مدرسه‌های دینی – کالج‌ها: موقعیت جغرافیایی و جایگاه قانونی
در حال حاضر در قزاقستان، ۹ مدرسه دینی – کالج فعال هستند که به‌صورت رسمی ثبت شده و مطابق با استانداردهای دولتی آموزش فنی و حرفه‌ای فعالیت می‌کنند. این مؤسسات در ساختار اداره روحانیت مسلمانان قرار دارند، اما هم‌زمان مورد تأیید وزارت آموزش و پرورش و وزارت فرهنگ و اطلاعات جمهوری قزاقستان نیز هستند.
فهرست مدارس دینی – کالج‌ها:
- مدرسه دینی – کالج «آستانه» (شهر آستانه)
- مدرسه دینی – کالج ابوحنیفه (شهر آلماتی)
- مدرسه دینی – کالج چیمکنت (شهر چیمکنت)
- مدرسه دینی – کالج اورال (شهر اورالسک)
- مدرسه دینی – کالج هیبت‌الله طراز (شهر طراز)
- مدرسه دینی – کالج ابوبکر صدیق (شهر پاولودار)
- مدرسه دینی – کالج اوش‌قونیر (استان آلماتی، روستای کارگالی)
- مدرسه دینی – کالج ساری‌آغاش (استان ترکستان، روستای اینتیمک)
- مدرسه دینی – کالج آکتوبه (استان آکتوبه، روستای بستاماک)
این کالج‌ها دانش‌آموزان را برای دو تخصص دینی آماده می‌کنند:
- امام – خطیب
- استاد
برنامه آموزشی: تعادل میان دین و سکولاریسم
ویژگی اصلی کالج‌های دینی قزاقستان، ادغام دروس دینی و سکولار در برنامه‌های آموزشی است. این برنامه‌ها با استانداردهای آموزشی دولتی مصوب وزارت آموزش و پرورش مطابقت دارند. این بدان معناست که فارغ‌التحصیلان مدرک رسمی دولتی دریافت می‌کنند که برای اشتغال یا ادامه تحصیل قابل پذیرش است.
ساختار برنامه‌های درسی به گونه‌ای است که حدود ۳۰٪ از دروس به موضوعات دینی و ۷۰٪ به دروس عمومی و سکولار اختصاص دارد.
دروس دینی شامل:
- آموزش قرآن (از جمله قواعد تجوید)
- عقاید اسلامی
- احادیث
- تاریخ تمدن اسلامی
- اخلاق اسلامی و فقه
دروس سکولار شامل:
- تاریخ قزاقستان
- زبان‌های قزاقی، روسی و انگلیسی
- ریاضیات
- فناوری اطلاعات
- مبانی حقوق و سایر دروس عمومی
تمامی کتاب‌های درسی توسط مرکز ملی «Talap» بررسی و ارزیابی می‌شوند تا با اصول سکولاریسم مندرج در قانون اساسی قزاقستان هم‌خوانی داشته باشند.
ظهور تقاضا برای آموزش اسلامی در قزاقستان
رشد علاقه به آموزش اسلامی در قزاقستان پدیده‌ای چندلایه است. این موضوع هم با تقویت هویت دینی مردم مرتبط است و هم با فرآیند کلی احیای معنوی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی.
در دهه ۱۹۹۰، تمرکز اصلی بر بازسازی مساجد و تربیت حداقلی روحانیون بود، اما از اواسط دهه ۲۰۱۰ به بعد، ساختار منظمی از آموزش دینی شکل گرفت.
عوامل مؤثر در این روند عبارتند از:
- حمایت دولت از آموزش به‌عنوان ابزاری برای مقابله با افراط‌گرایی
- تقویت نقش ДУМК به‌عنوان نهاد مرکزی و معتبر اسلامی
- افزایش علاقه جوانان به ارزش‌های سنتی دینی
- افزایش جایگاه اجتماعی حرفه‌های «امام» و «استاد» در جامعه مسلمان
همچنین، شرایط منطقه‌ای نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. قزاقستان با کشورهای مسلمان‌نشین نظیر ازبکستان، ترکمنستان و قرقیزستان هم‌مرز است و آموزش اسلامی پلی برای تعامل فرهنگی و دیپلماتیک با این کشورها شده است.
