مانند سایر نقاط جهان، در چین نیز به نظر می­رسد که خاستگاه هنرهای نمایشی در آیین­ های مذهبی اولیه و به احتمال زیاد در آیین­ های شمنیستی نهفته است. چین همیشه یک فرهنگ استثنایی آگاه به تاریخ با تداوم طولانی بوده است و سیستم نوشتاری چینی، خیلی زود ابداع شد. بنابراین جای تعجب نیست که مقدار نسبتاً قابل توجه ی از شواهد مکتوب از سنت تئاتر، از دوره­ های اولیه وجود داشته باشد.

در طول سلسلۀ شانگ (حدود ۱۷۶۶-۱۰۶۶ ق.م.) رقص­های شکار و همچنین رقص­ هایی به تقلید از حیوانات انجام می­شد. رقص­هایی که از حیوانات تقلید می­کنند، در بیشتر فرهنگ ­ها رایج بوده است. در واقع، حرکات حیوانات هنوز هم بخش جدایی ناپذیری از بسیاری از هنرهای رزمی، رقص و سنت­های تئاتر امروزی است. رقص‌های موسوم به کر در دورۀ سلسلۀ ژو چو (حدود ۱۰۶۶  تا ۲۲۱  پیش از میلاد) رایج بود که به دو گروه تقسیم می­شدند: رقص‌های «وو» که توسط مردان؛ و «شی» که توسط زنان اجرا می‌شد.

 در کنار مراسم مذهبی، انواع نمایش ­های تشریفاتی هم وجود داشت، مانند طنز اعداد که توسط دلقک­ها  اجرا می­شد و همچنین نمایش مهارت­های آکروباتیک. نمایش‌های هنر رزمی نیز محبوب بودند و مانند سایر نقاط آسیا، در چین نیز، بسیاری از حرکاتی که در رقص‌ها به کار می­ رفتند، از تکنیک‌های هنر رزمی سرچشمه می‌گرفتند. بسیار محتمل است که سیستم ‌های هنرهای رزمی اولیه، مبنایی را تشکیل دادند که سنت غنی اپراهای رزمی چینی و صحنه‌های مبارزۀ آکروباتیک آن‌ها و همچنین فیلم‌های گونگ‌فو (کونگ فو) قرن بیستم بعدها از آن شکل گرفت.

پیش از آغاز دوران ما، در دربار و در جشن‌های عمومی، مرسوم بود که نمایش‌های بزرگی به نام بایکسی (پای شی) یا صد سرگرمی یا سیرک صد بازی ترتیب دهند. انواع نمایش‌های متنوعی بودند که شعبده بازان، آکروبات‌ها، آواز، رسیتال‌های موسیقی و نمایش هنرهای رزمی را به نمایش می­گذاشتند. آن­ها همچنین دخترانی را در حال رقصیدن با لباس­هایی با آستین­ های ابریشمی بلند و بال بال به نمایش گذاشتند. رقص‌های آن‌ها ممکن است صحنه‌های آغازینِ اپرا باشد، که در آن شخصیت‌های زن، حرکات خاصی با آستین‌های ابریشمی بلند سفید خود، که به اصطلاح «آستین‌های آبی» نامیده می‌شود، انجام می‌دهند.

نمایشنامه ‌ای به نام تایائو نیانگ(t’a-yao niang)  یا همسر رقصنده، آوازخوان، مربوط به قرن ششم پس از میلاد است و داستانی دربارۀ خشونت خانگی است. شوهر، مرد مستی است که همسر بیچارۀ خود را کتک می­زند و در نهایت، به دلیل رفتار نادرست خود مجازات می­شود. یک نمایشنامۀ رقص به نام بوتو (Botu) یا سربه ­سر نیز از آسیای مرکزی یا حتی از هند سرچشمه می­ گیرد. داستان دربارۀ جوانی است که پدرش به دست یک ببر کشته شده است. جوانی با لباس سفید سوگواری، در راهی طولانی بر فراز تپه­ ها و دره­ ها، در جستجوی ببر ِ قاتل سرگردان است. در طول سرگردانی دیریاز  خود، هشت ترانه می­خواند و سرانجام انتقام پدرش را از ببر می­گیرد.

متن‌های نمایشنامه‌ های آن نمایش‌های رقص اولیه، اکنون عمدتاً از طریق منابع مربوط به دورۀ تانگ(۹۰۷-۶۱۸)  شناخته می­شوند. مطالعۀ آن­ها نوعی کار پلیسی است که در کنار منابع تصویری، از منابع متنی استفاده می­شود. احتمالاً برخی از ویژگی‌های اپرای چینی بعدی را می‌توان در این نمایشنامه‌ های اولیه جستجو کرد. به نظر می‌ رسد که صحنه‌ های جنگ، از سیستم‌های هنرهای رزمی اولیه سرچشمه می‌ گیرد، در حالی که اپراهای زنانۀ بعدی، استفاده از آستین‌های بلند را حفظ کرده است. حتی برخی از مضامین نمایشنامه ­های اولیه برای اپراهای بعدی بی ­شماری مانند فرزند پرستی و دیگر مضامین مرتبط با قوانین فئودالی و اخلاقی ضروری بوده است.

