به‌طور تاریخی، برقراری روابط بین قزاقستان و اسرائیل با وقایع مهم سیاسی و اقتصادی همراه بوده است. قزاقستان یکی از نخستین کشورهای آسیای مرکزی بود که سفارت خود را در تل‌آویو افتتاح کرد، که نشان‌دهنده آمادگی این کشور برای توسعه روابط سودمند متقابل بود. اسرائیل نیز با افتتاح سفارت خود در آستانه، مواضع دیپلماتیک خود را در این منطقه تقویت کرد. یکی از پایه‌های روابط دوجانبه، تنوع قومی و فرهنگی قزاقستان است. تعداد قابل‌توجهی از یهودیان قومی در این کشور زندگی می‌کنند که این امر به توسعه تعاملات فرهنگی کمک کرده است. از سوی دیگر، اسرائیل به‌طور فعال از ابتکاراتی حمایت می‌کند که به حفظ و توسعه روابط فرهنگی با دیاسپورای قزاقستانی اختصاص دارد.
افزون بر این، قزاقستان و اسرائیل در زمینه امنیت و مبارزه با تهدیدهای جهانی نظیر تروریسم و افراط‌گرایی منافع مشترکی دارند. این امر امکان ایجاد گفت و گو در سطح مقامات عالی رتبه را برای مقابله مشترک با چالش‌های قرن ۲۱ را فراهم نموده است. امروزه روابط بین قزاقستان و اسرائیل طیف وسیعی از بخشها را پوشش می‌دهد. این گزارش با هدف بررسی جنبه‌های مختلف روابط دوجانبه از تبادلات فرهنگی گرفته تا همکاری‌های اقتصادی و نظامی را شامل می شود. درک شرایط کنونی و چشم‌انداز این روابط نه تنها برای خود کشورها بلکه برای تقویت ثبات و تعامل در منطقه نیز اهمیت دارد.
روابط فرهنگی بین قزاقستان و اسرائیل
همکاری فرهنگی بین قزاقستان و اسرائیل یکی از عناصر مهم روابط دوجانبه است که بر اساس احترام متقابل و علاقه به حفظ و توسعه سنت‌های ملی و میراث فرهنگی شکل گرفته است. هر دو کشور به‌طور فعال در ایجاد پلتفرم‌هایی برای گفت‌وگو و تبادل فرهنگی مشارکت دارند، که این امر به تقویت درک متقابل و دیپلماسی مردمی کمک می‌کند. یکی از جنبه‌های کلیدی تعامل فرهنگی، همکاری در زمینه آموزش است. دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی اسرائیل با شرکای قزاقستانی در چارچوب برنامه‌های آموزشی و تحقیقات علمی همکاری می‌کنند. دانشجویان قزاقستانی این امکان را دارند که در دانشگاه‌های اسرائیل در رشته‌های مختلف نظیر پزشکی، مهندسی و فناوری تحصیل کنند. متخصصان اسرائیلی نیز به‌طور منظم در کنفرانس‌های علمی در قزاقستان شرکت کرده و تجربیات خود را در زمینه فناوری‌های پیشرفته و نوآوری‌ها به اشتراک می‌گذارند. یکی از ابتکارات مهم، اجرای برنامه‌های آموزشی با هدف مطالعه و حفظ میراث فرهنگی یهودی بوده است. جامعه یهودی قزاقستان نقش مهمی در این فرآیند ایفا می‌کند و رویدادهایی را که به فرهنگ و سنت‌های یهودی اختصاص دارد، سازماندهی می‌کند. قزاقستان و اسرائیل به‌طور منظم هیئت‌های فرهنگی را تبادل می‌کنند که این امر به ترویج هنرهای ملی و تقویت ارتباطات بین گروه‌های هنری کمک می‌کند.
