فصل دوم

در این فصل، تلاش بر آن است تا با رویکردی علمی و تحلیلی، وضعیت اقتصاد فرهنگ در کشور غنا مورد بررسی قرار گیرد. اقتصاد فرهنگ به عنوان بخشی مهم از ساختار اقتصادی، نه تنها نقش قابل توجهی در تولید و اشتغال دارد، بلکه در شکل‌دهی به هویت ملی و ارتقای ارزش‌های فرهنگی جامعه نیز مؤثر است. بررسی وضعیت اقتصاد فرهنگ غنا، نیازمند تحلیل دقیق سهم این بخش از کل اقتصاد کشور و مقایسه آن با استانداردها و شاخص‌های جهانی است. از این رو، ابتدا وضعیت کلی اقتصاد فرهنگ در غنا تشریح می‌شود تا زمینه شناخت ساختار، پویایی و چالش‌های موجود فراهم گردد. سپس سهم اقتصاد فرهنگ از کل اقتصاد کشور مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا میزان اهمیت اقتصادی این بخش در تولید ناخالص داخلی و اشتغال نشان داده شود. در ادامه، جایگاه اقتصاد فرهنگ غنا در عرصه جهانی بررسی می‌شود تا سهم کشور در بازار و جریان‌های بین‌المللی کالاها و خدمات فرهنگی مشخص گردد. در نهایت، با استفاده از گزارش‌های آماری و داده‌های معتبر، ابعاد کمی صنایع فرهنگی، شامل اندازه اقتصادی کالاها و خدمات فرهنگی، مورد تحلیل قرار می‌گیرد تا تصویری دقیق و مستند از وضعیت اقتصادی فرهنگ در غنا ارائه شود. این فصل با تمرکز بر تحلیل‌های آماری و اقتصادی، زمینه‌ای فراهم می‌کند تا نقش اقتصاد فرهنگ در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور به‌طور جامع و مستدل مورد ارزیابی قرار گیرد.

2-1. توصیف وضعیت اقتصاد فرهنگ کشور غنا

غنا، کشوری با تاریخ غنی، تنوع قومی و فرهنگی، و منابع طبیعی فراوان در غرب آفریقا، در سال‌های اخیر با چالش‌هایی نظیر تورم بالا، نوسانات ارزی و فشارهای مالی مواجه بوده است. با این حال، بخش خدمات با سهم ۴۷ درصدی از تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۴، نقش کلیدی در اقتصاد ایفا می‌کند. در این میان، صنایع فرهنگی و خلاقانه (CCI) به‌عنوان یکی از حوزه‌های نوظهور، پتانسیل بالایی برای رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی و تقویت هویت ملی دارند. این صنایع شامل هنرهای تجسمی، موسیقی، سینما، مد، طراحی، صنایع دستی و گردشگری فرهنگی می‌شوند. سازمان‌هایی مانند وزارت گردشگری، هنرها و فرهنگ (MoTAC) و کمیسیون ملی فرهنگ (NCC) مسئولیت توسعه و ترویج این بخش را بر عهده دارند.

بر اساس گزارش‌ها، سهم بخش فرهنگی از تولید ناخالص داخلی غنا حدود ۲.۵ درصد است. این رقم نشان‌دهنده اهمیت رو به رشد این بخش در اقتصاد ملی است. علاوه بر این، صنایع خلاقانه در غنا با چالش‌هایی نظیر کمبود زیرساخت‌های مناسب، کمبود منابع مالی، سرقت آثار هنری و موانع قانونی مواجه هستند. با این حال، این موانع فرصت‌هایی برای نوآوری، همکاری و مداخلات سیاستی نیز فراهم می‌کنند.

صنایع خلاقانه در غنا با چالش‌هایی نظیر کمبود زیرساخت‌های مناسب، کمبود منابع مالی، سرقت آثار هنری و موانع قانونی مواجه هستند. با این حال، این موانع فرصت‌هایی برای نوآوری، همکاری و مداخلات سیاستی نیز فراهم می‌کنند. برای مثال، بانک Fidelity Ghana با راه‌اندازی "Creative Fund" به‌عنوان یک اقدام جسورانه و به‌موقع، به‌منظور پر کردن شکاف‌های مالی، حمایت از زیرساخت‌ها و تحریک رشد پایدار در این بخش، گام برداشته است.

علاوه بر این، غنا با برگزاری رویدادهایی مانند "Year of Return" که با هدف جذب دیاسپورای آفریقایی به غنا برگزار شد، موجب ورود بیش از ۲۰۰ هزار گردشگر به این کشور و افزایش ۱.۹ میلیارد دلاری درآمدهای اقتصادی شد. در نهایت، با توجه به پتانسیل‌های موجود و تلاش‌های صورت‌گرفته، انتظار می‌رود که صنایع فرهنگی در غنا در سال‌های آینده رشد بیشتری داشته باشند و نقش مهم‌تری در اقتصاد ملی و جهانی ایفا کنند.

