یکی از اسلام پژوهان ومتخصصان آکادمیک زبان و آثار عربی در ایتالیای امروز خانم دکتر ایدا زیلیو گراندیZilio-Grandi استاد زبان عربی دانشگاه کافوسکاری ونیز می باشد که ضمنا ترجمه قرآن او در سال 2010 هم منتشر و از ترجمه های قابل اعتنا و به روز می باشد. یکی از آثار او که تصحیح روایت ابن عباس از معراج پیامبر است و با عنوان سفر شبانه و معراج نامه- همان شب معراج- منتشر شده طبعا به یکی از موضوعات مشترک و مهم در پیامبر شناسی و اسلام پژوهی اروپا اختصاص یافته، معرفی ناشر بر اثر؛ خود بهترین توضیح بر این ژانر اسلام پژوهی است:
در سراسر داستانهای محمد{ص} و در خود قرآن، گفته شده است که پیامبر شبی توسط فرشته جبرئیل بیدار شد و در سفری از مکه به اورشلیم و از آنجا به هفت آسمان همراهی شد. نسخه ارائه شده در این جلد، نسخهای مربوط به قرون وسطی است که نسبت به نسخههای دیگر، نسخهای جدیدتر است، اما تیراژ فوقالعادهای داشته و دارد. حتی امروزه، نسخههای متعددی از آن در سراسر کشورهای عربی وجود دارد و خواندن آن بسیار محبوب است. کتابهای زیادی در مورد رابطه بین سفر محمد به زندگی پس از مرگ و «کمدی» دانته نوشته شده است. دانته ممکن است ارتباطی با «رساله معراج» که به لاتین ترجمه شده است، داشته باشد، اما تعیین منبع دقیق آن دشوار است. در هر صورت، برای فرهنگ ما که بر اساس دانته بنا شده است، جالب است که ببینیم چگونه همین مضمون سفر به زندگی پس از مرگ در جهان اسلام توسعه یافته است، تا شباهتها و همچنین تفاوتها را ببینیم. اما معراج نامه، داستان مهمی در اروپا دارد.
به تعبیر دائره المعارف ایتالیا، این متن آخرالزمانی عربی-اندلسی ، که نسخه اصلی آن، به دست ما نرسیده است،به طور قطع عنوان کتاب المعراج (اسراء یا "صعود" [محمد به بهشت]) را داشته است. این کتاب کمی قبل از سال ۱۲۶۴ به دستور پادشاه آلفونسو دهم کاستیا، توسط یک پزشک یهودی دانشمند به نام ابراهیم ترجمه شد؛ و از این نسخه کاستیلی، که آن هم گم شده است، بوناونتورا دا سینای ایتالیایی، دوباره به سفارش پادشاه، دو نسخه به لاتین (Liber Scalae) و به فرانسوی باستان (Livre de l'Eschiele Mahomet) را استخراج کرد که به ترتیب در یک نسخه خطی در آکسفورد و دو نسخه در پاریس و واتیکان به ما رسیده و در سال ۱۹۴۹ توسط ای. سرولی همراه با خلاصهای از نسخه اول کاستیلی، که در مجموعهای از اسکوریال نگهداری میشود و به سنت پدرو پاسکوال نسبت داده میشود، منتشر شده است.اثر اصلی متعلق به آن رشته از ادبیات عربِ آموزنده و عامهپسند است که با بسط آیه معروف قرآنی درباره سفر معجزهآسای شبانه پیامبر به اورشلیم (آیه نخست سوره اسراء)، عروج بعدی او به آسمان و بازدیدش از قلمروهای جهان زیرین را روایت میکند. در متن مورد بحث، محمد ص توسط جناب جبرئیل، سوار بر اسب بالداری بنام براق، از بسترش در مکه بیدار میشود، به اورشلیم برده میشود و از آنجا توسط «نردبانی» درخشان (معراج) که نام کتاب از آن گرفته شده است، به آسمان عروج میکند. او فرشته مرگ، دیگری به شکل خروس، نیمی آتش و نیمی برف را میبیند و هشت آسمان را طی میکند و در هر کدام با پیامبری ملاقات میکند تا به عرش خدا میرسد. سپس او از بهشت با لذتهای طبیعت و عشق آن دیدن میکند و از خدا قرآن را به همراه احکام نماز و روزه روزانه دریافت میکند. پس از ورود به جهنم، او از هفت سرزمین آن عبور میکند و در مورد عذابهای مختلف آن تأمل میکند و از جبرئیل توضیحاتی در مورد روز قیامت و آزمایش پل صراط میشنود. سرانجام به زمین بازمیگردد و بیهوده{!!!} تلاش میکند تا همشهریان مکه خود را به حقیقت رؤیای خود متقاعد کند، رؤیایی که به درخواست او، افراد مورد اعتمادش، ابوبکر و ابن عباس، آن را رونویسی و تأیید میکنند.