نمایشگاه‌ها، کنسرت‌ها، جشنواره‌ها و اجراهای تئاتری که در هر دو کشور برگزار می‌شوند، نمونه‌های برجسته‌ای از همکاری‌های متقابل هستند. برای مثال، شرکت هنرمندان و گروه‌های اسرائیلی در جشنواره‌هایی که در قزاقستان برگزار می‌شود، مانند «اوراسیا» یا «روزهای فرهنگ اسرائیل در قزاقستان»، نشان‌دهنده این تعامل فرهنگی است. از سوی دیگر، هنرمندان و موسیقیدانان قزاقستانی اغلب آثار خود را در رویدادهای اسرائیل به نمایش می‌گذارند. این تبادلات به تقویت روابط فرهنگی کمک کرده و پلی بین ملت‌ها ایجاد می‌کند. توجه ویژه‌ای نیز به حمایت از دیاسپورای یهودی قزاقستان معطوف شده است. سازمان‌هایی نظیر «میتزوا» رویدادهای فرهنگی مختلفی را با هدف حفظ سنت‌های یهودی برگزار کرده و به تقویت روابط با اسرائیل کمک می‌کنند. همکاری فرهنگی بین قزاقستان و اسرائیل همچنان در حال توسعه است و افق‌های جدیدی برای تعامل گشوده است.
این همکاری نه تنها به ترویج فرهنگ‌های ملی کمک می‌کند، بلکه دوستی بین ملت‌ها را تقویت می‌کند، که این امر به‌عنوان یک عنصر مهم در شراکت بلندمدت محسوب می‌شود.
همکاری آموزشی و پزشکی
در دهه گذشته، در چارچوب برنامه کارآموزی خارجی متخصصان قزاقستانی، بیش از ۱۰۰۰ پزشک و پرستار قزاقستانی در مراکز پزشکی پیشرو اسرائیل آموزش دیده‌اند. متخصصان اسرائیلی سالانه حدود ۳۰ دوره آموزشی تخصصی در مراکز پزشکی و کلینیک‌های قزاقستان برگزار می‌کنند. از سال ۱۹۹۳، با حمایت آژانس توسعه همکاری بین‌المللی وزارت امور خارجه اسرائیل «ماشاو»، ۳۰۲ متخصص قزاقستانی در زمینه‌هایی چون پزشکی، روزنامه‌نگاری، فناوری‌های آموزشی، کشاورزی، کسب‌وکارهای کوچک و مدیریت منابع آب در اسرائیل آموزش دیده‌اند. متخصصان اسرائیلی قصد دارند از طریق دانشگاه‌هایی نظیر چیمکنت، یک مرکز آموزشی و علمی براساس سیستم آموزشی پیشرفته اسرائیل ایجاد کنند، که به‌عنوان یکی از مدرن‌ترین دانشگاه‌های جهان شناخته می‌شود.
این مرکز در آینده به نقطه جذب دانشجویان از ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان تبدیل خواهد شد. در همین حال، اسرائیل آماده است سالانه ۱۵ تا ۲۰ دانشجوی قزاقستانی را آموزش دهد. هزینه تحصیل در اسرائیل بسیار کمتر از لهستان، آلمان و بسیاری از کشورهای اروپایی دیگر است. جنبه‌های سیاسی روابط بین قزاقستان و اسرائیل
بر اساس احترام متقابل، گفت‌وگوی دیپلماتیک و علاقه مشترک به حل چالش‌های جهانی توسعه می‌یابد. هر دو کشور به دنبال تقویت ثبات بین‌المللی و گسترش همکاری‌های دوجانبه هستند، که این امر در ارتباطات منظم در سطح عالی و تعامل فعال در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی مشهود است.
روابط دیپلماتیک بین قزاقستان و اسرائیل رسماً از ۱۰ آوریل ۱۹۹۲، بلافاصله پس از کسب استقلال قزاقستان، برقرار شد. قزاقستان سفارت خود را در تل‌آویو در سال ۱۹۹۶ افتتاح کرد و اسرائیل نیز در سال ۱۹۹۳ سفارت خود را در آلماتی تأسیس کرد که بعدها به آستانه منتقل شد. این اقدامات نشان‌دهنده تمایل هر دو کشور برای همکاری بلندمدت است. نمایندگی‌های دیپلماتیک نقش مهمی در توسعه روابط دوجانبه دارند و به سازماندهی دیدارهای مقامات بلندپایه، هماهنگی ابتکارات فرهنگی و اقتصادی و حل مسائل کنسولی کمک می‌کنند.