2-2. سهم اقتصاد فرهنگ از کل اقتصاد کشور

اقتصاد فرهنگ در غنا، اگرچه هنوز نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی سهم کوچکی دارد، اما از نظر پتانسیل رشد و اهمیت اجتماعی، جایگاه ویژه‌ای دارد. بر اساس داده‌های رسمی، سهم بخش فرهنگی از تولید ناخالص داخلی (GDP) غنا حدود ۱.۵۳ درصد تخمین زده شده است. این رقم نشان‌دهنده آن است که صنایع خلاقانه هنوز در مرحله توسعه و بلوغ نسبی قرار دارند، اما به دلیل ماهیت نوآورانه و توانایی ایجاد ارزش افزوده، به‌طور فزاینده‌ای مورد توجه سیاستگذاران، سرمایه‌گذاران و سازمان‌های توسعه‌ای قرار گرفته‌اند.

از منظر اقتصادی، سهم ۱.۵۳ درصدی ممکن است در مقایسه با بخش‌هایی مانند خدمات (۴۷ درصد) یا صنعت و کشاورزی، ناچیز به نظر برسد، اما باید توجه داشت که صنایع فرهنگی و خلاقانه به دلیل اثرگذاری غیرمستقیم خود، شامل ایجاد اشتغال، جذب گردشگر، توسعه برند ملی و تقویت هویت فرهنگی، اثرات گسترده‌ای فراتر از سهم مستقیمشان در GDP دارند. برای مثال، موسیقی، سینما، هنرهای تجسمی و صنایع دستی نه تنها درآمدزایی مستقیم دارند، بلکه بازارهای مکمل مانند هتلداری، رستوران‌داری و حمل‌ونقل را نیز تحریک می‌کنند.

علی‌رغم اهمیت اقتصادی و فرهنگی، بخش فرهنگ در غنا با چالش‌های متعددی روبروست:

1. کمبود زیرساخت‌ها: فقدان فضاهای مناسب برای فعالیت‌های هنری و خلاقانه، از جمله گالری‌ها، استودیوهای موسیقی و سالن‌های سینما، رشد این بخش را محدود کرده است.
2. محدودیت منابع مالی: سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی در صنایع فرهنگی نسبت به سایر بخش‌ها محدود است و بسیاری از هنرمندان و فعالان فرهنگی با مشکلات نقدینگی مواجه‌اند.
3. سرقت و نقض حقوق مالکیت معنوی: فقدان قوانین منسجم و اجرای ناقص حقوق مالکیت معنوی باعث می‌شود آثار هنری و محصولات فرهنگی به راحتی مورد سوءاستفاده قرار گیرند.
4. موانع قانونی و بوروکراتیک: فرآیندهای اداری پیچیده و کمبود سیاست‌های حمایتی مانع توسعه سریع صنایع خلاقانه می‌شوند.

با وجود محدودیت‌ها، اقتصاد فرهنگ در غنا دارای پتانسیل رشد چشمگیر است:

• رشد GDP کلی کشور: در سال ۲۰۲۴، تولید ناخالص داخلی غنا با نرخ ۵.۷ درصد رشد داشته است که نشان‌دهنده ظرفیت بالای اقتصاد برای جذب سرمایه و توسعه بخش‌های نوظهور از جمله صنایع فرهنگی است.
• توجه جهانی به اقتصاد خلاق: روندهای جهانی و منطقه‌ای نشان می‌دهد که اقتصاد فرهنگ و صنایع خلاق، به‌عنوان موتور توسعه اقتصادی و اشتغال پایدار، در حال افزایش اهمیت است.
• حمایت نهادی و سیاست‌گذاری: سازمان‌هایی مانند وزارت گردشگری، هنرها و فرهنگ (MoTAC) و کمیسیون ملی فرهنگ (NCC) با طراحی برنامه‌های حمایتی، ایجاد صندوق‌های مالی و تسهیل دسترسی به بازارها، نقش مهمی در افزایش سهم اقتصاد فرهنگ دارند.

با توجه به پتانسیل‌های موجود و تمرکز فزاینده بر روی صنایع خلاقانه، انتظار می‌رود که سهم اقتصاد فرهنگ در تولید ناخالص داخلی غنا در سال‌های آینده افزایش یابد. رشد این بخش نه تنها به افزایش درآمد ملی کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های اشتغال‌زایی برای جوانان، تقویت هویت فرهنگی و توسعه گردشگری فرهنگی را نیز فراهم می‌آورد. به این ترتیب، اقتصاد فرهنگ به عنوان یک قطب استراتژیک در توسعه اقتصادی و اجتماعی غنا در حال تثبیت جایگاه خود است.

