زبان قبایل هزاره که در پاکستان، ایران و افغانستان زندگی می‌کنند، هم‌زمان با خطر نابودی روبه‌روست و حالا این بحث شکل گرفته است که این زبان نه فارسی، بلکه زبانی جداگانه است.
پژوهشگرانی که بر روی زبان هزاره‌گی کار می‌کنند، ادعا دارند که این زبان نه فارسی بلکه زبان ترک‌ها و مغول‌هاست و حتی نهادی برای تحقیق در این زمینه تأسیس شده است.
محمدعلی، رئیس آکادمی ترویج زبان هزاره‌گی، می‌گوید قرار گرفتن زبان هزاره‌گی در فهرست زبان‌های در معرض خطر نابودی یونسکو، نگران‌کننده است.
او می‌گوید به همین دلیل تلاش‌ها برای حفظ این زبان آغاز شده است.
به گفته‌ی محمدعلی: «با توجه به خطری که این زبان را تهدید می‌کند، نخست کوشیدیم دریابیم که ریشه‌ی اصلی زبان هزاره‌گی کجاست و نتیجه‌ی تحقیق این شد که این زبان بخشی از فارسی نیست».
او می‌افزاید: «وقتی این سخن را مطرح کردم، غوغایی به پا شد و حتی مردم خودمان مخالفت کردند».
به باور محمدعلی، از نظر فونولوژی و نحو، ثابت شده که زبان هزاره‌گی بخشی از فارسی نیست، بلکه ریشه در زبان مغول و ترک دارد، هرچند مردم خود هزاره این واقعیت را نمی‌پذیرند.
لازم به ذکر است که قوم هزاره در پاکستان، افغانستان و ایران زندگی می‌کند و زبانی شبیه فارسی سخن می‌گوید. تاکنون بیشتر مردم بر این باور بودند که این زبان شاخه‌ای از فارسی است.
محمدعلی می‌گوید: «با وجود مخالفت‌ها، پژوهش خود را ادامه دادیم و در مجامع مختلف این مسأله را مطرح کردیم. امروز نیز به مردم می‌گوییم که شما از تبار فارس نیستید بلکه از تبار ترک و مغولید، و این دو قوم هیچ‌گاه فارسی سخن نمی‌گفتند».
او مدعی است که «واژگان بنیادین زبان هزاره‌گی، نام خویشاوندان، حشرات و گیاهان دارویی، ترک و مغولی است. در حالی که واژگان فارسی موجود در آن دچار چنان دگرگونی آوایی شده‌اند که اگر در شکل اصلی‌شان به فارسی‌زبانان ارائه شود، آنان نیز نخواهند فهمید».
محمدعلی می‌افزاید: «با تلاش‌های ما، اکنون مردم درمی‌یابند که هزاره‌گی زبانی مستقل است. برای همین محافل شعر، سمینارها و روز فرهنگ هزاره برگزار می‌کنیم تا به مردم آگاهی دهیم که چرا هزاره‌گی بخشی از فارسی نیست».
شایان ذکر است که در ایالت بلوچستان پاکستان، جامعه‌ی هزاره ساکن است. آنان به دلیل پیروی از مذهب شیعه با فرقه‌گرایی روبه‌رو هستند و تاکنون بسیاری از آنان کشته شده‌اند، به همین دلیل در دو منطقه‌ی خاص شهر کویته محدود شده‌اند.
محمدعلی امیدوار است که مردم این واقعیت را بپذیرند و از زبان خود حفاظت کنند. او می‌گوید: «در حال حاضر نیز از افغانستان، ایران و استرالیا در این زمینه کمک دریافت می‌کنیم».
نویسنده: هزار خان بلوچ
نظر شما