نوشته کندی مپسا ماندازا

زیمبابوه از زمان استقلال در سال 1980، ارائه آموزش را به عنوان یکی از ارکان حیاتی برای جهش رشد و توسعه اقتصادی خود در نظر گرفته است. تحولات قابل توجه در بخش آموزش، اگرچه دستاوردهایی به همراه داشته، اما چالش‌های متعددی نیز ایجاد کرده است که امروزه در کانون توجه قرار دارند. یکی از این چالش‌ها مسئله حفاظت در مدارس زیمبابوه است که برای سال‌ها بر ایمنی، رفاه و دسترسی کودکان به آموزش تأثیر گذاشته است. در این مقاله، من مسائل کلیدی حفاظتی که بر مدارس زیمبابوه تأثیر می‌گذارند را برجسته می‌کنم و پیشنهادهایی در خصوص تقویت شیوه‌های حفاظتی ارائه می‌دهم. این پیشنهادها مبتنی بر تجربیات من به عنوان یک مربی و مدیر در زیمبابوه، منطقه و خارج از کشور است. مفهوم حفاظت شامل محافظت از کودکان در برابر سوءاستفاده، غفلت، استثمار و سایر اشکال آسیب است، و همچنین به معنای فراهم آوردن محیطی امن و حمایتی برای رشد، یادگیری و شکوفایی کودکان می‌باشد. برای تحقق این امر، نیاز به اقدامات جدی و مؤثر برای تقویت شیوه‌های حفاظتی در مدارس است که به افزایش ایمنی و رفاه کودکان کمک کند.

آزار و اذیت جنسی

در زیمبابوه، حفاظت در مدارس به دلیل چالش‌های منحصربه‌فردی که این کشور با آن روبرو بوده است، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. با وجود پیشرفت‌هایی در توسعه قوانین و سیاست‌های حمایت از کودکان، اجرای مؤثر شیوه‌های حفاظتی هنوز با موانع مختلفی روبرو است که عمدتاً ناشی از عوامل سیستمی و اجتماعی-فرهنگی است. یکی از مسائل مهم حفاظتی که بر مدارس زیمبابوه تأثیر می‌گذارد، خشونت مبتنی بر جنسیت و سوءاستفاده جنسی است. در بسیاری از مناطق روستایی، خشونت مبتنی بر جنسیت، از جمله سوءاستفاده جنسی، همچنان یک مسئله جدی به شمار می‌آید. دختران در این مناطق اغلب در معرض سوءاستفاده و استثمار جنسی، ازدواج کودکان و قاچاق قرار دارند. این نوع خشونت شامل آزار و اذیت جنسی توسط معلمان، دانش‌آموزان مسن‌تر، و اعضای جامعه است، همچنین آزار جنسی در خانه یا در جامعه نیز یکی از تهدیدات اصلی محسوب می‌شود.

این مشکلات به‌ویژه در مناطق روستایی که دسترسی به خدمات حمایتی محدودتر است، بیشتر دیده می‌شود و تأثیرات منفی عمیقی بر تحصیلات و سلامت روانی کودکان دارد. برای مقابله با این چالش‌ها، نیاز به اجرای دقیق‌تر و مؤثرتر قوانین حمایتی، آگاهی‌بخشی در مدارس، و ایجاد ساختارهای حمایتی مستحکم برای کودکان ضروری است.

بارداری های زودهنگام

حاملگی‌های زودهنگام و ازدواج‌های کودکان نیز از جمله نگرانی‌های جدی هستند که آموزش دختران را مختل کرده و اغلب آنها را در معرض سوءاستفاده و بی‌توجهی بیشتر قرار می‌دهد. در برخی مناطق روستایی، آداب و رسوم سنتی و مذهبی و فقر به شیوع ازدواج کودکان دامن می‌زنند، جایی که دختران در سنین پایین ازدواج کرده و اغلب این ازدواج‌ها با موافقت یا فشار والدین یا قیم‌هایشان صورت می‌گیرد. این عمل نه تنها حق تحصیل آنها را تضعیف می‌کند، بلکه آنها را در معرض آزار جسمی، جنسی و روانی قرار می‌دهد. علاوه بر این، حاملگی‌های نوجوانان باعث افزایش نرخ ترک تحصیل در میان دختران می‌شود. بسیاری از دختران یا مجبور به ترک تحصیل می‌شوند یا با انگ اجتماعی مواجه شده و این امر بازگشت آنها به تحصیل پس از زایمان را دشوار می‌کند.

