از نظر تاریخی، سرزمین صلحجوی قزاقستان ابتدا پناهگاهی برای پیروان ادیان و اقوام مختلف بود و سپس به خانه دائمی آنان تبدیل شد. با این حال، در دوره استقلال قزاقستان، بسیاری از کارشناسان خارجی نسبت به آینده جمهوری جوان بدبین بودند و کشور را «بشکه باروت» مینامیدند. آنان بر این باور بودند که تنوع فرهنگی، چندقومیتی و چنددینی میتواند بستر شکلگیری اختلافات و درگیریها باشد.
در آن دوره، با وجود ورود نمایندگان مکاتب مختلف دینی به کشور و تلاش برخی از آنان برای بیثباتسازی وضعیت مذهبی، همچنین دشواریهای اقتصادی سالهای آغازین استقلال، مردم قزاقستان توانستند وحدت خود را حفظ کرده و از بروز هرگونه درگیری بر پایه اختلافات دینی جلوگیری کنند. متأسفانه، امروز جهان آرامتر و امنتر نشده است و در نقاط مختلف کره زمین شاهد بحرانها و تنشهای جدی هستیم.
اگر پیشتر، برای تمامی کشورهای متمدن، گسترش ایدئولوژی رادیکال در اینترنت، افراطگرایی خشونتآمیز و تروریسم اصلیترین چالشها محسوب میشد، اکنون اختلافات عمیق میان دولتها، اولویت یافتن منافع ژئوپلیتیک و ملی محدود بر ارزشهای مشترک انسانی در صدر تهدیدات جهانی قرار گرفتهاند. نگرانی ویژه زمانی ایجاد میشود که برخی از کشورهای درگیر، دارای سلاح هستهای بوده و تهدید استفاده از آن را مطرح میکنند. در چنین شرایط بحرانی، یافتن راهحلهای جامع و قابلقبول برای همه طرفها در کوتاهمدت بسیار دشوار است؛ چه رسد به نشاندن آنان بر سر میز مذاکره.
بیتردید، در درجه نخست، باید از کانالهای دیپلماتیک و ظرفیت سازمانهای معتبر بینالمللی نظیر سازمان ملل، سازمان امنیت و همکاری اروپا، اتحادیه اروپا و دیگر نهادها برای حلوفصل مسالمتآمیز اختلافات بهره گرفت. اما با توجه به این واقعیت که بخش قابلتوجهی از مردم جهان خود را پیرو یکی از ادیان میدانند، ضروری است که از رهبران ادیان جهانی نیز یاری گرفته شود.
در این خصوص، برخی کارشناسان ممکن است اظهار نظر کنند و تا حدی نیز حق دارند که ادیان مختلف دارای دیدگاههای متفاوت، و حتی متضاد، درباره برخی مسائل اجتماعیاند. از نگاه آنان، همگرایی ادیان در برابر تهدیدات جهانی بسیار بعید است. اما هر دین جهانی و هر نظام اعتقادی، حامل و مروج اصولی است که به خیر عمومی منجر میشود. ارزشهای مشترکی چون عدالتجویی، شفقت، مهربانی و خیرخواهی، عوامل وحدتبخش میان ادیاناند. روشن است که دین حقیقی هرگز نفرتپراکنی، استبداد، ظلم یا تفرقه را تشویق نمیکند.
امروزه یکی از معتبرترین و منحصربهفردترین مجامع بینالمللی که بیش از بیست سال است ایدههای گفتوگوی بینادیانی را ترویج میدهد، «کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی» است. این کنگره بهصورت مستمر و دقیق، در جهت یافتن نقاط مشترک ادیان جهانی و سنتی و اتخاذ تصمیمات هماهنگ فعالیت میکند. طی این مدت، تجربهای ارزشمند و بیبدیل در بررسی و ارائه توصیهها برای کاهش اختلافات در موضوعات دینی و نیز دیگر مشکلات حوزههای اجتماعی و انسانی به دست آمده است.
در شرایط افزایش تنشها و درگیریها، وجود چنین سازوکاری برای جلوگیری از برخورد تمدنها و تقویت صلح جهانی اهمیت حیاتی دارد. فعالیتهای کنگره بهطور گسترده در رسانهها و شبکههای اجتماعی بازتاب مییابد؛ از این رو، مردم قزاقستان در زندگی روزمره خود اغلب عبارت «همزیستی بینادیانی» را میشنوند. اما به احتمال زیاد، بهویژه جوانان، همیشه در این باره نمیاندیشند که این همزیستی دقیقاً چیست، چه معنایی دارد و چرا تا این اندازه مهم است.
