این همان چیزی است که سیاست سکولار هند پس از استقلال وعده‌اش را داده بود و بیش از 35 میلیون مسلمان هندی را در زمان تقسیم تشویق کرد تا هند را به عنوان سرزمین مادری خود به جای پاکستان انتخاب کنند. با این حال، رابطه فرضی برابری بین هندوها و مسلمانان، همانطور که در قانون اساسی آمده است، امروزه به طور فزاینده ای با تمایلات سلطه‌گرانه اکثریت هندو در هند جایگزین می‌شود. این نویسنده، وضعیت و موقعیت کنونی مسلمانان هند (بذرهایی که با روی کار آمدن BJP در سال 2014 برای آن کاشته شد) را به عنوان «مقطع سوم سیاسی» توصیف می کند. دومین مقطع سیاسی هند به اعتقاد او در سال 1947 بود که مطابق قانون اساسی هند به تمام جامعه هند وضعیت مساوی داده شد. و اولین مقطع، در سال 1857 بود که همه یا بیشتر مسلمانان هندی به تجربه دریافتند که چگونه باید با استعمار بریتانیا مدارا کنند. البته او تاکید می‌کند که، نباید تصور کرد شرایط سیاسی مسلمانان هند قبل از ظهور راست هندو از اواخر دهه،1980 کاملاً ایده آل یا سرشار از انرژی دموکراتیک بود؛ اما وضعیت ده سال اخیر را نیز نمی‌توان با آن دوره مقایسه کرد. هرچند تنوع فرهنگی اجتماعی مسلمانان که ناشی از تنوع زبانی، قومیتی، منطقه ای و غیره است، موجب شده مسلمانان هند ناهمگون ترین هویت را در میان جوامع اسلامی داشته باشند. اما با این حال، مسلمانان به عنوان پایدارترین تهدید مستدل برای پروژه اکثریت گرایی ملت هندو تلقی می شوند.

«هلال احمد[6] » یکی از پرکارترین نویسندگان در زمینه مسائل مرتبط با سیاست مسلمانان در کتاب «تاریخچه مختصری از زمان حال: مسلمانان در هند جدید[7] »، جایگاه مسلمانان را در تاریخ معاصر هند شناسایی و تمام خطوط منازعات پیرامون سیاسی شدن آنها را تحلیل می کند. او تلاش می‌کند تا فراتر از داده‌های بدیهی، نقش اقلیت‌ها، به‌ویژه مسلمانان، در «هند جدید» را -که از سال 2014 خود را نشان داده است - بازنگری کند. نویسنده در عین حال که جوامع مسلمان را از دریچه‌ای تاریخی می‌نگرد، تلاش می‌کند با ژرف‌نگری به هویت پیچیده مسلمانان و نقش آن در زندگی روزمره تصویری بسیار دقیق‌تر از آنچه در حال حاضر تصور می‌شود از مسلمانان هند ارائه کند. وی استدلال می‌کند که این هند جدید یک دکترین «ایدئولوژیک-سیاسی» است و «مشروطیت هندوتوا» به عنوان مکانیزمی برای دستیابی به این دکترین عمل خواهد کرد. اجرای قانون اصلاح شهروندی (CAA) و تلاش برای قانون مدنی یکسان گام هایی در این راستا هستند.

کتاب هلال احمد نشان می دهد که دینداری اسلامی همیشه با منطق سیاست هندوتوا اداره نمی‌شود. چرا که به زعم او سیاست تهاجمی هندوتوا به «نقطه اشباع» خود رسیده است.

 کتاب « شِکوه‌ی هند؛ آینده سیاسی مسلمانان هند» تالیف مجیب الرحمن به بررسی مسائل تاریخی و معاصر، از جمله خشونت، بحث های شهروندی، و شرایط اجتماعی-اقتصادی مسلمانان می پردازد و تحلیلی ظریف از آینده سیاسی متزلزل مسلمانان ارائه می دهد و آن را «سومین مقطع تاریخ سیاسی» توصیف می کند.

سه مقطع سیاسی عبارتند از::

1. دوران استعمار پس از 1857
2. برابری قانون اساسی پس از تقسیم در 1947
3. ظهور جناح راست هندو از سال 2014 با تسلط حزب BJP به رهبری مودی نخست وزیر فعلی هند

مجیب الرحمن نشان می دهد که چگونه مسلمانان هندی از حاکمیت بریتانیا عبور کردند، پس از تقسیم به دو کشور هند و پاکستان، برابری قانون اساسی را پذیرفتند و اکنون تحت حکومت حزب BJP با محرومیت روبرو هستند.