2-3. سهم اقتصاد فرهنگ غنا از اقتصاد فرهنگ جهانی

اقتصاد فرهنگ در سطح جهانی به عنوان یکی از موتورهای اصلی رشد اقتصادی و اشتغال پایدار شناخته می‌شود و ارزش آن به صدها میلیارد دلار در سال می‌رسد. با این حال، سهم قاره آفریقا از این بازار جهانی هنوز نسبتاً کوچک است و بر اساس گزارش‌های UNCTAD، حدود ۱.۵ درصد از اقتصاد خلاق جهانی را تشکیل می‌دهد. این رقم نشان‌دهنده پتانسیل بالای آفریقا و به‌ویژه کشورهایی مانند غنا برای توسعه و گسترش حضور خود در اقتصاد خلاق بین‌المللی است.

غنا با تاریخ غنی، تنوع فرهنگی و ظرفیت‌های هنری فراوان، به ویژه در زمینه موسیقی، سینما، صنایع دستی و مد، توان بالقوه قابل توجهی برای افزایش سهم خود در بازار جهانی دارد. موسیقی غنا، از جمله سبک‌های هِیپ‌هوپ، آفروبیتم و های‌لایف، طی سال‌های اخیر توجه جهانی را به خود جلب کرده است و در زمینه صادرات فرهنگی، به عنوان یکی از محصولات شاخص شناخته می‌شود. همچنین صنعت سینمای غنا (Ghallywood) با تولیدات متنوع و داستان‌محور، در حال توسعه بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی است.

برای اینکه غنا سهم بیشتری از اقتصاد فرهنگ جهانی کسب کند، نیازمند اقدامات اساسی در چند حوزه است:

1. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فرهنگی: ایجاد فضاهای مناسب برای تولید، نمایش و توزیع آثار هنری و خلاقانه، شامل استودیوهای موسیقی، سینما، گالری‌ها و نمایشگاه‌های بین‌المللی.
2. توسعه مهارت‌های نیروی کار: آموزش هنرمندان، طراحان، تولیدکنندگان و کارآفرینان فرهنگی برای رقابت در بازار جهانی، شامل مهارت‌های فنی، بازاریابی دیجیتال و مدیریت حقوق مالکیت معنوی.
3. تقویت شبکه‌های توزیع بین‌المللی: ایجاد پل‌های صادراتی برای محصولات فرهنگی، همکاری با پلتفرم‌های دیجیتال و ایجاد کانال‌های تجاری برای ورود به بازارهای منطقه‌ای و جهانی.
4. تقویت حقوق مالکیت معنوی: تدوین و اجرای قوانین حمایتی برای محافظت از آثار هنری و محصولات فرهنگی غنا در بازار جهانی.

اقدامات دولت و بخش خصوصی

دولت غنا با همکاری سازمان‌های بین‌المللی و بخش خصوصی، برنامه‌هایی را برای توسعه صنایع خلاقانه و افزایش صادرات محصولات فرهنگی اجرا کرده است. از جمله این اقدامات می‌توان به ایجاد صندوق‌های حمایتی برای هنرمندان و تولیدکنندگان محتوا، برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های بین‌المللی و مشارکت در پروژه‌های منطقه‌ای و جهانی اشاره کرد.

این تلاش‌ها می‌تواند به مرور سهم غنا از اقتصاد فرهنگ جهانی را افزایش دهد و این کشور را به یک بازیگر مهم در بازارهای بین‌المللی صنایع خلاق تبدیل کند. علاوه بر اثرات اقتصادی مستقیم، افزایش حضور بین‌المللی غنا در اقتصاد فرهنگ جهانی، موجب تقویت برند ملی، ارتقای دیپلماسی فرهنگی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز خواهد شد.

2-4. گزارش‌های آماری صنایع فرهنگی و اندازه اقتصادی کالاها و خدمات فرهنگی در غنا

صنایع فرهنگی و خلاقانه در غنا در سال‌های اخیر شاهد رشد قابل توجهی بوده‌اند. بر اساس گزارش‌های Ghana Statistical Service در سال ۲۰۲۴، سهم این صنایع از تولید ناخالص داخلی کشور به ۲.۵ درصد افزایش یافته است. این رشد نشان‌دهنده اهمیت فزاینده این بخش در اقتصاد ملی است و مؤید پتانسیل بالای آن برای توسعه و اشتغال‌زایی می‌باشد.

صنایع فرهنگی و خلاقانه شامل موسیقی، سینما، هنرهای تجسمی، مد و طراحی، صنایع دستی و گردشگری فرهنگی هستند که به شکل مستقیم و غیرمستقیم سهم قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی، اشتغال و صادرات دارند. این صنایع با ایجاد فرصت‌های شغلی، تقویت هویت ملی و جذب گردشگران، نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشور ایفا می‌کنند.