نخست باید بهروشنی درک کرد که هر انسان منحصربهفرد است و از دیگران با ویژگیهای ژنتیکی، سلیقهها، ظاهر، افکار و دیدگاههای خود تفاوت دارد. در مقابل، ادیان جهانی انسانها را بر اساس تعالیم اعتقادی خود گرد هم میآورند، نه بر اساس ویژگیهای فردی، پیوندهای قومی یا سیاسی و نه بر پایه مرزهای جغرافیایی. کشورهای موجود در جهان نیز با در نظر گرفتن تمامی این ابعاد، الگوی ویژهای از سازماندهی حکومتی و اجتماعی خود را شکل دادهاند؛ از جمله جمهوری قزاقستان که دارای ویژگیها و خصوصیات منحصربهفرد خود است.
یکی از شاخصههای برجسته کشور قزاقستان وجود مجموعهای از ادیان جهانی و تضمین حقوق برابر برای تمامی شهروندان در سطح قانون، فارغ از وابستگی قومی یا دینی است. افزون بر این، دولت با درک اهمیت فعالیت نهادهای دینی برای جامعه، شرایط لازم را برای تأمین نیازهای معنوی شهروندان فراهم کرده است؛ بهگونهای که مسلمانان، مسیحیان ارتدوکس، یهودیان، پروتستانها، بوداییان و دیگران میتوانند آزادانه و آشکارا اماکن مذهبی خود را زیارت کرده و مراسم و آیینهای دینی خود را برگزار نمایند.
نهادهای دینی در جمهوری قزاقستان، بهعنوان بخشی جداییناپذیر از ساختار اجتماعی جامعه معاصر، نقش فعالی در بنای یک دولت دموکراتیک و متمدن ایفا میکنند و در تقویت ارزشهای والای معنوی و اخلاقی، ایجاد احساس همبستگی و تعلق به یک ملت و فرهنگ واحد در میان شهروندان سهم قابل توجهی دارند.
ارزش بنیادین دولت و جامعه ما، همزیستی مسالمتآمیز، درک متقابل ویژگیهای یکدیگر و حرکت مشترک رو به آینده است. همانگونه که رئیسجمهور کشور، قاسم ژومارت توکایف، تأکید کردهاند: «صلح و توافق اجتماعی، ثروت بیبدیل ماست». بدین ترتیب ما توانستهایم تنوع قومی و دینی خود را به یک مزیت تبدیل کنیم.
بیتردید ثبات سیاسی و اجتماعی کنونی کشور نتیجه تلاشهای چشمگیر و اقدامات هدفمند دولت و جامعه است؛ از جمله اقدامات مربوط به افزایش شناخت و اعتبار قزاقستان در عرصه جهانی است.
کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی که هر سه سال برگزار میشود، هر بار شمار بیشتری از گروههای دینی و سازمانهای بینالمللی را گرد هم میآورد. اگر در نخستین نشست سال ۲۰۰۳م تعداد ۱۸ هیئت حضور داشتند، در هفتمین کنگره بیش از ۱۰۰ هیئت از ۵۰ کشور جهان شرکت کردند. در هشتمین کنگره نیز که در ماه سپتامبر امسال برگزار شد نیز حدود ۱۰۰ هیئت از ۶۰ کشور حضور داشتند. از این منظر میتوان اذعان کرد که این کنگره طی بیش از ۲۰ سال به یک بستر واقعی همگرایی تبدیل شده است.
اهمیت و اعتبار این کنگره همچنین بهطور چشمگیری با حضور رهبران برجسته دینی، شخصیتهای سیاسی از سراسر جهان و نمایندگان سازمانهای بینالمللی تقویت شده است. شرکتکنندگان، بهویژه رهبران دینی که بر زندگی میلیاردها انسان تأثیرگذارند، قادرند نقش مهمی در یافتن راهکار برای چالشهای جهانی ایفا کنند. برای نمونه، زمانی که رهبر کلیسای کاتولیک روم که حدود یک و نیم میلیارد پیرو در سراسر جهان دارد، درباره تصمیمات اتخاذشده در کنگره سخن میگوید، احتمالاً همین تعداد از مردم نیز این توصیهها را در زندگی خود مورد توجه قرار خواهند داد، به آنها عمل خواهند کرد و در جوامع خویش بازتاب خواهند داد. خودِ حضور نمایندگان ادیان گوناگون از کشورهای متعدد در کنگره نیز نشاندهنده اعتماد آنها به کشور قزاقستان بهعنوان سرزمینی امن و صلحدوست است.
قزاقستان بدینوسیله تجربه موفق خود را به نمایش میگذارد و الگویی برای سایر کشورها ارائه میدهد که چگونه میتوان جامعهای بر پایه احترام و تفاهم میان پیروان ادیان و اقوام گوناگون بنا کرد.