او بیان می‌کند در حالی که مسلمانان هند از لحاظ تاریخی با چالش‌های سیاسی مواجه بوده‌اند، فضای کنونی بیانگر تغییر بی‌سابقه‌ای برای به حاشیه‌ راندن مسلمانان است. حضور تنها 24 نماینده مسلمان در هجدهمین مجلس هند،  علی‌رغم سهم 14.2 درصدی آنها از جمعیت کشور، نشان دهنده آنست که چگونه ظهور سیاست جناح راست هندو، بافت سکولار هند را دچار فرسایش کرده است. البته ناگفته نماند که این نخستین بار نیست که حضور مسلمانان در مجلس بسیار اندک است. طی ده سال گذشته، از زمانی که مودی به عنوان نخست‌وزیر انتخاب شد، تعداد نمایندگان مسلمان به طور مداوم در حال کاهش بوده است. این کتاب نشان می‌دهد که کنترل‌های فرساینده و توازن‌های نهادی راه را برای اکثریت‌گرایی هموار کرده و اصول اساسی دموکراسی سکولار هند را به چالش ‌کشیده است.

مجیب الرحمن در این کتاب به بررسی روند تضعیف حقوق مسلمانان هندی تحت سیاست اکثریت هندو می‌پردازد. او دیدگاهی انتقادی از وضعیت کنونی دموکراسی هند، به ویژه در رابطه با حقوق و رفتار با اقلیت مسلمان دارد. مجیب الرحمن معتقد است که مسلمانان هند در حال حاضر در هندی که به طور فزاینده ای از سیاست‌های اکثریت هندو استقبال می‌کند، تحت «ترسی فراگیر» زندگی می‌کنند. آنها که خود را هدف لینچ(حمله گروهی به مسلمانان)، عدالت بولدوزری، شورش‌های مکرر به بهانه‌های بی‌اهمیت یا اغلب بی‌دلیل می‌دانند و در معرض خشونت‌های تصادفی در این دولت اکثریتی جدید قرار گرفته‌اند، از خود می‌پرسند که آیا اصلاً به عنوان شهروند در هند حقوقی دارند یا خیر؟

کتاب شِکوه هند که در شش فصل تبویب شده است، به تمام موضوعات احتمالی که بر وجوه سیاسی مسلمانان در هند تأثیر می گذارد، می پردازد. در فصل نخست، نویسنده ترسیم می کند که چگونه رشد سیاسی راست هندو همیشه با برنامه ضد اسلامی آن مرتبط بوده است. رشد راست هندو را نمی توان تنها از طریق گسترش نیروهای راست در سراسر جهان تعبیر کرد. بلکه این نبرد از نزاع ایدئولوژیک بین ایده کنگره از سکولاریسم، جدایی‌طلبی مسلمانان لیگ و تخیل نیروهای ملی‌گرای هندو از یک راشترا(ملت) هندو بیرون آمده است. با افزایش تسلط سیاسی راست هندو، فضا برای مسلمانان در مجامع ایالتی و پارلمان به تدریج کاهش یافت. در پس زمینه، نویسنده استدلال می کند که مسلمانان هندی تنها با تبدیل شدن به بخشی از ساختار قدرت سیاسی قادر خواهند بود از سایر منافع خود مانند منافع اقتصادی یا فرهنگی یا هر نوع دیگری محافظت کنند.

مجیب الرحمن با استناد به مفهوم عبارت «حق داشتن حقوق» از فیلسوف آلمانی هانا آرنت به تضعیف شدن حقوق مسلمانان هند می پردازد و می نویسد که مسلمانان هند برای حق داشتن حقوق می‌جنگند. از آنجایی که مسلمانان هند به عنوان یک اقلیت مذهبی تلقی می شوند و با توجه به اینکه سیاست هندوتوای اکثریتی، حقوق اقلیت‌ها را نادیده می‌گیرد، به طور سیستماتیک حقوق مسلمانان هند را به عنوان بخشی از سیاست «بانک رای» ده ها سال مورد حمله قرار داده اند. علاوه بر این، سیاست هندوتوا، مسلمانان هند را به عنوان یک موجودیت تاریخی با سابقه تثبیت شده ظلم بر جامعه هندو می‌داند. به همین دلیل است که درک رابطه پیچیده بین مسلمانان هند و سیاست هندوتوا یا اکثریت گرایی هندو ضروری است.

او تأکید می کند که چگونه راست هندوها به مدارس، دانشکده ها، رسانه ها و محله ها نفوذ کردند تا «دیگری» اجتماعی را ایجاد کنند.