یکی از عناصر کلیدی گفت‌وگوی سیاسی، بازدیدهای متقابل در سطح عالی است. طی سال‌های همکاری، قزاقستان و اسرائیل دیدارهای متعددی برای بحث درباره مسائل دوجانبه و بین‌المللی ترتیب داده‌اند. یکی از رویدادهای مهم در این زمینه، سفر نخستین رئیس‌جمهور قزاقستان، نورسلطان نظربایف، به اسرائیل در سال ۱۹۹۵ بود که مرحله جدیدی در روابط دو کشور را رقم زد. از سوی دیگر، رهبران اسرائیل، از جمله نخست‌وزیران و وزرای امور خارجه، نیز به‌طور منظم برای گفتگو در زمینه امنیت، اقتصاد و علم به قزاقستان سفر کرده‌اند. این بازدیدها امکان تقویت گفت‌وگو در زمینه‌های انرژی، فناوری، کشاورزی و مقابله با چالش‌های جهانی نظیر تروریسم و تغییرات اقلیمی را فراهم کرده است.
همکاری در عرصه بین‌المللی
قزاقستان و اسرائیل در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی، از جمله سازمان ملل متحد، همکاری فعالی دارند. قزاقستان به‌عنوان عضو موقت شورای امنیت سازمان ملل در سال‌های ۲۰۱۷–۲۰۱۸، از ابتکاراتی حمایت کرد که به حل و فصل مناقشات در خاورمیانه، از جمله مسئله فلسطین و اسرائیل، می‌پرداخت. طرف اسرائیلی تلاش‌های قزاقستان را در ترویج ایده‌های گفت‌وگوی بین ادیان بسیار ارزشمند می‌داند. قزاقستان آغازگر کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی بوده است که بستری برای بحث درباره تساهل دینی فراهم می‌کند و برای سیاست اسرائیل اهمیت دارد.
در شرایط چالش‌های جهانی، همکاری در زمینه امنیت یکی از اولویت‌های اصلی است. قزاقستان و اسرائیل تجربیات و اطلاعات خود را در زمینه مبارزه با تروریسم، افراط‌گرایی و تهدیدات سایبری به اشتراک می‌گذارند. فناوری‌های امنیتی اسرائیل در قزاقستان مورد استفاده قرار گرفته است که امنیت کلی منطقه را تقویت می‌کند. قزاقستان و اسرائیل همچنین موضوعات مربوط به گذار انرژی، مدیریت منابع آب و تغییرات اقلیمی را مورد بحث قرار می‌دهند. این موضوعات برای قزاقستان به‌عنوان کشوری با بخش کشاورزی بزرگ و برای اسرائیل که راه‌حل‌های منحصربه‌فردی در زمینه توسعه پایدار دارد، اهمیت ویژه‌ای دارند. روابط سیاسی بین قزاقستان و اسرائیل همچنان در حال گسترش است و این امر پایه محکمی برای توسعه همکاری در سایر حوزه‌ها ایجاد می‌کند. این گفت‌وگو ابزار مهمی برای پیشبرد منافع ملی هر دو کشور و تقویت جایگاه آن‌ها در عرصه بین‌المللی است.
طرف اسرائیلی از ابتکارات رهبر ملت قزاقستان حمایت می کند: ، CICA EAEU، کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی. خاخام اعظم اشکنازی متزگر در نخستین کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی (۲۰۰۳) شرکت کرد. کنگره های دوم (۲۰۰۶) و سوم (۲۰۰۹) با حضور متزگر و خاخام سپاردی عمار و همچنین پرز رئیس جمهور اسرائیل برگزار شد. کنگره چهارم در ماه مه ۲۰۱۲ با حضور خاخام های ارشد اسرائیل و پاتریارک تئوفیلوس سوم اورشلیم و تمام فلسطین برگزار شد. کنگره پنجم در ژوئن ۲۰۱۵ با حضور خاخام سفاردی ارشد اسرائیل یوسف برگزار شد. ششم، در اکتبر ۲۰۱۸، با حضور پاتریارک تئوفیلوس سوم اورشلیم و تمام فلسطین، و همچنین خاخام سفاردی، یوسف و خاخام رئیس اشکنازی لاو، برگزار شد.