در سال‌های اخیر، دولت غنا با همکاری بخش خصوصی و سازمان‌های بین‌المللی، برنامه‌هایی را برای توسعه صنایع فرهنگی و خلاقانه در دست اجرا دارد. این برنامه‌ها شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فرهنگی، آموزش نیروی انسانی، توسعه شبکه‌های توزیع بین‌المللی و تقویت برند فرهنگی غنا هستند. با توجه به روندهای جهانی و منطقه‌ای، انتظار می‌رود که سهم این بخش در سال‌های آینده افزایش یابد و به موتور محرکه‌ای برای رشد اقتصادی پایدار تبدیل شود. از سوی دیگر، صنایع فرهنگی و خلاقانه با چالش‌هایی نیز مواجه هستند. کمبود زیرساخت‌های مناسب، کمبود منابع مالی، سرقت آثار هنری و موانع قانونی از جمله مشکلاتی هستند که توسعه این صنایع را با موانعی روبه‌رو کرده‌اند. با این حال، این چالش‌ها فرصت‌هایی برای نوآوری، همکاری و مداخلات سیاستی فراهم می‌کنند که می‌توانند به رشد و توسعه پایدار صنایع فرهنگی در غنا کمک کنند.

در نهایت، با توجه به پتانسیل‌های موجود و تلاش‌های صورت‌گرفته، انتظار می‌رود که صنایع فرهنگی در غنا در سال‌های آینده رشد بیشتری داشته باشند و نقش مهم‌تری در اقتصاد ملی و جهانی ایفا کنند. توسعه فناوری‌های دیجیتال، تقویت زیرساخت‌های فرهنگی، آموزش نیروی انسانی و توسعه شبکه‌های صادراتی از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به تحقق این هدف کمک کنند.

تأثیر رویدادهای فرهنگی بر اقتصاد غنا را می‌توان از منظر چند بعدی بررسی کرد، چرا که این رویدادها نه تنها به ایجاد درآمد مستقیم کمک می‌کنند، بلکه اثرات غیرمستقیم و چندلایه‌ای بر اشتغال، سرمایه‌گذاری، برند ملی و توسعه صنایع خلاقانه دارند.

الف) کمپین «سال بازگشت» (Year of Return)

«سال بازگشت، غنا ۲۰۱۹» یکی از مهم‌ترین ابتکارات دولت غنا در حوزه دیپلماسی فرهنگی و گردشگری دیاسپورا به شمار می‌آید که با همکاری گروه «آدینکرا» در ایالات متحده اجرا گردید. این طرح با هدف تشویق آفریقایی‌تباران ساکن خارج به بازگشت، سکونت و سرمایه‌گذاری در قاره آفریقا طراحی شد و بخشی از جنبش بازگشت سیاهان (Blaxit movement) محسوب می‌شود. آغاز رسمی این برنامه در سپتامبر ۲۰۱۸ توسط رئیس‌جمهور نانا آکوفو–آدو در واشنگتن دی‌سی اعلام شد.

از منظر تاریخی، انتخاب سال ۲۰۱۹ واجد اهمیت نمادین بود، چراکه مصادف با چهلمین صدمین سال ورود نخستین بردگان آفریقایی به مستعمره ویرجینیا در آمریکای شمالی بود. بدین‌سان، «سال بازگشت» علاوه بر بازخوانی حافظه تاریخی بردگی، به بزرگداشت مقاومت، فداکاری و دستاوردهای آفریقایی‌تباران طی چهار قرن گذشته اختصاص یافت.

اهداف کلان این برنامه شامل سه محور اساسی بود:

1. تبدیل غنا به مقصد اصلی سفر برای آفریقایی‌تباران و دیاسپورای جهانی آفریقا.
2. بازسازی پیوندهای تاریخی گسسته‌شده در طی ۴۰۰ سال گذشته.
3. ارتقای سرمایه‌گذاری در غنا و تقویت پیوندهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی با آفریقایی–آمریکایی‌ها.

برنامه «سال بازگشت» با قانون «کمیسیون ۴۰۰ سال تاریخ آفریقایی–آمریکایی‌ها» مصوب کنگره آمریکا (۲۰۱۷) نیز پیوند یافت. در این راستا، ده‌ها چهره مشهور دیاسپورا از جمله هنرمندان، ورزشکاران و فعالان اجتماعی به غنا سفر کردند و در جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی مختلف مشارکت داشتند. حضور چهره‌هایی چون ادریس آلبا، نائومی کمپل، استیو هاروی، کاردی بی و آیکان بازتاب گسترده‌ای در سطح بین‌المللی داشت و به ارتقای جایگاه غنا به‌عنوان مرکز دیاسپورای آفریقا یاری رساند.