حدس و گمان در مورد نحوۀ اجرای نمایشنامه­ های اولیه بر اساس منابع متنی و تصویری است و اگر کسی بخواهد از گونه ­های اولیۀ نمایش چینی خبری به دست آورد، شاید باید به فرهنگ­ های کره و ژاپن رجوع کند که سنت ­های دوره­ های اولیه را که با چین امپراتوری تماس نزدیک داشتند و عمیقاً تحت تأثیر قرار گرفته اند حفظ کرده اند.

نمی­ توان دقیقاً گفت که تئاتر چینی از چه زمانی به وجود آمده است، زیرا تقریباً همۀ انواع هنرهای نمایشی در این کشور، اعم از اجرای سیرک، موزیکال یا رقص، با نمایشنامه همراه بوده است. با این حال، اولین نمایش تمام عیار دراماتیک در چین یعنی «نانشی» به قرن ۱۲ باز می­گردد. به ­تدریج تئاتر چینی شروع به توسعه کرد، مناطق جداگانه ای برای اجرا و گروه­ها و نمایش­ های دائمی ایجاد شدند. قرون چهاردهم تا هفدهم، آغاز شکوفایی تئاتر چینی بود که دو حوزۀ اصلی داشت. تئاتر «ایان»، زندگی روزمرۀ مردم عادی و وقایع تاریخی را مبنای اجراهای خود قرار می­داد. این کارگردانی تئاتر در میان عوام رایج بود. اجراها در بازارها یا میخانه­ها اجرا می­شد. نوع دیگر تئاتر یعنی «کونشان» در میان اشراف و در دربار امپراتور اجرا می­شد.

در قرون وسطی، گروه‌هایی وجود داشت که نقش­های مرد و زن را فقط مردان یا زنان بازی می­کردند. علاوه بر این، ماهیت شخصیت را می‌توان نه تنها توسط بازیگری که نقشی را ایفا می ‌کند، بلکه بر اساس گریم اعمال شده روی صورت او نیز ردیابی کرد. مخاطب با توجه به رنگ، نوع نقش را درک می­کرد. برای مثال، رنگ قرمز نشان دهندۀ وفاداری و صداقت قهرمان بود و رنگ طلایی برای قهرمانان اسطوره ای استفاده می­ شد.

قرن­های ۱۲ تا ۱۴ شاهد شکل ­گیری تئاتر متروپولیتن پکن معروف به شین سی (tszinsi ) بود. معروف ­ترین گروه­های آن دوره، روی صحنۀ آن ظاهر شدند. این دوره شکل­گیری سنت­های نمایشی بود که برای تئاتر مدرن چینی نیز بدون تغییر باقی ماند. مهم­ترین قانون تئاتر سنتی این است که همۀ شرکت کنندگان باید نه تنها از تکنیک بازیگری برخوردار باشند، بلکه باید استعداد موسیقی و همچنین فن بیان نیز داشته باشند. آن­ها باید مهارت­های عالی رقص و هنرهای رزمی داشته باشند، که دومی برای تولید نمایشنامه­ هایی با موضوعات نظامیِ مورد علاقۀ چینی­ها ضروری است.

یکی از انواع تئاتر چینی اُپراست. اپرای چینی تقریباً از اجرای نمایشی قابل تشخیص نیست. هنرمندان باید نه تنها آواز منحصر به فرد، بلکه استعداد هنری نیز داشته باشند. شایان ذکر است که تا به امروز، اپرای معروف پکن، بهترین خانۀ اپرای چین محسوب می­شود. تئاتر چینی امروزی یک پدیدۀ کاملاً رایج است؛ یک منظرۀ رنگارنگ جذاب است که نه تنها بازیگری، بلکه صحنۀ آکروباتیک، رقص و موسیقی را نیز ترکیب می­کند. اجراهای تئاتری نه تنها در شهرهای بزرگ در طول فصل تئاتر اجرا می­شوند، بلکه چین دارای به اصطلاح «گروه ­های دوره­ گرد» است که هنرمندان در نمایشگاه­ ها، جشنواره­ ها و سایر رویدادهای مختلف برنامه اجرا می­کنند.