در سپتامبر ۲۰۱۲، هیئتی از وزارت خارجه اسرائیل به سرپرستی معاون اول مدیر کل وزارت امور خارجه اسرائیل خانم آویوی در نشست سالگرد CICA، چهارمین نشست وزرای خارجه و نشست CSO و CICA شرکت کردند.
در فوریه ۲۰۱۳، اسرائیل تمایل خود را برای انعقاد قرارداد تجارت آزاد چهارجانبه با کشورهای عضو اتحادیه گمرکی اعلام کرد. پس از نشست شورای عالی اقتصادی اوراسیا در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۵ در بورابای، تصمیم گرفته شد مذاکرات با اسرائیل در خصوص انعقاد توافقنامه منطقه آزاد تجاری (FTA) آغاز شود. ۶ دور مذاکرات برگزار شد: دور اول در ۲۳-۲۴ آوریل ۲۰۱۸ در مسکو. دور دوم ۸ - ۱۱ اکتبر ۲۰۱۸ در اورشلیم؛ دور سوم ۱۱ تا ۱۴ مارس ۲۰۱۹ در مینسک؛ دور ۴ ۲۹ ژوئیه - ۱ اوت ۲۰۱۹ در مسکو؛ دور پنجم ۲ - ۵ دسامبر ۲۰۱۹ در اورشلیم، دور شش م ۳ - ۵ مارس ۲۰۲۰ در اورشلیم.
روابط اقتصادی دوجانبه
اقتصادهای اسرائیل و قزاقستان مکمل یکدیگر هستند و با یکدیگر رقابت نمی‌کنند. اسرائیل که منابع معدنی زیادی ندارد، بخشی از آن‌ها را از قزاقستان وارد می‌کند. همچنین اسرائیل مقدار زیادی از غلات مورد نیاز خود را از قزاقستان وارد می‌کند که این نیز یکی از جنبه‌های همکاری اقتصادی میان دو کشور است. چنین ساختار اقتصادی و تجاری زمینه‌ساز توسعه بیشتر توافقات تجاری و تجارت عملی بین دو کشور می‌باشد. شرایط آب و هوایی سخت در هر دو کشور یکی از حوزه‌های بسیار مهم همکاری است. در طول ۵۷ سال گذشته، اسرائیل به دلیل شرایط آب و هوایی خود، مجبور به مدرن‌سازی مداوم تجهیزات کشاورزی بوده است. تحقیقات علمی مداوم در اسرائیل، به‌ویژه در زمینه مقابله با بیابان‌زایی، در ترکیب با توسعه علوم کاربردی و فناوری‌های عملی، این کشور را در کشاورزی مناطق خشک و نیمه‌خشک (مانند توسعه سیستم‌های آبیاری قطره‌ای) به پیشرو تبدیل کرده است. یکی دیگر از زمینه‌های مهم همکاری در کشاورزی، پروژه‌های مدیریت منابع آبی، شیرین‌سازی آب، تولید مواد غذایی و بخش لبنیات است.
با این حال، کشاورزی تنها یکی از زمینه‌های همکاری مشترک میان دو کشور است. حوزه دیگر فناوری‌های پیشرفته و ارتباطات است که اسرائیل در آن نقش پیشرو دارد. در بیست سال گذشته، اسرائیل از یک کشور کشاورزی به یک اقتصاد فناوری‌محور تبدیل شده است. پایه اقتصاد قوی قزاقستان نیز بخش کشاورزی است که در حال حاضر فناوری‌های پیشرفته در این بخش استفاده می‌شود. اسرائیل سرمایه‌گذاری‌های زیادی را در زمینه تحقیق و توسعه در قزاقستان انجام می‌دهد. بسیاری از دانشمندان برجسته اسرائیلی به زبان روسی مسلط هستند (برای بسیاری زبان روسی حتی زبان مادری است) که این امر به تقویت و توسعه بیشتر روابط میان دو کشور کمک می‌کند.