نباید فراموش کرد که تصویر روحانی امروزی دیگر صرفاً به معنویت منزوی محدود نیست. فارغ‌التحصیلان مدارس دینی می‌توانند تحصیلات خود را در دانشگاه اسلامی «نور مبارک» ادامه دهند، مدرک کارشناسی ارشد بگیرند، در مدارس به تدریس اخلاق اسلامی بپردازند، در نهادهای دولتی کار کنند یا حتی وارد حوزه رسانه و فعالیت‌های اجتماعی شوند.
تأثیر آموزش دینی بر جامعه
در شرایط امروز، آموزش دینی تنها کارکرد معنوی ندارد، بلکه وظیفه‌ای روشنگرانه و اجتماعی نیز بر عهده دارد. فارغ‌التحصیلان مدارس دینی نه‌تنها با شریعت آشنا هستند، بلکه نقش میانجی میان فرهنگ سنتی اسلامی و جامعه مدرن را ایفا می‌کنند.
این امر به‌ویژه در برابر چالش‌هایی نظیر گسترش ایدئولوژی‌های شبه‌دینی، افراط‌گرایی اینترنتی و از بین رفتن معیارهای اخلاقی در میان جوانان اهمیت پیدا می‌کند.
امام‌ها و استادهایی که در داخل قزاقستان آموزش دیده‌اند، در ایجاد نوعی ایمنی اخلاقی برای جامعه نقش حیاتی دارند. آن‌ها می‌توانند ارزش‌های اسلامی را در چارچوب هویت مدنی، مدارا و همزیستی قومی تبلیغ کنند، که با سیاست‌های ملی برای وحدت و ثبات کاملاً هم‌سو است.
علاوه بر این، این کالج‌ها نقش مهمی در توسعه مناطق ایفا می‌کنند. بسیاری از آن‌ها در شهرهای کوچک و متوسطی همچون پاولودار، تاراز و کارگالی واقع شده‌اند و به مراکز آموزشی و معنوی برای جوانان روستایی از جمله دخترانی تبدیل شده‌اند که می‌خواهند هم آموزش ببینند و هم هویت دینی خود را حفظ کنند.
افق بین‌المللی و اعتبار جهانی
نظام آموزش دینی قزاقستان در سطح بین‌المللی نیز به رسمیت شناخته شده است و دانشگاه اسلامی «نور مبارک»، که با حمایت مصر تأسیس شده است، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. فارغ‌التحصیلان مدارس دینی می‌توانند با برنامه‌ای کوتاه‌تر وارد این دانشگاه شده و مدرک بین‌المللی دریافت کنند.
علاوه بر این، مدل قزاقستانی به‌عنوان راهکاری در برابر افراط‌گرایی مطرح است، چرا که بر مکتب فقهی حنفی و عقیده ماتریدیه استوار است، در حالی‌که جریان‌های افراطی که در دهه ۲۰۰۰ وارد منطقه شدند، پایه‌ای غیرسنتی دارند.
نکته:
کالج‌های دینی در قزاقستان مرحله‌ای نوین از تکامل آموزش اسلامی را شکل داده‌اند، مرحله‌ای که بر ترکیب سنت‌ها با استانداردهای نوین آموزشی استوار است. این مؤسسات نقش کلیدی در تربیت نسلی اخلاق‌مدار، تحصیل‌کرده و مسئولیت پذیر از مسلمانان ایفا می‌کنند.
آن‌ها نه‌تنها دانش عمیقی از اسلام ارائه می‌دهند، بلکه متخصصانی تربیت می‌کنند که توان تعامل با دولت و جامعه جهانی را دارند. در مواجهه با چالش‌های جهانی، آموزش دینی در قزاقستان به بخش جدایی‌ناپذیر امنیت ملی، سیاست فرهنگی و رشد معنوی ملت تبدیل شده است.
آستانه قزاقستان
منبع:
https://kazislam.kz/ru/2025/04/medrese-kolledzhi-v-kazahstane-kak-i-kogo-obuchayut/
نظر شما