نورلان‌بیک شاکی‌یف رئیس مجلس قرقیزستان تصمیم گرفت نام خانوادگی خود را تغییر دهد و به نورلان‌بیک تورغون‌بیک اولو تبدیل شد. به گفته او، این آرزوی دیرینه‌اش بود. او می‌گوید: «یک ملت مانند یک فرد سرنوشت خود را دارد و گاهی آبرویش زیاد می‌شود و گاهی در زیر سلطه قرار می‌گیرد، در چنین دوره‌هایی مردم هویت ملی خود را از دست می‌دهند».

جای تعجب نیست که بسیاری از رسانه‌ها به سرعت ژست رئیس مجلس را گامی به سوی روسی‌زدایی خواندند. با این حال، واضح است که صحبت در مورد تهدیدی برای زبان روسی بر اساس این یک اقدام، زود است.

یِوگِنیا ستروکُوا، نماینده سابق مجلس، می‌گوید: «در مورد تغییر نام خانوادگی شاکی‌یف، من معتقد نیستم که این واقعیت بیانگر روسی‌زدایی باشد. البته نمونه‌های دیگری نیز وجود دارد که آن را می‌توان این گونه تعبیر کرد، اما حتی این هم برای من برهان قاطع به نظر نمی‌رسد. شاکی‌یف هرگز وفاداری خاصی به روسیه نشان نداده است، لذا تصمیم او برای تغییر نام خانوادگی خود نباید به عنوان شاخصی برای روسی‌زدایی تلقی شود. همین امر در مورد تشدید الزامات دانستن زبان قرقیزی هنگام استخدام در نهادهای دولتی نیز صدق می‌کند. این یک روند کلی است که نه تنها برای قرقیزستان، بلکه برای کشورهای دیگر، از جمله روسیه، که در آن تقویت نقش زبان دولتی نیز به طور فعال ترویج می‌شود، خاص است. مسائل جدی‌تری نسبت به این مظاهر محلی وجود دارد که شایسته توجه است. اگر زبان روسی دیگر زبان رسمی شناخته نشود یا آزار و اذیت علیه آن آغاز شود، این یک موضوع دیگر و یک مشکل واقعی خواهد بود».

در واقع، رئیس مجلس قرقیزستان بارها از حذف زبان روسی از همه حوزه‌های قرقیزستان و مسدود کردن همه برنامه‌ها و کارتون‌های روسی‌زبان در اینترنت حمایت کرده است. امتناع وی از سخنرانی به زبان روسی در ژوئیه ۲۰۲۴ در سن پترزبورگ نمونه بارز این موضع است. با این حال، حتی در آن زمان نیز او مدال "تقویت همکاری پارلمانی" را از دست والِنتینا ماتوییِنکو دریافت کرد.

خوشبختانه، همه نظرات شاکی‌یف را ندارند. به عنوان مثال، اِلدار آباکیروف نماینده مجلس در نشست پارلمان در ۲۶ دی با تاکید بر این که تغییر نام خانوادگی و نام روستاها به توسعه زبان قرقیزی کمک نمی‌کند، تاکید کرد که این امر نیازمند کتاب‌های درسی و معلمان قوی است.

یِوگِنیا ستروکُوا، نماینده سابق مجلس، می‌گوید:«زمانی که قانون زبان دولتی (قرقیزی) مورد بحث قرار می‌گرفت، من در جلسات استماع شرکت می‌کردم و همیشه یک سوال می‌دادم: پولی که برای توسعه زبان دولتی اختصاص داده می‌شود، کجا می‌رود؟ هر ساله مبالغ هنگفتی برای این امر اختصاص می‌یابد، اما نتایج مشکوک است. به جای اقدامات واقعی، همه چیز به جشن گرفتن روز زبان دولتی در 21 سپتامبر با آهنگ، رقص و خوردن بُرساق ختم می‌شود. اما یادگیری زبان نباید به یک جشن ختم شود، این امر نتایج واقعی را منعکس نمی‌کند. در اینجا شایسته است کسانی که در برنامه‌های تحصیلی زبان دولتی شکست خورده‌اند، محکوم شوند. آنها در واقع به منافع ملی خیانت کردند. اکنون این احساس وجود دارد که حفظ زبان مسئولیت خود شهروندان است، اگرچه این باید یک وظیفه اولویت‌دار برای دولت باشد. لازم است تمام کمیته‌های زبان دولتی که بودجه را مدیریت می‌کنند، به دقت بررسی شود. شاید برخی از آنها از این سرمایه‌ها سود می‌بردند».

در عین حال، تقاضا برای زبان روسی در قرقیزستان در حال افزایش است. آمارها نشان می‌دهد که 100٪ درخواست‌های گوگل توسط ساکنان این کشور به زبان روسی انجام می‌شود. حدود 80 درصد از سایت‌ها در قرقیزستان نیز به روسی منتشر می‌شوند. بیش از 70 درصد جمعیت قرقیزستان به زبان روسی صحبت می‌کنند و این رقم احتمالاً افزایش خواهد یافت.

روسیه فعالانه از پروژه‌های آموزشی در قرقیزستان حمایت می‌کند: تا سال 2027، 9 مدرسه فوق‌العاده با زبان روسی با هزینه بودجه روسیه در قرقیزستان ساخته خواهد شد. ساخت موسسات آموزشی در سال 2023 اعلام شده بود و اکنون تعداد افرادی که مایل به تحصیل در آنجا هستند، در حال حاضر بیش از ظرفیت پذیرش آنها است.

دلیل تقاضا برای آموزش در موسسات آموزشی روسیه رقابت‌پذیری آنها است. برای بیش از یک میلیون اتباع قرقیزستان که در روسیه کار می‌کنند، دانش زبان و دیپلم روسی کلید موفقیت شغلی است. این امر باعث ایجاد مؤسسات آموزشی جدید مانند مدرسه لومونوسوف در شهر قاراقول می‌شود که توسط صندوق توسعه روسیه و قرقیزستان تأمین و توسط دانشگاه دولتی مسکو حمایت می‌شود. صندوق توسعه روسیه و قرقیزستان ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار برای ساخت و ساز این مدرسه خصوصی اختصاص داد. این مدرسه که تحت حمایت دانشگاه دولتی مسکو فعالیت خواهد کرد، برای 660 دانش‌آموز طراحی شده است و آموزش در آن عمدتاً (75٪) توسط معلمان روسیه انجام می‌شود.

در مجموع، در مورد موقعیت زبان روسی در قرقیزستان و تقاضای آن، می‌توان مطمئن بود: در سال‌های آینده کشور آن را رها نخواهد کرد. به خصوص اکنون که این کشور به لطف حمایت روسیه شاهد رشد اقتصادی قابل توجهی است. این باعث می‌شود که زبان روسی نه تنها وسیله‌ای برای ارتباطات بین قومی، ابزاری برای جستجوی اطلاعات، سرگرمی، آموزش یا افزایش شانس اشتغال باشد، بلکه امروز به یک عامل کلیدی در تعمیق ادغام با روسیه، توسعه تولید مشترک و تقویت همکاری‌های صنعتی تبدیل شده است.

منبع:

https://www.vb.kg/doc/442115_novaia_familiia_spikera_jk_kak_manifest:_est_li_ygroza_rysskomy_iazyky_v_kr.html