مجیب الرحمن با اشاره به تفکیک قوا در دموکراسی ها معتقد است که در لیبرال دموکراسی هند، تفکیک قوا به طور فزاینده‌ای غیرکاربردی شده است. این چیزی است که نه فقط به حقوق اقلیت ها یا آینده مسلمانان ضربه می زند بلکه به دموکراسی هند نیز ضربه وارد می‌کند. بنابراین، این عدم کارکرد تفکیک قوا در هند، مهمترین دلیلی است که اکثریت گرایی هندو به تنها بازیگر در شهر تبدیل شده است.

مجیب الرحمن تاکید می‌کند که ما باید قبل از اینکه همه تقصیرها را به گردن «بحران رو به رشد حاکمیت» و نیروهای سیاسی راست هندو بیاندازیم، مکث کنیم تا بفهمیم چگونه و چه چیزی منجر به چنین چرخش خطرناکی شده است.

مجیب الرحمن عمیقاً به آینده سیاسی مسلمانان هند پرداخته و ترسیم می کند که چگونه به تدریج بافت سکولار هند تحت تأثیر قرار گرفته است و راه را برای آن هموار می‌کند. آنچه را که او از آن به عنوان «اسلام زدایی» از هند نام می برد. البته چندین کتاب علمی نیز از جمله «مسلمانان در شهرهای هند» نوشته کریستف جافرلو[8] ، «انباشت بر اثر تفکیک» نوشته غزاله جمیل[9] ، «مسلمانان هندی پس از آزادسازی» نوشته مویدالاسلام[10] و همچنین «عملکرد دولت» نوشته تنویر فضل[11] به رشته تحریر در آمده است، اما هیچ کدام مطلبی در خصوص افق آینده سیاسی مسلمانان هند ارائه نمی دهند.

نظرات کلیدی مجیب الرحمن را می توان به شرح ذیل دسته بندی کرد:

1. ترس و فرسایش حقوق:

• مسلمانان هند به دلیل افزایش سیاست اکثریتی هندو در ترسی فراگیر زندگی می کنند.
• آنها با مسائلی مانند لینچ، عدالت بولدوزر، شورش و خشونت تصادفی روبرو هستند.
• حقوق اساسی آنها به عنوان شهروند زیر سوال رفته است.

2. «حق داشتن حقوق» :

• این مفهوم که توسط هانا آرنت ابداع شده است برای تحلیل وضعیت مسلمانان در هند استفاده می شود.
• شامل دو جنبه است: ادعای اخلاقی عضویت در یک گروه انسانی، و حقوق حقوقی- مدنی در یک جامعه سیاسی.

3. حقوق اقلیت و هندوتوا:

• قانون اساسی هند حقوق اقلیت ها را بر اساس بحث های مجلس موسسان ارائه کرد.
• سیاست هندوتوا حقوق اقلیت ها را تفرقه افکن و مخالف سیاست اکثریت می داند.
• رابطه پیچیده ای بین مسلمانان هند و سیاست هندوتوا وجود دارد که تحت تأثیر تصورات تاریخی است.

4. عدم تفکیک قوا:

• کنترل و تعادل سنتی در دموکراسی هند در حال غیرکارکردی شدن است.
• این شکست به عنوان یک ضربه بزرگ به دموکراسی و نه فقط حقوق اقلیت ها تلقی می شود.
• حتی اعضای قوه قضاییه در مورد کارآمدی سیاست لیبرال هند ابراز نگرانی کرده اند.

5. ظهور اکثریت گرایی هندو:

• متن استدلال می کند که اکثریت گرایی هندو به «تنها بازیگر در شهر» تبدیل شده است.
• این به انحطاط نهادها نسبت داده می شود که قبل از ظهورحزب BJP به قدرت ملی است.

6. زمینه تاریخی:

• در این مقاله به «بحران حاکمیتی» اشاره شده است که عطول کهلی در اواخر دهه 1980 شناسایی کرد.
• این نشان می دهد که وضعیت فعلی ریشه در انحطاط نهادی قبل و بعد از شرایط اضطراری 1975-1977 دارد.

7. حمایت مداوم از اکثریت گرایی:

• متن این سوال را مطرح می کند که چرا رای دهندگان هندی به حمایت از اکثریت گرایی هندو ادامه می دهند.
• به این معنی است که درک این امر مستلزم نگاهی فراتر از سرزنش نیروهای سیاسی راست هندو است.

8- تغییرات منطقه ای:

• تحلیل سیاست مسلمانان در جنوب هند، با توجه به تفاوت های شمال.
• در مورد هجوم های سیاست های راستگرای هندو در ایالت های جنوبی بحث می کند.

