در دنیای امروز که با تغییرات سریع و پیچیده مواجه هستیم، نقش دین به عنوان یکی از مهم‌ترین ابعاد فرهنگی، معنوی و تاریخی بشر بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. دین نه تنها به عنوان یک سیستم اعتقادی، بلکه به عنوان پدیده‌ای اجتماعی و فرهنگی تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری ارزش‌ها، هویت‌ها و مناسبات بشری داشته است. درک درست از دین و مطالعه علمی آن می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی در جوامع معاصر باشد. دین‌پژوهی، به عنوان یک حوزه علمی، نه تنها به بررسی ادیان مختلف و تاریخ آن‌ها می‌پردازد، بلکه نقش دین را در تربیت اخلاقی، شکل‌گیری ارزش‌های مشترک انسانی و تبیین روابط بین‌المللی بررسی می‌کند. درک ریشه‌های دینی ارزش‌هایی همچون عشق، حقیقت، عدالت و صداقت و تأثیر آن‌ها بر جوامع، می‌تواند به تقویت گفت‌وگو و مدارا میان فرهنگ‌ها و ادیان کمک کند.

امروزه، در حالی که جهان با سرعت زیادی در حال تغییر است و تهدیدات و خطرات جدیدی ظاهر می‌شوند، تمرکز بر معنویت و روشنگری، تربیت اخلاقی و تلاش جوانان برای کسب دانش و کمال اهمیت فراوانی دارد. همان‌طور که می‌دانیم، شکل‌گیری فرهنگ مدارا و نهادینه‌سازی آن در ذهنیت مردم بر اساس معنویت ملی و هویت فرهنگی ملت استوار است. مسائل مرتبط با این موضوع نیز در ادبیات فلسفی که پس از استقلال به وجود آمده، بازتاب یافته است. اهمیت دین نیز در روشن‌سازی ماهیت مدارا برای مردم قابل توجه است، زیرا می‌تواند به عنوان عاملی مؤثر عمل کند.

سازوکارهای شکل‌گیری مدارا در زمینه دینی به کل سیستم روابط اجتماعی، امکان تحقق کامل حقوق و آزادی‌های دموکراتیک مبتنی بر قانون اساسی، سطح فرهنگ معنوی فرد و جامعه مرتبط است. ارزش دین‌پژوهی برای شکل‌گیری فرهنگ مدارا بسیار بالا و در جامعه معاصر کاملاً مورد توجه است.

دین‌پژوهی به بررسی موضوعات مختلفی می‌پردازد که شامل موارد زیر است:

مطالعه تطبیقی سنت‌ها و آیین‌های دینی؛ بررسی تاریخ پیدایش هر دین؛ جامعه‌شناسی ادیان و غیره. این علم به بررسی اشکال دینی گذشته و آن‌هایی که تاکنون باقی مانده‌اند، می‌پردازد و این کار را از جنبه‌هایی چون: ویژگی‌های خاص هر دین؛ قوانین تحول ایمان؛ تغییراتی که هر دین در طول قرون متحمل شده است؛ اصول بنیادی هر دین؛ روابط میان‌دینی و چشم‌اندازهای توسعه آن‌ها انجام می‌دهد.

ارزش دین‌پژوهی با توجه به نیاز جامعه به دانشی معتبر و علمی درباره دین، که از طریق تحقیقات علمی به دست می‌آید، تعیین می‌شود و نه چیزی بیشتر.

به همین دلیل، دین‌پژوهی نباید خود را بزرگ‌تر از آنچه هست جلوه دهد، اما نباید کمتر از آنچه هست نیز شناخته شود. چراکه در هر جامعه‌ای همواره نیاز به درک منطقی و متعادل از دین وجود داشته، دارد و خواهد داشت.

این همان هدف و رسالتی است که حرفه دین‌پژوهی برای آن وجود دارد، به آن خدمت می‌کند و در همین مأموریت است که معنای وجودی خود را می‌یابد.

امروزه بیش از هر زمان دیگری روشن شده است که دیگر نمی‌توان دین را نادیده گرفت یا مسائل دینی را مسکوت گذاشت. ما نیاز داریم دین را به عنوان پدیده‌ای از فرهنگ انسانی، بخشی از اندیشه فلسفی و بخشی از زندگی خود درک کنیم. این نگاه جدید به دین باید برای نسل‌های آینده نیز قابل دسترس باشد.

همزمان، دین‌پژوهی با ماهیت سکولار آموزش و پرورش ما تناقضی ندارد، زیرا دانش‌آموزان آموزش دینی ندارند ، بلکه آن را به عنوان بخشی از فرهنگ مطالعه می‌کنند. با آشنایی با ادیان مختلف، دانش‌آموزان دبیرستانی به فضایی وارد می‌شوند که در آن به دنبال پاسخ‌هایی برای پرسش‌هایی همچون: انسان چیست؟ مأموریت و معنای زندگی او چیست؟ جهان چگونه به وجود آمد و چگونه سازماندهی شده است؟

این پرسش‌ها ابدی هستند و پاسخ‌های آن‌ها هرگز نهایی و کامل نخواهند بود.

ضرورت و فایده دین‌پژوهی با دلایل بسیاری تأیید می‌شود. در درجه اول، باید به ظرفیت عظیم اخلاقی و معنوی آن اشاره کرد. در امر تربیت، ما باید از تمام منابع موجود، از جمله ظرفیت اخلاقی و معنوی دین بهره‌برداری کنیم.

ارزش‌های مشترک انسانی نظیر عشق، حقیقت، زیبایی، درستکاری و صداقت ریشه‌های دینی دارند. آموزش این ارزش‌ها باید در مقاطع مختلف تحصیلی صورت گیرد. افزون بر این، بدون درک ارزش‌های دینی، بسیار دشوار است که تصویر کاملی از تاریخ به دست آید. زیرا توسعه تاریخی بشریت به شدت با توسعه معنوی و دینی آن درهم تنیده است.

همین موضوع را می‌توان درباره سیاست بین‌المللی در دنیای معاصر نیز گفت. بسیاری از مشکلات و نزاعهای کنونی ریشه‌های دینی دارند. بی‌توجهی به مسائل دینی، همان‌طور که تجربه نشان داده است، می‌تواند به فجایع انسانی منجر شود.

نکته:

دین‌پژوهی در قزاقستان معاصر نه تنها به عنوان یک حوزه علمی، بلکه به عنوان ابزاری برای تقویت همبستگی ملی، ارتقاء فرهنگ تحمل‌پذیری و مقابله با چالش‌های اجتماعی و سیاسی اهمیت دارد. با توجه به تنوع دینی و فرهنگی قزاقستان، این علم می‌تواند به ایجاد همزیستی مسالمت‌آمیز و تقویت ارزش‌های مشترک انسانی در این کشور کمک کند. دین‌پژوهی، با ارائه درک عمیق‌تر از ادیان و تاریخ دینی، می‌تواند نقش مهمی در ساختن آینده‌ای روشن‌تر برای جامعه قزاقستان به ارمغان بیاورد.

منبع:

https://kazislam.kz/ru/cennost-religiovedeniya-dlya-formirovaniya-kul-tury-tolerantnosti/