از منظر اقتصادی، این طرح با جذب حدود ۱.۵ میلیون گردشگر، درآمدی نزدیک به ۱.۹ میلیارد دلار برای اقتصاد ملی ایجاد کرد. صنعت گردشگری غنا در همین سال رشد ۱۸ درصدی در ورود گردشگران خارجی و ۴۵ درصدی در آمار ورود فرودگاهی ثبت نمود. علاوه بر این، میانگین هزینه سرانه گردشگران نیز به شکل چشمگیری افزایش یافت.

با این حال، آثار اجتماعی و اقتصادی آن نیز محل مناقشه بود. برخی گزارش‌ها در سال ۲۰۲۴ نشان داد که افزایش حضور مهاجران بازگشتی، منجر به شکل‌گیری الگوهای اقتصادی جدیدی شد که گاه به زیان اقشار بومی و افزایش هزینه‌های زندگی انجامید. این امر انتقادهایی را نسبت به فقدان برنامه‌ریزی راهبردی دولت در مدیریت پیامدهای بلندمدت این طرح برانگیخت.

«سال بازگشت» با مجموعه‌ای از جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی و هنری همراه بود که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به «آفروچلا»، «پانافست»، «آکرا زیر ستارگان» و «بازگشت به ریشه‌ها» اشاره کرد. این رویدادها نه‌تنها به تقویت هویت فرهنگی آفریقا و پیوند دیاسپورا انجامیدند، بلکه جایگاه غنا را به‌عنوان یکی از قطب‌های اصلی گردشگری فرهنگی در آفریقا تثبیت کردند.

این کمپین اثرات اقتصادی بسیار ملموسی داشت:

1. افزایش تعداد گردشگران ورودی: طبق گزارش‌های Ghana Tourism Authority، تعداد گردشگران ورودی به غنا در سال ۲۰۱۹ به بیش از ۱.۱۳ میلیون نفر رسید، که نسبت به سال قبل ۱۸ درصد رشد نشان می‌دهد. این افزایش نه تنها تقاضا برای خدمات گردشگری، حمل‌ونقل و اقامت را بالا برد، بلکه انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری فراهم کرد.
2. افزایش درآمدهای گردشگری: درآمدهای ناشی از گردشگری در سال ۲۰۱۹ به ۳.۳۱۲ میلیارد دلار رسید، که این مبلغ نشان‌دهنده اثر مستقیم کمپین بر اقتصاد غنا است. علاوه بر این، متوسط هزینه هر گردشگر از ۲,۷۰۸ دلار در سال ۲۰۱۸ به ۲,۹۳۱ دلار در سال ۲۰۱۹ افزایش یافت، که رشد درآمد سرانه گردشگران را نیز نشان می‌دهد.
3. تقویت برند ملی و صادرات فرهنگی: این کمپین موجب ارتقای تصویر بین‌المللی غنا به عنوان مقصد گردشگری فرهنگی شد و فرصت‌های اقتصادی جدیدی برای صنایع خلاقانه، از جمله هنرهای تجسمی، موسیقی و صنایع دستی، ایجاد کرد. آثار هنری محلی، تورهای فرهنگی و محصولات سوغاتی، بخشی از درآمد غیرمستقیم این رویداد را تشکیل دادند.
4. اشتغال‌زایی: کمپین Year of Return موجب ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در بخش‌های هتلداری، رستوران‌داری، حمل‌ونقل و صنایع دستی شد و به تقویت اقتصاد محلی در شهرهای میزبان مانند آکرا و Cape Coast کمک کرد.

ب) جشنواره «Detty December»
 

«دتی دسامبر» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پدیده‌های فرهنگی و اجتماعی معاصر نیجریه، نشان‌دهنده‌ی پیوند پیچیده‌ای میان فرهنگ شهری، دیاسپورای آفریقایی، صنعت موسیقی و اقتصاد غیررسمی است. این دوره، که از نیمه دسامبر تا آغاز سال نو میلادی ادامه دارد، مجموعه‌ای از جشن‌ها، گردهمایی‌ها و رویدادهای هنری را در خود جای داده و به یکی از تقویم‌های اجتماعی اصلی نیجریه بدل شده است.

از منظر زبان‌شناختی، اصطلاح Detty ریشه‌ای در واژه dirty دارد که در این زمینه به معنای «جشن‌گیری بی‌پروا و بدون محدودیت» تعبیر می‌شود. خاستگاه دقیق این اصطلاح روشن نیست، هرچند کارناوال کالابار (۲۰۰۴) و سپس به‌کارگیری و محبوب‌سازی آن توسط خواننده نیجریه‌ای «مستر ایزی» در سال ۲۰۱۶ دو نقطه عطف مهم در شکل‌گیری و رواج آن محسوب می‌شوند.