اینکه نسبت معراج نامه های رسیده به اروپا در قرون وسطی و رنسانس با کمدی الهی دانته چیست، سوال پژوهشی دراز دامنه و محل نقاش در ایتالیاست،نشریه برخط گفتگوهای مدیترانه ای که به عربی و ایتالیایی منتشر می شود در مقاله ای مطول و تحقیقی به قلم ماسیمو جووللا Massimo Jevolella می نویسد:
همه چیز در مادرید در سال ۱۹۱۹ آغاز شد، زمانی که میگل آسین پالاسیوس، محقق بزرگ و بینظیر ادبیات عرفانی و فلسفی عرب-اندلسی، مقالهای سنگین با عنوان «آخرتشناسی مسلمانان در کمدی الهی» منتشر کرد . این کتاب باعث ایجاد شگفتی، شور و شوق و رسوایی در محافل تاریخی و ادبی در سراسر غرب - به ویژه در ایتالیا شد، البته: ششصدمین سالگرد مرگ دانته تنها دو سال دیگر بود - و حتی در محافل عمومی، حرف و حریث ایجاد نمود. این تز تقریباً بیسابقه بود : دانته برای ساختن شاهکار خود، نه چندان از منابع شناخته شده یونانی-لاتین، یهودی و مسیحی - از هومر گرفته تا ویرژیل تا سیسرو، از حزقیال و سنت پل گرفته تا برزخ سنت پاتریک و کتاب سه کتاب مقدس بونوسین دلا ریوا - بلکه از ادبیات آخرالزمانی اسلام الهام گرفته بود! از تولدو، از سویل، از فرهنگ شکوفای عربی-اندلسی، شعلهای برخاسته بود که ذهن شاعر الهی را روشن کرده بود و نه تنها معماری عوالم ماوراءالطبیعه، بلکه بسیاری از مضامین و فرمولهای روایی موجود در شعرش را نیز به او القا میکرد.بیش از چهارصد صفحه مقاله آسین پالاسیوس، مملو از ارجاعات متنی و قیاسهای شگفتانگیز، بخش بزرگی از دنیای فرهنگی قاره کهن را دچار آشفتگی و حیرت کرد. اروپامحوری و ایتالیاییگرایی!! را نمی توان بر تاریخ مطالعات دانته و انتقال فرهنگ در جهان قرون وسطی بی اثر دانست.دانست...
آسین پالاسیوس، پیش از هر چیز، به خوبی میدانست که یکی از اسطورههای بنیادین تصوف، اسطورهی سفر شبانه ( اسراء ) و عروج آسمانی ( معراج) حضرت محمد ( ص ) بوده است که روایات اسلامی آن را با توجه فراوان به جزئیات، از اساس یک آیهی قرآن، شرح و بسط دادهاند. این آیه با کلماتی به همان اندازه که پرمعنا و مرموز است، به شرح زیر است:
منزه است آن خدایی که بندهاش را شبانه از مسجد الحرام به مسجد اقصی برد، مسجدی که برکات خود را گرداگرد آن فرو فرستادیم تا برخی از آیات ما را ببیند، او شنوا و بیناست.
منابع:
https://www.treccani.it/enciclopedia/libro-della-scala_(Enciclopedia-Dantesca)/
https://www.einaudi.it/catalogo-libri/classici/narrativa-classica/il-viaggio-notturno-e-lascensione-del-profeta-nel-racconto-di-ibn-abbas-9788806199784/
https://www.istitutoeuroarabo.it/DM/lascensione-celeste-del-profeta-mu%E1%B8%A5ammad-fu-davvero-tra-le-fonti-della-divina-commedia/
نظر شما