هنجارهای جنسیتی در برخی از مناطق زیمبابوه به آسیب‌پذیری دختران در مدارس کمک می‌کند. اعمال مضر سنتی و مذهبی، مانند انتظاری که از دختران برای اولویت دادن به مسئولیت‌های خانگی نسبت به آموزش دارند، آنها را بیشتر در معرض خطر قرار می‌دهد. این شیوه‌ها علاوه بر مختل کردن آموزش دختران، آنها را در معرض سوءاستفاده و بی‌توجهی بیشتر قرار می‌دهد. متأسفانه، معلمان و کارکنان مدارس که برای شناسایی نشانه‌های سوءاستفاده و مداخله جهت حفاظت از کودکان آسیب‌پذیر ضروری هستند، اغلب فاقد آموزش کافی برای رسیدگی به این مسائل هستند. علاوه بر این، چالش‌های اقتصادی مستمر، که بیشتر با فقر و نبود حمایت اجتماعی از خانواده‌ها همراه است، باعث تشدید بیشتر موارد کار کودکان می‌شود. این وضعیت باعث می‌شود کودکان به جای حضور در مدرسه یا انجام فعالیت‌های آموزشی، در شرایط خطرناک و غیرآموزشی مشغول به کار شوند.

در بسیاری از جوامع روستایی، شهرها و مناطق شهری، کودکان اغلب به کمک در کارهای کشاورزی یا کارهای خانه نیاز دارند، که می‌تواند موجب اختلال در تحصیل آنها شود و فرصت‌های آموزشی را از آنها بگیرد. این موضوع یک مسئله حفاظتی است، زیرا کار کودک به‌طور اساسی مانعی برای حضور در مدرسه است و در برخی موارد، کودکان ممکن است مجبور شوند به طور کامل مدرسه را ترک کنند تا به درآمد خانواده کمک کنند. در حالی که پیشرفت‌های قابل توجهی در ساخت مدارس صورت گرفته است، بسیاری از مدارس، به‌ویژه در مناطق روستایی، فاقد زیرساخت‌های مناسب از جمله کلاس‌های درس ایمن، امکانات بهداشتی کارآمد، زمین‌های بازی امن و مرزهای ایمن هستند.

این مدارس با مشکلاتی مانند خطرات فیزیکی، از جمله فروریختن ساختمان‌ها، توالت‌های ناایمن و زمین‌های بازی خطرناک مواجه هستند. برای حفاظت از دانش‌آموزان، مدارس باید اطمینان حاصل کنند که محیط فیزیکی ایمن و مناسب برای یادگیری فراهم است، با تمرکز بر بهبود زیرساخت‌ها به‌منظور جلوگیری از حوادث. در روستاهای زیمبابوه، دختران با چالش‌های خاصی روبرو هستند که شامل مشکلات بهداشتی مرتبط با قاعدگی می‌شود، که می‌تواند بر مشارکت آنها در مدرسه تأثیر بگذارد. فقدان این امکانات بهداشتی می‌تواند منجر به غیبت‌های طولانی، به‌ویژه در دوران قاعدگی، شود، زیرا ممکن است فضای مناسب و امنی برای مدیریت بهداشت قاعدگی خود نداشته باشند.

یکی دیگر از مسائل حفاظتی در زیمبابوه، فقدان خدمات قابل دسترس سلامت روان و حمایت‌های روانی است. سلامت روان یک جنبه حیاتی اما اغلب نادیده‌گرفته شده در حفاظت از دانش‌آموزان در مدارس زیمبابوه است. این نقص در خدمات روان‌شناختی می‌تواند تأثیرات منفی عمیقی بر رفاه دانش‌آموزان و توانایی آنها در یادگیری و رشد داشته باشد. کودکان در زیمبابوه ممکن است با آسیب‌هایی مانند خشونت، فقر یا از دست دادن والدین به دلیل بیماری یا مشکلات اقتصادی مواجه شوند که این آسیب‌ها می‌توانند به‌طور مستقیم بر سلامت روان و عملکرد تحصیلی آنها تأثیر بگذارند. فقدان حمایت از سلامت روان در این زمینه‌ها می‌تواند منجر به درونی شدن استرس و آسیب‌های روانی، که به‌طور مداوم بر رشد کلی و یادگیری آنها اثر می‌گذارد.

غفلت عاطفی و روانی نیز می‌تواند مانع از توانایی کودک برای یادگیری و مشارکت مؤثر در مدرسه شود و در نتیجه، چالش‌های بلندمدتی را برای رفاه کلی او ایجاد کند. بنابراین، حفاظت در مدارس باید شامل ایجاد یک محیط پرورشی باشد که از رفاه عاطفی کودکان حمایت کند، با برنامه‌های حمایتی همسالان و مشارکت دانش‌آموزان مسن‌تر برای مراقبت از دانش‌آموزان در مدرسه. اگرچه در زیمبابوه تنبیه بدنی غیرقانونی است، اما قلدری و استفاده از تنبیه بدنی همچنان در مدارس وجود دارد. برخی از مدارس و والدین هنوز از این نوع تنبیه‌ها به‌عنوان روشی برای آموزش استفاده می‌کنند که می‌تواند مضر و توهین‌آمیز باشد. قلدری همسالان، به ویژه در زمینه‌های مرتبط با عملکرد تحصیلی، ظاهر فیزیکی یا موقعیت اجتماعی، باعث ایجاد محیطی ناامن برای بسیاری از دانش‌آموزان می‌شود که به کاهش عزت نفس، غیبت از مدرسه و حتی ترک تحصیل منجر می‌شود.