آیین­های شمنی و درباری با استفاده از رقص و موسیقی در طول سلسلۀ شانگ (۱۷۶۰-۱۰۶۶ پیش از میلاد) ظاهر شد. نمایش­های سایه و عروسکی، سیرک، طنز و داستان­ سرایی در طول سلسلۀ تانگ (۶۱۸-۹۰۷  ق. م) رونق یافت. امپراتور مینگ‌هوانگ، هنرستان باغ گلابی را در دورۀ تانگ برای آموزش بازیگران و اجراکنندگان تأسیس کرد.

«زاجو» نمایش‌هایی با طرح‌های دراماتیک همراه با موسیقی، رقص و کمدی بودند که در ناحیه ‌های کاشی محبوبیت داشتند. «نانشی» نمایش ­هایی بودند که از موسیقی محلی و انواع شخصیت ­ها استفاده می­کردند و در جنوب چین محبوب بودند. درام در طول سلسلۀ یوان(۱۲۳۴-۱۳۶۸)  تحت اشغال مغول رونق گرفت. نویسندگان یوان، سبک کنفوسیوس را کنار گذاشتند و از زبان مشترک برای نمایش استفاده کردند.

«یوان زاجو» با زاجو شمالی تفاوت دارد زیرا به طیفی از موضوعات تاریخی، افسانه‌ ای و مدرن می‌پردازد. نمایشنامه‌های یوان زاجو چهار پرده همراه با کنش‌های کوتاه ‌تر، برای غنی ‌تر کردن داستان و بیست ترانه بود که شخصیت اصلی می­خواند. نمایش‌های یوان زاجو که با اجرای عدالت به پایان می ­رسید، عنصر آموزه ­های کنفوسیوس را حفظ می‌ کردند. نمایشنامه در این دوره رونق گرفت زیرا دانشمندان چینی که از دولت کنار گذاشته شده بودند، برای گذران زندگی به سایر گونه­های نوشتاری روی آوردند. «پیپا» (یک ساز عودمانند) در بخش موسیقی آن نقش داشت. یوان زاجو برای همۀ طبقات اجتماعی اجرا می ­شد. نمایشنامه‌های نانشی، طولانی‌تر از نمایشنامه‌های زاجو هستند و پنجاه نمایش یا بیشتر با عنوان‌های خاص خود دارند. آهنگ­ها توسط شخصیت­های متعدد اجرا می­شد و با فلوت بامبو همراه بود.

تئاتر در روزگاران قدیم، به ­ویژه برای مردم عادی، نه تنها نوعی سرگرمی، بلکه راهی برای ابراز وجود در دنیای بیرون بود. مردم نمایش­ هایی را به روی صحنه می ­بردند تا نگرانی­ ها، تهدیدها و مشکلاتی را که با آن مواجه بودند، به پادشاه یا شخصی که مسئول آنان بود، بیان کنند. یا زمانی که در آن سال محصول خوبی به دست می ­آوردند؛ بارندگی کافی داشتند؛ اتفاق خوبی برایشان افتاده بود؛ یا اگر پادشاه آن­ ها به دستاوردهای نظامی شایانی دست یافته بود، از آن به عنوان جشن استفاده می ­کردند.

رقص درون تئاتر ابتدا بدون اینکه بازیگر، لباس خاصی بپوشد یا وسایل خاصی برای اجرای آن داشته باشد شروع شد؛ اما بعدها برای اینکه کمی جذاب‌تر و کیفیت آن بهتر شود، اضافه کردن وسایل و لباس‌های جالب بر اساس آنچه اجرا می‌کردند، مرسوم شد و این امر، موجب انقلابی در لباس و لوازم در تاریخ تئاتر چین باستان شد. از وسایلی مانند چوبدستی با پر، کلاهک با پر، دم گاومیش و سپر برای نشان دادن هماهنگی و شایستگی استفاده می­ شد. همۀ آیین­ ها به­ شدت محدود به ایده­های کنفوسیوس بودند، بنابراین از عروسک­ها و نمایش­های عروسکی برای کمک به سوگواری در موارد ضروری استفاده می­ شد. این رقص­ها در بین رعایا شکل می­گرفت و توسعه می­یافت و مردم عادی و سلطنتی از این موضوع آگاه نبودند. اما بعدها، هنگامی که خانواده­های سلطنتی از آن مطلع شدند، بازیگران و مجریان دربار را برای اجرا در دربار سلطنتی، صرفاً برای سرگرمی، استخدام کردند و به دلیل شرکت خانوادۀ سلطنتی، تئاتر محبوبیت و گسترش بیشتری یافت.

منابع

https://disco.teak.fi/asia/the-early-history-of-chinese-theatre/

https://www.advantour.com/china/culture/theater-opera.htm
https://wwnorton.com/college/english/nadrama/content/review/shorthistory/anti quity-۱۸c/chinese.aspx
https://www.alchemybuzz.com/chinese-theatre