از دیدگاه اقتصادی و اجتماعی، بازگشت گسترده دیاسپورای نیجریه‌ای در این دوره اهمیت بسزایی دارد. اصطلاح «IJGBs» به همین بازگشتی‌ها اطلاق می‌شود و داده‌های بانک جهانی نشان می‌دهد حواله‌های آنان حدود ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را در بر می‌گیرد. این گروه نه‌تنها قدرت اقتصادی خود را در جشن‌ها و مصرف‌گرایی شهری نشان می‌دهند، بلکه با بازگشت به روستاهای خود، به تداوم پیوندهای سنتی خانوادگی و قومی نیز یاری می‌رسانند.

تمایز مهمی میان دتی دسامبر و سنت بازگشت در مناطق شرقی نیجریه وجود دارد. در حالی که ایگبوها عمدتا شهرها را ترک کرده و به روستاهای خود می‌روند (با سنت‌هایی چون Nbịarute یا ịlota ụlọ̀)، دتی دسامبر در شهرهایی چون لاگوس بر جشن‌های شهری، صنعت سرگرمی و موسیقی آفروبیتس متمرکز است. این امر نشانگر دوگانگی میان فرهنگ شهری مدرن و فرهنگ روستایی سنتی در نیجریه است.

از منظر فرهنگی، کنسرت‌های دسامبر هسته اصلی دتی دسامبر را تشکیل می‌دهند. جشنواره‌هایی چون Flytime Fest و «Rhythm Unplugged» نه‌تنها بستری برای اجرای ستارگان آفروبیتس فراهم می‌کنند، بلکه به رونق اقتصادی صنعت موسیقی یاری می‌رسانند. در کنار آن، برگزاری عروسی‌ها در این بازه زمانی، به‌ویژه با حضور دیاسپورا، نشان‌دهنده نقش این دوره در بازتولید سرمایه اجتماعی و فرهنگی است.

به‌طور کلی، دتی دسامبر را می‌توان پدیده‌ای میان‌رشته‌ای دانست که ابعاد تاریخی، اقتصادی، موسیقایی، و هویتی نیجریه را در هم می‌آمیزد و به‌عنوان نمادی از جهانی‌شدن فرهنگ شهری آفریقایی در قرن بیست‌ویکم عمل می‌کند.

جشنواره Detty December که هر سال در ماه دسامبر برگزار می‌شود، نمونه‌ای از تأثیر مستمر رویدادهای فرهنگی بر اقتصاد است:

1. تقویت اقتصاد محلی: این جشنواره با جذب گردشگران داخلی و خارجی، به ایجاد جریان‌های درآمدی برای کسب‌وکارهای محلی از جمله هتل‌ها، رستوران‌ها و مراکز تفریحی کمک می‌کند.
2. ایجاد اشتغال فصلی و بلندمدت: برگزاری جشنواره، اشتغال فصلی گسترده‌ای برای نیروهای خدماتی، هنرمندان و برگزارکنندگان رویداد ایجاد می‌کند و زمینه‌ساز توسعه ظرفیت‌های نیروی کار در صنایع خلاقانه می‌شود.
3. توسعه برند فرهنگی غنا: جشنواره Detty December با ارتقای شناخت برند فرهنگی غنا در سطح منطقه‌ای و جهانی، موجب جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در حوزه‌های فرهنگی و گردشگری می‌شود.
4. رونق صنایع خدماتی و خلاقانه: این رویداد فرصت‌های درآمدی برای صنایع موسیقی، سینما، صنایع دستی و مد فراهم می‌کند و باعث گسترش شبکه‌های فروش و توزیع محصولات فرهنگی می‌شود.

رویدادهای فرهنگی مانند Year of Return و Detty December نه تنها درآمد مستقیم اقتصادی ایجاد می‌کنند، بلکه اثرات بلندمدت بر برند ملی، توسعه صنایع خلاقانه، اشتغال‌زایی و تقویت زیرساخت‌های گردشگری دارند. این رویدادها نمونه‌های عملی از نحوه ادغام فرهنگ و اقتصاد در غنا هستند و نشان می‌دهند که سرمایه‌گذاری در اقتصاد فرهنگ می‌تواند به رشد پایدار و چندبعدی کشور کمک کند.

صنایع خلاقانه و صادرات فرهنگی در غنا

صنایع خلاقانه در غنا، شامل موسیقی، سینما، هنرهای تجسمی، مد و طراحی، صنایع دستی و نرم‌افزارهای فرهنگی دیجیتال هستند و این بخش‌ها به‌طور فزاینده‌ای نقش کلیدی در اقتصاد ملی و رشد صادرات فرهنگی ایفا می‌کنند. این صنایع نه تنها ارزش اقتصادی مستقیم ایجاد می‌کنند، بلکه با تقویت برند ملی، گسترش دیپلماسی فرهنگی و افزایش اشتغال خلاق، به توسعه پایدار کشور کمک می‌کنند.