روابط اقتصادی میان قزاقستان و اسرائیل نقشی کلیدی در همکاری دوجانبه دارد. هر دو کشور تجارت را فعالانه توسعه می‌دهند، سرمایه‌گذاری جذب می‌کنند و پروژه‌های مشترکی در حوزه‌هایی مانند کشاورزی، انرژی، نوآوری و زیرساخت‌ها اجرا می‌کنند. حجم تجارت میان قزاقستان و اسرائیل رشد پایداری را نشان می‌دهد که این ناشی از علاقه متقابل در عملیات‌های صادرات و واردات است. قزاقستان به اسرائیل کالاهایی مانند فلزات، مواد خام معدنی و محصولات کشاورزی، از جمله غلات، صادر می‌کند. در مقابل، اسرائیل فناوری‌های پیشرفته، تجهیزات پزشکی، محصولات شیمیایی و الکترونیک به قزاقستان صادر می‌کند. تقویت روابط تجاری با برگزاری منظم نشست‌های تجاری و شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی پشتیبانی می‌شود. شرکت‌های اسرائیلی بازار قزاقستان را به عنوان یک بازار پرپتانسیل برای فروش محصولات و پیاده‌سازی فناوری‌های خود می‌بینند.
رویدادهای ژئوپلیتیکی سال ۲۰۲۴
از نظر ژئوپلیتیکی برای اسرائیل سالی پیچیده بود. افزایش تنش‌های نظامی در نوار غزه، فلسطین و لبنان بار دیگر توجه جامعه بین‌المللی را به خود جلب کرد و پرسش‌های جدی درباره تأثیر این رویدادها بر روابط دوجانبه بین اسرائیل و قزاقستان ایجاد کرد.
تهاجم نظامی و تأثیر آن بر افکار عمومی در قزاقستان:
وخامت اوضاع در فلسطین و تشدید اقدامات نظامی اسرائیل در نوار غزه و لبنان در سال ۲۰۲۴ نگرانی و واکنش‌های متفاوتی را در قزاقستان برانگیخت. جامعه قزاق، که به‌طور سنتی نسبت به مسائل عدالت و حاکمیت حساس است، استفاده از زور علیه غیرنظامیان را به‌طور گسترده محکوم می‌کند. در شبکه‌های اجتماعی و فوروم‌های عمومی قزاقستان، بیانیه‌های متعددی در حمایت از مردم فلسطین منتشر شد. شهروندان خواستار حل‌وفصل دیپلماتیک مناقشه و احترام به قوانین بین‌المللی بودند. همچنین، حرکت‌های همبستگی با فلسطین توسط جنبش‌های مردمی و سازمان‌های جوانان سازماندهی شد.
موضع رسمی قزاقستان به‌طور سنتی بر اصول بی‌طرفی و حمایت از حل‌وفصل صلح‌آمیز مناقشات بین‌المللی استوار است. قزاقستان بارها از راه‌حل مناقشه خاورمیانه بر اساس اصل "دو کشور" حمایت کرده و بر ضرورت ایجاد یک دولت مستقل فلسطینی با به رسمیت شناختن حقوق هر دو طرف تأکید کرده است. با این حال، با توجه به تمایل قزاقستان به حفظ روابط سازنده با اسرائیل، دولت از بیانیه‌های تند که ممکن است روابط دوجانبه را تضعیف کند، اجتناب می‌کند. در سال ۲۰۲۴، قزاقستان بار دیگر همه طرف‌ها را به گفت‌وگو فراخواند و بر ضرورت توقف خشونت و حفاظت از غیرنظامیان تأکید کرد.
تهاجم نظامی اسرائیل چالش‌هایی برای روابط دوجانبه با قزاقستان ایجاد کرده است. از یک سو، دولت قزاقستان تلاش می‌کند گفت‌وگوی سازنده با اسرائیل را حفظ کند، با در نظر گرفتن اهمیت همکاری‌های اقتصادی و فناوری. از سوی دیگر، افکار عمومی داخلی که نسبت به اقدامات اسرائیل نگاه منفی دارد، می‌تواند بر رهبری سیاسی فشار وارد کند. با این حال، قزاقستان همچنان به سیاست موازنه پایبند است و تلاش می‌کند از وخامت روابط با اسرائیل جلوگیری کند، در حالی که تعهد خود به حمایت از حقوق بین‌الملل و حقوق بشر را نشان می‌دهد.