9- خشونت علیه مسلمانان:

• ماهیت متغیر خشونت جمعی و مدیریت آن توسط مقامات را بررسی می کند.
• به تغییر از شورش های بزرگ به درگیری های محلی تر و در مقیاس کوچک توجه می کند.

10- مسائل زنان مسلمان:

• بحث در مورد قانون مدنی یکسان سازی حقوق (UCC)، لغو طلاق سه گانه، فمینیسم اسلامی و بحث حجاب. استدلال می کند که اینها بیشتر محصول اسلام هراسی هستند تا نگرانی واقعی برای حقوق زنان.

11-بحث شهروندی:

• پیامدهای قانون اصلاح شهروندی (CAA) و ثبت ملی شهروندان (NRC) را برای مسلمانان تجزیه و تحلیل می کند.
• در مورد دستور کار «مسلمانان دیگر» سیاست راستگرای هندو بحث می کند.

12- عقب ماندگی اقتصادی و اجتماعی:

• گزارش های مراجع نشان دهنده چالش های پایدار اجتماعی-اقتصادی مسلمانان است.
• این سوال که چرا دولت های قبلی به طور کامل به این مسائل رسیدگی نکرده اند؟

13- چشم اندازهای آینده:

• پیشنهاد می کند که مسلمانان برای حفظ منافع خود باید بخشی از ساختار قدرت سیاسی باشند.
• دلالت بر چالش های مداوم در نمایندگی سیاسی و شمول اجتماعی مسلمانان در هند دارد.

نتیجه

کتاب «شِکوه هند؛ آینده سیاسی مسلمانان هند» نوشته مجیب الرحمن بحث های قابل توجهی را برانگیخته و طیف وسیعی از پاسخ ها را در جامعه هند به دنبال داشته است. این کتاب به طور انتقادی چالش‌هایی را که مسلمانان هند با آن در محیط سیاسی-اجتماعی کنونی تحت سلطه جناح راست افراطی هندو مواجه هستند، بررسی می‌کند. این کتاب موضوعاتی مانند مسیر تاریخی خشونت جمعی، تأثیر سیاست هندوتوا، و مبارزات زنان مسلمان تحت شبح قانون مدنی یکسان (UCC) و سایر موضوعات مرتبط را بررسی می کند. با وجود انتقادات، کتاب «شکوه هند»  در مدت کوتاه به عنوان اثری قابل توجه شناخته شده است که بحث های مهمی را در مورد آینده مسلمانان هند، حتی در میان کسانی که با نتیجه گیری آن مخالف هستند، برانگیخته است.

مجیب الرحمن در این کتاب به بررسی بافت تاریخی مسلمانان هند می پردازد و وضعیت سیاسی-اجتماعی آنها را در دوران پس از استقلال بررسی می کند. نویسنده به تحلیل مسیر سیاست مسلمانان در هند می پردازد و تغییرات را در طول زمان برجسته می کند. این کتاب همچنین چالش های حاشیه نشینی، تأثیر سیاست اکثریتی، و تلاش جامعه برای هویت و نمایندگی در حوزه سیاسی را مورد بحث قرار می دهد.

مجیب الرحمن استراتژی‌ها و رویکردهای اتخاذ شده توسط رهبران و سازمان‌های مسلمان را در واکنش به فضای سیاسی در حال تحول، ارزیابی می‌کند. این کتاب همچنین نقش دولت و سیاست های آن، به ویژه در رابطه با سکولاریسم، کمونالیسم و ‌حقوق اقلیت ها را روشن می کند.  

کتاب «شِکوه هند» سهم مهمی در گفتمان در مورد آینده مسلمانان هند است که بینش هایی را در مورد پیچیدگی ها و پویایی تعامل سیاسی آنها ارائه می دهد. این به عنوان منبعی برای درک چالش ها و فرصت هایی است که در چارچوب دموکراتیک هند پیش روی جامعه قرار دارد.

انتشار این کتاب بحث قابل توجهی را در جامعه هند به ویژه در میان روشنفکران، سیاستگذاران و اعضای جامعه مسلمانان برانگیخته است.

برخی از تأثیرات کلیدی کتاب «شِکوه هند» به شرح ذیل است:

1. افزایش آگاهی و گفتمان:

این کتاب آگاهی از چالش های پیش روی مسلمانان هند در حوزه های سیاسی و اجتماعی را افزایش داده و بحث های آزادانه تری را در مورد مسائل نمایندگی، هویت و به حاشیه راندن مسلمانان در هند تشویق کرده و این موضوعات را در خط مقدم گفتمان دانشگاهی و عمومی قرار داده است.