1. موسیقی و سینما: صنایع موسیقی و سینمای غنا در دو دهه اخیر تحولات قابل توجهی داشته‌اند:

موسیقی: هنرمندان گانا با انتشار آثار خود در پلتفرم‌های جهانی دیجیتال مانند Spotify و Apple Music و حضور در فستیوال‌های بین‌المللی، توانسته‌اند درآمدهای قابل توجهی از حق تکثیر، کنسرت‌ها و فروش دیجیتال آثار کسب کنند. طبق گزارش UNCTAD، صادرات موسیقی غنا به کشورهای اروپایی، آمریکای شمالی و سایر نقاط آفریقا طی پنج سال گذشته رشد سالانه حدود ۱۲ درصد داشته است.

سینما: صنعت فیلم غنا (Ghollywood/Ghana Movie Industry) نیز با تولید محتوای محلی و فروش حق پخش به شبکه‌های تلویزیونی و سرویس‌های استریم بین‌المللی، سهم خود از بازار جهانی را افزایش داده است. تولیدات سینمایی غنا در جشنواره‌های بین‌المللی مانند FESPACO و بازارهای آفریقایی و جهانی عرضه می‌شوند و نقش مهمی در صادرات خدمات فرهنگی ایفا می‌کنند.

2. هنرهای تجسمی و صنایع دستی: هنرهای تجسمی و صنایع دستی غنا با تأکید بر هویت فرهنگی، سنت‌ها و نمادهای تاریخی، یکی از منابع اصلی صادرات فرهنگی هستند:

• صادرات آثار هنری: آثار نقاشی، مجسمه‌سازی و صنایع دستی به گالری‌ها، موزه‌ها و بازارهای بین‌المللی صادر می‌شوند و موجب ایجاد درآمد ارزی می‌شوند.
• اشتغال هنرمندان: این بخش به اشتغال مستقیم و غیرمستقیم هنرمندان، طراحان و تولیدکنندگان محلی کمک می‌کند و باعث تقویت اقتصاد خلاق و توسعه پایدار جوامع محلی می‌شود.

3. مد و طراحی: صنعت مد و طراحی غنا به ویژه با تکیه بر بافت‌ها و الگوهای سنتی و پایدار در حال رشد است:

• رویدادهایی مانند Obroni Wawu October به معرفی مد پایدار و صادرات آن به بازارهای بین‌المللی کمک کرده‌اند.
• برندهای محلی با حضور در بازارهای جهانی و همکاری با طراحان خارجی، توانسته‌اند محصولات فرهنگی و مد را به اروپا و آمریکای شمالی صادر کنند.

4. صادرات فرهنگی و ظرفیت‌های جهانی: بر اساس گزارش UNCTAD: سهم آفریقا از صادرات جهانی کالاها و خدمات فرهنگی حدود ۱.۵ درصد است، که نشان‌دهنده ظرفیت بالقوه افزایش این سهم است. غنا با توجه به پتانسیل‌های موسیقی، سینما، صنایع دستی و مد می‌تواند با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، توسعه مهارت‌های نیروی انسانی و شبکه‌های توزیع بین‌المللی، سهم بیشتری از بازار جهانی صادرات فرهنگی را کسب کند. توسعه تجارت دیجیتال و پلتفرم‌های آنلاین می‌تواند فرصت‌های درآمدزایی جدید ایجاد کرده و صادرات فرهنگی غنا را تسهیل کند.

صنایع خلاقانه غنا نه تنها به عنوان بخش اقتصادی رو به رشد در تولید ناخالص داخلی و اشتغال عمل می‌کنند، بلکه نقش مهمی در دیپلماسی فرهنگی، توسعه برند ملی و صادرات بین‌المللی دارند. با تقویت سیاست‌های حمایتی، سرمایه‌گذاری هدفمند و توسعه فناوری‌های دیجیتال، غنا می‌تواند جایگاه خود را به عنوان یکی از مراکز مهم صنایع فرهنگی آفریقا تثبیت کند و سهم بیشتری از اقتصاد خلاق جهانی به دست آورد.

چالش‌ها و فرصت‌ها در صنایع فرهنگی غنا

صنایع فرهنگی و خلاقانه غنا با وجود رشد چشمگیر، با مجموعه‌ای از چالش‌های ساختاری، مالی و قانونی مواجه هستند که می‌توانند توسعه پایدار این بخش را محدود کنند. شناخت دقیق این موانع و تحلیل فرصت‌های مرتبط، برای سیاست‌گذاری مؤثر و رشد اقتصادی ضروری است.