پیشرفت‌های آینده روابط دوجانبه بستگی به تحولات درگیری در خاورمیانه و توانایی اسرائیل در یافتن راه‌حل‌های صلح‌آمیز خواهد داشت که تنش‌های بین‌المللی را کاهش دهد. قزاقستان با حمایت از گفتگو و حل و فصل دیپلماتیک می‌تواند از کانال‌های دیپلماتیک خود برای حمایت از ابتکارات صلح استفاده کند. علاوه بر این، تقویت همکاری‌های اقتصادی و پروژه‌های فناوری بین دو کشور می‌تواند برداشت منفی در بخشی از جامعه قزاقستان را کاهش دهد. با این حال، در افق بلندمدت، ثبات روابط دوجانبه بستگی به این دارد که آیا اسرائیل قادر است به انتقادات بین‌المللی توجه کرده و به سوی حل صلح‌آمیز درگیری‌ها حرکت کند.
نتیجه‌گیری:
روابط بین قزاقستان و اسرائیل، با وجود تاریخ طولانی همکاری‌های متقابل و سودمند، در شرایط جدید ژئوپلیتیکی با چالش‌های تازه‌ای مواجه شده است. اسرائیل با اجرای سیاست خارجی تهاجمی علیه فلسطین، نوار غزه و لبنان، و همچنین تشدید اقدامات و اظهاراتی که به عنوان ضد اسلامی تلقی می‌شوند، حفظ سطح قبلی روابط دوجانبه را به طور قابل توجهی پیچیده کرده است. این اقدامات در جامعه قزاقستان، که اکثریت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند، واکنش‌های متفاوتی ایجاد کرده است.
قزاقستان با پیروی از سیاست خارجی چندجانبه و تلاش برای حفظ بی‌طرفی در منازعات بین‌المللی، همواره توازن را در روابط خود با کشورهای مختلف، از جمله اسرائیل، حفظ کرده است. اما شرایط موجود زمینه‌ای برای کاهش تدریجی سطح تعاملات بین دو کشور ایجاد می‌کند. احتمالاً قزاقستان از محکوم کردن آشکار اسرائیل در عرصه بین‌المللی خودداری خواهد کرد، با توجه به ضرورت حفظ موقعیت بی‌طرفانه خود و اجتناب از مشارکت در منازعاتی که ممکن است موضع آن را جانبدارانه نشان دهد.
با این حال، افزایش نارضایتی عمومی از اقدامات اسرائیل در قبال مناطق و کشورهای مسلمان می‌تواند بر لحن همکاری‌های دوجانبه تأثیر بگذارد. قزاقستان، با توجه به افکار عمومی و تلاش برای حفظ شهرت خود به عنوان کشوری صلح‌دوست، ممکن است به‌تدریج از تعامل نزدیک با اسرائیل فاصله بگیرد، به ویژه در حوزه‌هایی که می‌توانند به عنوان حمایت از سیاست‌های این کشور تعبیر شوند.
در نهایت، روابط قزاقستان و اسرائیل، با وجود تاریخ غنی و موفقیت‌های حاصل شده، به احتمال زیاد وارد مرحله کاهش نزدیکی دو کشور خواهند شد. این کاهش به معنای قطع روابط نخواهد بود، بلکه گذار به فرمی محتاطانه‌تر از تعاملات است که در آن قزاقستان به حفظ تعهد خود به بی‌طرفی و احترام به هنجارهای بین‌المللی ادامه خواهد داد، در حالی که نیازهای جامعه و اعتبار بین‌المللی خود را در نظر می‌گیرد.
آستانه قزاقستان
منابع:
https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa/press/article/details/۴۶۵?lang=ru
https://embassies.gov.il/astana/Relations/Pages/economic-relations.aspx
https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa/press/news/details/۳۵۳۵۳۳?lang=ru
نظر شما