زبان مهمترین ابزار تعامل بین انسان های یک جامعه و نیز ارتباط جوامع مختلف با یکدیگر است. اساسا از طریق تعامل انسان ها با هم، چه در محیط های کوچک انسانی و چه در محیط های بزرگ است که فرهنگ ساخته می شود. به بیان دیگر، در اثر تعاملات انسانی است که سنت ها، رسوم، خلقیات، تاریخ، ایده ها و انگاره های مشترک و به طور کلی فرهنگ خلق می شود. ریتای مای براون نویسنده معروف آمریکایی به درستی "زبان را نقشه راه یک فرهنگ" معرفی می کند. با این مقدمه در ادامه تلاش می شود به مقوله زبان در کشور آفریقایی غنا پرداخته شود.

غنا کشوری با تنوع زبانی بسیار بالا است، به گونه ای که به بیش از 80 زبان در مناطق مختلف آن صحبت می‌شود. تنوع زبانی در غنا خود نشان دهنده یک بافت غنی از هویت های فرهنگی مختلف و تأثیرات تاریخی هر کدام از آنها است.

با وجود فعال بودن زبان های بومی مختلف، زبان رسمی کشور غنا انگلیسی است که به عنوان یک زبان مشترک عمل می‌کند. زبان انگلیسی توسط دولت، در آموزش و نیز رسانه‌ها به طور گسترده ای استفاده می‌شود. این استفاده به تدریج افزایش پیدا کرده به گونه ای که برجستگی و غلبه زبان انگلیسی، غالبا زبان های بومی را تحت الشعاع خود قرار داده است. این در حالی است که زبان های بومی متنوع برای حفظ هویت فرهنگی و میراث تاریخی این کشور بسیار مهم هستند. تعامل پیچیده بین زبان انگلیسی و زبان های غنایی موجب طرح سؤالات مهمی در مورد سیاست های زبانی، آموزش و نگرش های اجتماعی نسبت به چند زبانی شده است.

کشور غنا از این جهت دوزبانه یا چند زبانه به حساب می آید که بسیاری از غنایی‌ها به طور روان به زبان انگلیسی و یک یا چند زبان بومی می توانند صحبت کنند. با این حال، این الگوی چند زبانی چالش های خود را نیز دارد.

برای مثال گفته می شود که الگوهای دو یا چند زبانی بر الگوهای یادگیری و استفاده از زبان تأثیر گذاشته است. مثلا، مطالعات نشان می‌دهد که دانشجویان غنایی اغلب در یادگیری زبان های خارجی دیگر، مانند اسپانیایی، دچار اضطراب می‌شوند، زیرا تسلط بیشتری بر زبان انگلیسی دارند.

علاوه بر این، هرچند نگرش های دانشجویان نسبت به یادگیری زبان های غنایی به طور کلی مثبت است، اما معمولا به دلایلی مانند الزامات تحصیلی، فایده مند نبودن آن و نیز زمان بر و هزینه بر بودن یادگیری زبان های بومی، انگیزه لازم برای فراگیری آنها ایجاد نمی شود.

در واقع، این وضعیت منعکس کننده یک روند اجتماعی گسترده تر است که در آن زبان انگلیسی به عنوان زبانی با اعتبار بیشتر در نظر گرفته می‌شود و خود منجر به کاهش استفاده از زبان های بومی در محیط های رسمی شده است.

حال باید دید که سیاست رسمی دولت غنا در باره زبان چگونه بوده است. در پاسخ باید گفت که به طور تاریخی سیاست های آموزشی در غنا همواره نوسان داشته اند. این سیاست ها بر زبان یا زبان های آموزش در مدارس تأثیر گذاشته‌اند. سیاست فعلی دولت غنا یک برنامه آموزش دو زبانه است که استفاده از زبان های محلی را به عنوان زبان آموزش در مقطع آموزشی ابتدایی تشویق می‌کند اما در مقاطع بالاتر بر زبان انگلیسی متمرکز می‌شود.

اجرای سیاست هایی از این دست همواره با چالش هایی مواجه بوده است. به ویژه در مناطق شهری که زبان انگلیسی غالب است. تحقیقات نشان می‌دهد که بی توجهی به زبان های بومی در زمینه های آموزشی می‌تواند شکاف ارتباطی بین نخبگان انگلیسی زبان و غیر انگلیسی زبان ایجاد کند و زبان های محلی را بیشتر به حاشیه ببرد.

یک بعد دیگر از برنامه زبان دولت غنا، "ادغام فناوری اطلاعات و ارتباطات" در آموزش زبان های غنایی به عنوان یک استراتژی بالقوه برای بهبود آموزش زبان و ابزار تعامل می باشد. رویکردهای نوآورانه، مانند "استراتژی حمایتی تعامل چندگانه" به دنبال ایجاد یک محیط فراگیرتر برای ارائه زبان های غنایی است که بر اهمیت حفظ تنوع زبانی تأکید می‌کنند. همچنین، نقش رسانه های پرطرفدار، مانند تله نوولاهایی که به زبان های محلی برنامه پخش می کنند، به عنوان یک وسیله برای ترویج و احیای علاقه به زبان های بومی در میان نسل های جوان تر، مورد شناسایی قرار گرفته است.

به طور کلی باید گفت که وضعیت زبان در غنا با تعامل پیچیده ای از زبان ها مشخص می‌شود که در آن زبان انگلیسی به عنوان یک زبان غالب عمل می‌کند در حالی که زبان های بومی برای شناسایی و حفظ خود تلاش می‌کنند. همچنین نیاز به آموزش، جامعه پذیری، حفظ هویت و فرهنگ مشترک در جامعه غنا، تلاش های مشترک برای ترویج چند زبانی و استفاده از زبان های غنایی در زمینه های مختلف زندگی را به یک الزام تبدیل کرده است.

این الزام نه تنها برای حفظ فرهنگ و میراث غنا ضروری است بلکه همچنین برای ایجاد یک جامعه فراگیرتر و عادلانه تر نیز لازم می باشد؛ جامعه ای که در آن زبان سبب حذف و کنار گذاشتن بخشی از جامعه نشود.

منابع: 

https://www.ajol.info/index.php/gjl/article/view/181295

https://ijhssnet.com/journal/index/4328

https://www.sciencepublishinggroup.com/article/10.11648/j.ijalt.20210702.13