چالش‌ها عبارتنداز:

1. کمبود زیرساخت‌های مناسب: بسیاری از تولیدکنندگان آثار هنری و فعالان صنایع خلاق در غنا با محدودیت در دسترسی به فضاهای نمایشگاهی، استودیوهای حرفه‌ای، تجهیزات فنی و شبکه‌های توزیع مواجه‌اند. نبود زیرساخت‌های مناسب باعث کاهش کیفیت تولیدات و محدود شدن قابلیت رقابت در بازارهای بین‌المللی می‌شود.
2. کمبود منابع مالی: سرمایه‌گذاری خصوصی و دولتی در بخش فرهنگی محدود است و اکثر هنرمندان و کارآفرینان خلاق برای تأمین منابع مالی پروژه‌های خود با مشکلات جدی روبه‌رو هستند. دسترسی محدود به وام‌های بانکی و ابزارهای مالی نوین، رشد و نوآوری در صنایع خلاق را مهار می‌کند.
3. سرقت و نقض مالکیت معنوی: آثار موسیقی، سینما و هنرهای تجسمی در غنا گاه با سرقت و استفاده غیرمجاز مواجه می‌شوند. ضعف در حفاظت قانونی و فقدان سازوکارهای بین‌المللی مؤثر، انگیزه سرمایه‌گذاری در این بخش را کاهش می‌دهد.
4. موانع قانونی و سیاست‌گذاری نامنسجم: نبود چارچوب‌های قانونی هماهنگ برای صنایع خلاق، روند ثبت و حفاظت از آثار، و حمایت از صادرات فرهنگی را پیچیده و زمان‌بر کرده است. سیاست‌های فرهنگی بعضاً متناقض یا محدود به بخش‌های خاص، توسعه جامع و متوازن صنایع را مختل می‌کنند.

با وجود چالش‌ها، وضعیت موجود زمینه‌های بسیاری برای نوآوری و توسعه پایدار فراهم کرده است:

1. نوآوری در تولید و عرضه: هنرمندان و کارآفرینان می‌توانند با استفاده از فناوری‌های دیجیتال و پلتفرم‌های آنلاین، تولیدات خود را به بازارهای جهانی عرضه کنند.
2. همکاری‌های بین‌المللی: مشارکت با نهادهای فرهنگی و سرمایه‌گذاران خارجی می‌تواند منابع مالی و تخصصی لازم را فراهم سازد.
3. سیاست‌های حمایتی هدفمند: ایجاد صندوق‌های فرهنگی، تسهیلات مالی برای صادرات و حمایت از مالکیت معنوی می‌تواند محیط کسب‌وکار صنایع فرهنگی را بهبود دهد.
4. توسعه زیرساخت‌ها: سرمایه‌گذاری در استودیوها، گالری‌ها، مراکز آموزشی و شبکه‌های توزیع، ظرفیت تولید و رقابت را افزایش می‌دهد.

چشم‌انداز آینده صنایع فرهنگی غنا

با توجه به روندهای جهانی و ظرفیت‌های داخلی، انتظار می‌رود که سهم صنایع فرهنگی در تولید ناخالص داخلی و صادرات فرهنگی غنا افزایش یابد. عوامل کلیدی تحقق این هدف عبارت‌اند از:

1. توسعه فناوری‌های دیجیتال: بهره‌گیری از پلتفرم‌های استریمینگ، فروش آنلاین آثار هنری و خدمات فرهنگی، دسترسی به بازارهای بین‌المللی را آسان‌تر می‌کند و فرصت‌های درآمدی جدید ایجاد می‌نماید.
2. تقویت زیرساخت‌های فرهنگی: ساخت و بهبود استودیوها، مراکز فرهنگی، نمایشگاه‌ها و فضاهای آموزشی، کیفیت تولید و عرضه محصولات فرهنگی را افزایش می‌دهد.
3. آموزش و توسعه نیروی انسانی: برنامه‌های آموزشی تخصصی در زمینه موسیقی، سینما، طراحی، بازاریابی و تجارت بین‌المللی، توانمندی هنرمندان و کارآفرینان خلاق را افزایش می‌دهد.
4. توسعه شبکه‌های صادراتی: ایجاد و تقویت شبکه‌های صادراتی، همکاری با توزیع‌کنندگان بین‌المللی و حضور فعال در بازارهای جهانی، سهم غنا از اقتصاد فرهنگ جهانی را افزایش می‌دهد.

با سیاست‌گذاری هوشمندانه، سرمایه‌گذاری هدفمند و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، غنا می‌تواند صنایع فرهنگی خود را به یک بخش اقتصادی پویا، مولد و بین‌المللی تبدیل کند. رشد این بخش نه تنها موجب افزایش تولید ناخالص داخلی و اشتغال، بلکه ارتقای هویت فرهنگی، توسعه گردشگری و بهبود تصویر بین‌المللی کشور را به همراه خواهد داشت.