با وجود قوانین حمایتی در زیمبابوه برای محافظت از کودکان در برابر سوءاستفاده، بسیاری از معلمان، به‌ویژه در مناطق روستایی، ممکن است آموزش کافی برای شناسایی و پاسخ به نشانه‌های سوءاستفاده یا غفلت نداشته باشند. این کمبود آموزش می‌تواند منجر به عدم شناسایی علائم خطر و عدم پشتیبانی یا گزارش‌دهی صحیح از موارد سوءاستفاده شود. برای پیچیده‌تر کردن این مشکل، ممکن است دانش‌آموزان و والدین از حقوق خود یا روش‌های گزارش تخلف‌ها آگاه نباشند. بنابراین، مدارس و جوامع باید در کمپین‌های آگاهی‌بخشی شرکت کنند تا همه متوجه شوند چه چیزی به معنای سوءاستفاده است و چگونه باید به آن واکنش نشان دهند.

نیاز مبرمی به آموزش معلمان و کارکنان مدرسه وجود دارد تا آنها مهارت‌هایی برای شناسایی کودکان در معرض خطر، مداخله مؤثر و ارجاع پرونده‌ها به مقامات مناسب یا خدمات اجتماعی داشته باشند. علاوه بر این، تقویت مشارکت جوامع محلی، شامل والدین، رهبران روستا و کارکنان بهداشتی محلی، می‌تواند به محافظت از کودکان کمک کرده و شبکه‌های حمایتی را در اطراف آنها ایجاد کند، که در نهایت ایمنی را هم در داخل و هم در خارج از کلاس ارتقا می‌دهد. تقویت شیوه‌های حفاظتی در مدارس زیمبابوه برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار در زمینه‌های سلامت، آموزش و برابری جنسیتی، امری ضروری است. این فرآیند نیازمند رویکردی چندوجهی است که با چالش‌های مختلف موجود در سیستم آموزشی مواجه شود. حفاظت از کودکان در برابر آسیب‌ها، سوءاستفاده، غفلت و استثمار، و همچنین ایجاد یک محیط آموزشی امن و حمایتی باید یکی از اولویت‌های اصلی وزارت آموزش ابتدایی و متوسطه و سایر نهادهای مرتبط باشد.

دولت زیمبابوه اقدامات قابل توجهی در راستای حمایت از کودکان انجام داده است، از جمله تصویب قوانینی مانند "قانون اصلاح کودکان" (2023) و "قانون اصلاح آموزش" (2020) که بر حمایت از حقوق کودکان و لزوم محافظت از آنها در برابر سوءاستفاده تأکید دارد. این قوانین، همچنین به هماهنگی با استانداردهای بین‌المللی پرداخته‌اند. با این حال، مشکلاتی در اجرای کامل این سیاست‌ها، به‌ویژه در مناطق روستایی به دلیل محدودیت‌های منابع و زیرساخت‌ها وجود دارد. با توجه به چالش‌های موجود، مسئله حفاظت از کودکان نباید تنها بر عهده مدارس باشد بلکه باید به طور مشترک توسط تمام جامعه حمایت شود. همکاری مدارس با رهبران محلی، روسای قبایل و متخصصان بهداشتی می‌تواند به ایجاد ساختارهایی برای حفاظت از کودکان در سطح جامعه کمک کند. این ساختارها می‌توانند به افزایش آگاهی در مورد حقوق کودکان، تشویق به گزارش موارد سوءاستفاده، و پیشگیری از ازدواج‌های زودهنگام و خشونت‌های مبتنی بر جنسیت منجر شوند.

برای ایجاد فرهنگ مسئولیت مشترک در زمینه حفاظت از کودکان، آگاهی‌سازی اجتماعی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای والدین و اعضای جامعه در مورد چالش‌های موجود و راه‌های مقابله با آنها ضروری است. چنین همکاری‌هایی می‌تواند به نتایج حفاظتی پایدارتر و مؤثرتر منجر شود. به رغم چالش‌های اقتصادی و اجتماعی که زیمبابوه با آن مواجه است، می‌توان با اتخاذ رویکردهایی جامع و مبتنی بر همکاری، حفاظت از کودکان را تقویت کرده و مدارس را به محیط‌هایی امن و حمایتی تبدیل کرد. این اقدامات باید به طور مستمر به‌روزرسانی شوند و متناسب با نیازهای در حال تغییر کودکان، به ویژه در مناطق روستایی، باشند.

https://www.chronicle.co.zw/strengthening-safeguarding-practices-in-zimbabwe-schools/