2. تحلیل انتقادی رهبری مسلمانان:

نقد مجیب الرحمن از رهبری و راهبردهای سیاسی مسلمانان به درون نگری در جامعه منجر شده است. این امر باعث ایجاد بحث هایی در مورد اثربخشی رهبری موجود و نیاز به رویکردهای جدید برای رسیدگی به نگرانی های جامعه در یک محیط سیاسی به سرعت در حال تغییر است.

3. درگیری با سکولاریسم و ‌دموکراسی:

تحلیل کتاب از سکولاریسم، کمونالیسم و ‌حقوق اقلیت ها به بحث های گسترده تری در مورد ماهیت دموکراسی هند کمک کرده است. این کتاب خوانندگان را به چالش می کشد تا در مورد نقش دولت و سیاست های آن در قبال اقلیت ها، به ویژه در زمینه افزایش اکثریت گرایی فکری انتقادی کنند.

4. واکنش های قطبی شده:

کتاب «شکوه هند» مانند بسیاری از آثاری که به موضوعات حساس می پردازند، واکنش های قطبی را برانگیخته است. برخی کتاب را به دلیل کاوش صریح و ضروری آن در مورد مسائل دشوار ستایش کرده اند، در حالی که برخی دیگر آن را به دلیل دیدگاهی یک طرفه یا بیش از حد بدبینانه از مخمصه مسلمانان در هند مورد نقد قرار داده اند.

5.  تاثیر بر سیاست و دانشگاه:

کتاب «شِکوه هند» با ارائه تحلیلی جامع از وضعیت مسلمانان در هند، هم سیاستگذاران و هم دانشگاهیان را تحت تأثیر قرار داده است. در آثار دانشگاهی و بحث‌های مختلف در مورد حقوق اقلیت‌ها، سیاست‌های جمعی و آینده دموکراسی هندی ذکر شده و آن را به یک نقطه مرجع برای کسانی که در این زمینه‌ها مطالعه می‌کنند، تبدیل کرده است.

6. توانمندسازی و بسیج:

برای برخی از اعضای جامعه مسلمانان، کتاب «شِکوه هند» به عنوان یک کاتالیزور برای بسیج سیاسی و اجتماعی عمل کرده است. این امر تشویق به ارزیابی مجدد استراتژی های سیاسی و فشار برای مشارکت قاطعانه تر در روند دموکراتیک شده است.  

به طور کلی، کتاب «شِکوه هند» با کمک به درک عمیق‌تر از آینده سیاسی مسلمانان هند و با ترویج بحث‌های انتقادی در مورد چالش‌های گسترده‌تر پیش روی دموکراسی هند، تأثیر قابل‌توجهی بر جامعه هند داشته است.

مواضع حزب حاکم BJP

حزب حاکم بهاراتیا جاناتا (BJP) به رهبری نخست وزیر نارندرا مودی رسماً در مورد کتاب «شکوه هند» اثر مجیب الرحمان اظهار نظری نکرده است. با این حال، مواضع و ایدئولوژی های حزب BJP، به ویژه در رابطه با جامعه مسلمانان، زمینه ای را برای درک چگونگی برداشت حزب و حامیان آن از کتاب فراهم می کند.

1. تفاوت های ایدئولوژیک:

حزب BJP که ریشه در ایدئولوژی ملی گرای افراطی هندو دارد، اغلب بر مفهوم ملی گرایی فرهنگی تأکید می کند، جایی که هویت هندو به عنوان محوری در هویت هندی دیده می شود. در مقابل، «شِکوه هند» به نگرانی‌ها و نارضایتی‌های مسلمانان هند می‌پردازد و بر آینده سیاسی آن‌ها در فضایی متمرکز می‌شود که اغلب احساس می‌کنند به حاشیه رانده شده‌اند. این تفاوت اساسی در دیدگاه‌ها، می‌تواند منجر به دیدگاه انتقادی یا نادیده‌انگیز درباره کتاب در میان رهبران و حامیان حزب BJP شود.

2. دیدگاه ها در مورد سکولاریسم و ‌حقوق اقلیت ها:

حزب BJP توسط منتقدان به تضعیف سکولاریسم و ‌عدم حمایت کافی از حقوق اقلیت ها متهم شده است. بررسی کتاب «شِکوه هند» از چالش‌های پیش روی مسلمانان در یک محیط سیاسی اکثریتی می‌تواند به عنوان نقدی بر سیاست‌های حزب BJP تلقی شود. در حالی که حزب BJP از «همراه با همه، توسعه برای همه، اعتماد همه[12] » حمایت می کند، منتقدان استدلال می کنند که واقعیت برای اقلیت ها، به ویژه مسلمانان، تحت حاکمیت حزب BJP متفاوت است.  

3. پاسخ از طرف حامیان حزب BJP :

برخی از حامیان حزب BJP، به ویژه آنهایی که با عناصر تندروتر حزب همسو هستند، ممکن است این کتاب را بخشی از یک روایت گسترده‌تر بدانند که به‌طور غیرمنصفانه حزب BJP و سیاست‌های آن را خصمانه با مسلمانان نشان می‌دهد. این حامیان ممکن است استدلال کنند که این کتاب از ابتکارات حزب BJP با هدف سود بردن همه شهروندان، صرف نظر از مذهب، ناکام است.

4. سکوت یا اخراج: با توجه به ماهیت بالقوه بحث برانگیز کتاب، حزب BJP ممکن است ترجیح دهد در مورد آن سکوت کند تا از تبلیغات بیشتر آن جلوگیری کند. از سوی دیگر، اگر به آن توجه شود، رهبران حزب می توانند آن را مغرضانه یا به عنوان بخشی از آنچه اغلب به عنوان برنامه «مماشات با اقلیت[13] » توصیف می کنند که توسط مخالفان سیاسی خود ترویج می شود، رد کنند.

در واقع، در حالی که حزب BJP به طور رسمی موضع خود را در مورد کتاب «شِکوه هند» اعلام نکرده است، موضع ایدئولوژیک گسترده تر حزب و ارتباط آن با جامعه مسلمانان نشان می دهد که مضامین این کتاب ممکن است با روایت حزب BJP مطابقت نداشته باشد، که منجر به انتقادات احتمالی یا اخراج از رهبران و هواداران حزب  می شود.

استقبال رسانه ها و شبکه های اجتماعی

استقبال رسانه ها و شبکه های اجتماعی از کتاب «شِکوه هند» متفاوت بوده که نشان دهنده نظرات گوناگون در جامعه هند است. در اینجا مروری بر نحوه استقبال از کتاب می کنیم:

الف- پذیرش رسانه ای:

1. تحسین انتقادی در محافل لیبرال و آکادمیک:

کتاب «شِکوه هند» با استقبال خوبی از سوی رسانه های لیبرال و مفسران دانشگاهی مواجه شده که از تحلیل عمیق آن در مورد چالش های سیاسی و اجتماعی پیش روی مسلمانان هند استقبال می کنند. بررسی‌ها در این محافل اغلب ارتباط کتاب را در فضای سیاسی-اجتماعی کنونی برجسته می‌کنند و آن را به خاطر جسارتش در پرداختن به موضوعات حساسی مانند حاشیه‌نشینی، هویت و آینده سیاست مسلمانان در هند تحسین می‌کنند.

2. بررسی های متفاوت در رسانه های اصلی:

رسانه های جریان اصلی پاسخ های متفاوت تری ارائه کرده اند. در حالی که برخی از نشریات کتاب «شِکوه هند» را به عنوان کمک مهمی به گفتمان در مورد دموکراسی هند و حقوق اقلیت ها می شناسند، برخی دیگر آن را به دلیل آنچه که آنها به عنوان تصویر بدبینانه یا یک طرفه از وضعیت مسلمانان هند درک می کنند، نقد کرده اند. این بررسی‌ها اغلب بر نیاز به چشم‌اندازی متعادل‌تر تأکید می‌کنند، و گاهی نشان می‌دهند که کتاب به طور کامل پیچیدگی‌های چشم‌انداز سیاسی هند را توضیح نمی‌دهد.

3. پوشش محدود در رسانه های طرفدار BJP:

رسانه هایی که بیشتر با حزب BJP یا ایدئولوژی های جناح راست افراطی همسو هستند، یا پوشش محدودی به کتاب «شِکوه هند» داده اند یا آن را نقد کرده اند. هنگامی که مورد بحث قرار می گیرد، این کتاب گاهی اوقات به عنوان بخشی از یک روایت گسترده تر در نظر گرفته می شود که بیش از حد منتقد دولت مودی نخست وزیر هند و سیاست های آن در قبال اقلیت ها تلقی می شود.

ب- پذیرش شبکه های اجتماعی:

1. حمایت و تقویت توسط فعالان و روشنفکران: در پلتفرم هایی مانند توییتر، فیسبوک و اینستاگرام، کتاب «شِکوه هند» به طور گسترده توسط فعالان، روشنفکران و اعضای جامعه مسلمان مورد بحث قرار گرفته است. برای کسانی که علاقه مند به درک چالش های پیش روی مسلمانان هند هستند، به اشتراک گذاشته شده و توصیه می شود. هشتگ های مرتبط با این کتاب در محافل خاص، به ویژه در مورد بحث در مورد حقوق اقلیت ها و سکولاریسم، رواج یافته است.
2. مناظره و قطبی‌سازی:

شبکه‌های اجتماعی نیز شاهد بحث‌ها و واکنش‌های قطبی نسبت به کتاب «شکوه هند» بوده‌اند. حامیان کتاب اغلب بر اهمیت آن در روشن کردن واقعیت‌های زندگی مسلمانان در هند تأکید می‌کنند، در حالی که منتقدان استدلال می‌کنند که کتاب «شِکوه هند» روایت قربانی شدن را تقویت می‌کند یا انگیزه‌های سیاسی دارد. این قطبی شدن منعکس کننده شکاف گسترده تر در جامعه هند در مورد مسائل دین، سیاست و هویت است.

3. انتشار ویروسی گزیده‌های کتاب:

گزیده‌هایی ازکتاب «شِکوه هند»، به‌ویژه آن‌هایی که به موضوعات بحث‌برانگیزی مانند اکثریت‌گرایی می‌پردازند، در رسانه‌های اجتماعی به‌طور گسترده منتشر شده‌اند. این تکه‌ها بحث‌ها و بحث‌هایی را برانگیخته است و کاربران یا از دیدگاه کتاب دفاع می‌کنند یا نتایج آن را به چالش می‌کشند.

4. نقد حلقه‌های راستگرا:

در محافل رسانه‌های اجتماعی با گرایش راست‌گرا و ملی‌گرا، این کتاب به اتهام ترویج تصویری منفی از هند و جامعه اکثریت آن، مورد انتقاد قرار گرفته است. این منتقدان اغلب استدلال می‌کنند که کتاب «شِکوه هند» تحولات مثبت و تلاش‌های دولت برای مشارکت دادن مسلمانان در پیشرفت کشور را نادیده می‌گیرد.

 خلاصه این که کتاب «شِکوه هند» با توجه به تمایلات سیاسی و ایدئولوژیکی مخاطبان، به کانونی برای بحث در مورد آینده سیاسی مسلمانان هند تبدیل شده است. در ایجاد جرقه گفتگو و مطرح کردن موضوعات مهم موفق بوده اگرچه با انتقاد کسانی نیز مواجه شده است که احساس می کنند به اندازه کافی نشان دهنده تمام جنبه های سناریوی سیاسی فعلی در هند نیست.

مهمترین منتقدان کتاب «شکوه هند»

مهمترین منتقدان کتاب «شِکوه هند» از محافل مختلف فکری، سیاسی و رسانه ای هستند. این منتقدان نگرانی‌هایی از سوگیری‌های درک شده کتاب گرفته تا تصویر آینده سیاسی جامعه مسلمانان در هند را ابراز کرده‌اند.

در اینجا برخی از شخصیت‌ها و گروه‌های کلیدی که از این کتاب انتقاد کرده‌اند، آورده شده است:

1. محققان و تحلیلگران طرفدارحزب BJP:

منتقدان همسو با حزب BJP یا ایدئولوژی های افراطی راستگرا اغلب با تصویری که این کتاب از دولت حاکم حزب BJP و سیاست های آن در قبال مسلمانان ارائه می کند، مخالفت کرده اند. آنها استدلال می کنند که این کتاب روایتی یک طرفه را ارائه می دهد که تلاش های دولت برای ترویج فراگیری و توسعه برای همه جوامع را نادیده می گیرد. این منتقدان ادعا می کنند که این کتاب «حس قربانی بودن» را در میان مسلمانان تداوم می بخشد و پیچیدگی های چشم انداز اجتماعی-سیاسی هند را به طور کامل تصدیق نمی کند.

2. متفکران ملی گرای هندو:  

برخی از متفکران ملی گرا هندو این کتاب را به دلیل تمرکز بیش از حد بر نارضایتی های جمعی مورد انتقاد قرار داده اند که به عقیده آنها، ایده یک هویت متحد و فراگیر هندی را تضعیف می کند. آنها استدلال می کنند که کتاب نقش مسلمانان در پیشرفت هند را تشخیص نمی دهد و در عوض تصویری تیره از آینده آنها ترسیم می کند.

3. رسانه های محافظه کار:

رسانه‌های محافظه‌کار از این کتاب انتقاد کرده‌اند و اغلب آن را به عنوان بخشی از یک روایت گسترده‌تر که به‌طور غیرمنصفانه از دولت مودی و رویکرد آن به حکومت انتقاد می‌کند، قرار می‌دهند. بررسی‌ها در این انتشارات گاهی حاکی از آن است که کتاب بیش از حد منفی است و راه‌حل‌های سازنده‌ای برای مسائلی که مطرح می‌کند ارائه نمی‌کند.

4. شبکه‌های خبری تلویزیون:

برخی از شبکه‌های خبری تلویزیونی که به مواضع حامی دولت شهرت دارند، یا کتاب را نادیده گرفته‌اند یا در مناظره‌ها و بحث‌ها از آن انتقاد کرده‌اند. هنگامی که ذکر می شود، گاهی اوقات این کتاب به عنوان یک ابزار سیاسی به جای یک اثر جدی دانشگاهی رد می شود.

5. شخصیت های سیاسی:

ممکن است اظهارات مستقیمی از سوی رهبران ارشد حزب BJP وجود نداشته باشد، هواداران این حزب و برخی از سیاستمداران سطح پایین نارضایتی خود را از این کتاب در رسانه های اجتماعی و در تریبون های عمومی ابراز کرده اند. آنها استدلال می کنند که این کتاب تلاش های حزب BJP برای ادغام مسلمانان در جریان اصلی را تضعیف می کند و به طور ناعادلانه سیاست های حزب را هدف قرار می دهد.

6. دانشگاهیان با دیدگاه های جایگزین:

برخی از دانشگاهیان که از دیدگاه جامع‌تری نسبت به سیاست هند حمایت می‌کنند، این کتاب را به دلیل آنچه که تمرکز محدودی بر نارضایتی‌های مسلمانان می‌دانند، نقد کرده‌اند. آنها استدلال می کنند که این کتاب به اندازه کافی جنبه های مثبت دموکراسی هند و فرصت هایی را که برای همه شهروندان، از جمله مسلمانان ارائه می دهد، بررسی نمی کند.

نکات کلیدی انتقادات وارد شده عبارتند از:

• تعصب ادراک شده:

منتقدان استدلال می کنند که این کتاب علیه حزب BJP مغرضانه است و پیچیدگی های سیاست هند، به ویژه تجربیات متنوع مسلمانان در مناطق مختلف را به طور کامل توضیح نمی دهد.

• تمرکز بر قربانی بودن:

برخی بر این باورند که کتاب بر روایتی از قربانی شدن تأکید دارد، که به عقیده آنها می‌تواند با تقویت حس بیگانگی به جای توانمندسازی، برای جامعه مسلمان اثر معکوس داشته باشد.

• فقدان راه حل:

این انتقاد وجود دارد که کتاب راه حل ها یا راهبردهای عملی کافی برای بهبود جایگاه سیاسی و اجتماعی مسلمانان در هند ارائه نمی دهد و در عوض بر چالش ها و نارضایتی ها تمرکز می کند.

سرانجام:

استقبال از کتاب متفاوت بوده است. این کتاب به دلیل تحلیل دقیق و مداخله به موقع در بحث های جاری در مورد به حاشیه راندن مسلمانان هند مورد ستایش قرار گرفته است. محققان و فعالان بر اهمیت آن در درک آینده سیاست مسلمانان در هند، به ویژه در زمینه افزایش اکثریت گرایی تاکید کرده اند. با این حال، این کتاب همچنین با انتقاداتی مواجه شده است، به ویژه از سوی کسانی که با حزب حاکم بهاراتیا جاناتا (BJP) همسو هستند، که تحلیل آن را مغرضانه یا بیش از حد انتقادی از سیاست های دولت می دانند. رسانه ها و شبکه های اجتماعی نیز این دو قطبی را منعکس کرده اند. در حالی که برخی از مفسران این کتاب را به دلیل روشن کردن موقعیت فزاینده متزلزل مسلمانان در هند تحسین کرده‌اند، برخی دیگر آن را به هشداردهنده بودن یا ارائه نادرست پیچیدگی‌های سیاست هند متهم کرده‌اند. در میان منتقدان، چهره‌هایی از حوزه‌های علمی و سیاسی با این کتاب درگیر شده‌اند و اغلب در مورد نتیجه‌گیری و پیامدهای استدلال‌های آن بحث می‌کنند. بحث‌های پیرامون کتاب با تقسیم‌بندی واضحی بین کسانی که آن را نقدی اساسی از روندهای جاری می‌دانند و کسانی که معتقدند تصویری ناعادلانه و منفی از وضعیت دموکراسی هند ترسیم می‌کند مشخص شده است.

در مجموع، کتاب شِکوه هند موفق شده است گفتگوهای مهمی را در مورد آینده مسلمانان هند برانگیزد، حتی اگر به کانون اختلاف بین گروه های مختلف سیاسی و ایدئولوژیک در این کشور تبدیل شده باشد.

حسنعلی ذکریایی