در کنار این، جمهوری قزاقستان با ایفای نقش برگزارکننده کنگره، بیتردید جایگاه بینالمللی خود را بهعنوان شریکی قابل اعتماد در تقویت صلح، ثبات و گفتوگوی میانفرهنگی استحکام میبخشد. با این حال، نباید مسئولیت خطیری را که بر عهده قزاقستان گذاشته شده است نادیده گرفت؛ چرا که کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی رویدادی در مقیاس بسیار بزرگ است که توجه جهانیان را به خود جلب میکند و تصمیمات آن از وزن و اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
بیانیهها و قطعنامههایی که در چارچوب این کنگره به تصویب میرسند، بهعنوان اسناد راهبردی برای رهبران دینی، شخصیتهای سیاسی و جامعه جهانی محسوب میشوند. قزاقستان نیز با آگاهی کامل، تعهد خود را در جهت ترویج این ایدهها و کمک به اجرای آنها برای ساختن جهانی صلحآمیزتر و مداراتر میپذیرد. تجربه چشمگیر و بیهمتایی که تا امروز از طریق مشارکت فعال رهبران دینی و نمایندگان سازمانهای بینالمللی در زمینه تدوین توصیهها در طیف گستردهای از مسائل بهدست آمده است، میراث ارزشمندی است که حفظ آن برای نسلهای آینده ضرورتی انکارناپذیر دارد.
در آینده، بهمنظور بهرهبرداری مؤثرتر از ظرفیت این کنگره، احتمالاً نیاز به گسترش قالب فعالیتهای آن احساس خواهد شد؛ من جمله از طریق ایجاد یک سازمان بینالمللی مستقل و خودکفا در قزاقستان با حضور نمایندگان ادیان جهانی در رأس آن. چنین سازمانی، علاوه بر انجام مأموریتهای پژوهشی، انتشار تجربیات مثبت و توصیهها در زمینه حفظ همگرایی بینادیانی و کمک به حلوفصل انواع گوناگون منازعات در جهان را بر عهده خواهد داشت.
با وجود این، با توجه به افزایش تنشهای ژئوپلیتیک و گسترش اختلافات ایدئولوژیک در جهان، جایگاه و اعتبار کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی هر سال بیش از پیش تقویت خواهد شد. اما وظیفه اصلی هر شهروند قزاقستانی در شرایط کنونی، حفظ صلح شکننده، وحدت و همبستگی است که دولت و جامعه طی سالیان متمادی به آن دست یافتهاند. برای تحقق این هدف، ضروری است ارزشهای منحصربهفرد هر گروه قومی و هر دین محترم شمرده شود و گفتوگوی مسالمتآمیز و سازنده همچنان ادامه یابد.
نکته:
تحلیل روندهای سیاسی، مذهبی و اجتماعی معاصر نشان میدهد که جمهوری قزاقستان توانسته است تجربهای منحصربهفرد از همزیستی مسالمتآمیز، احترام متقابل و همکاری میان پیروان ادیان و اقوام گوناگون ایجاد کند. این الگو نهتنها عامل اصلی ثبات داخلی و انسجام ملی کشور است، بلکه جایگاه قزاقستان را بهعنوان بازیگری فعال و قابل اعتماد در عرصه جهانی تثبیت کرده است.
نقش محوری کنگره رهبران ادیان جهانی و سنتی در توسعه گفتوگوی بینادیانی، کاهش تنشها و ترویج ارزشهای انسانی چون عدالت، همبستگی و مدارا، بیانگر آن است که قزاقستان بهطور آگاهانه و مسئولانه مسیر دیپلماسی صلحمحور را برگزیده است. تأکید مداوم این کنگره بر جستجوی راهحلهای جمعی برای چالشهای جهانی، از افراطگرایی و خشونت گرفته تا بحرانهای ژئوپلیتیکی و انسانی، آن را به یکی از معتبرترین و مؤثرترین سازوکارهای دیپلماسی معنوی در جهان تبدیل کرده است.
در شرایطی که جهان امروز با قطبیسازی، منازعات طولانیمدت و چالشهای ایدئولوژیک مواجه است، تجربه قزاقستان ثابت میکند که احترام به تنوع، گفتگو، تعامل سازنده و مشارکت میان دولت، جامعه و نهادهای دینی میتواند پایههای صلح پایدار را تقویت کند. بنابراین، حفظ انسجام داخلی، گسترش همکاریهای بینادیانی و ارتقای نقش قزاقستان در عرصه دیپلماسی بینالمللی نهتنها یک ضرورت ملی، بلکه مسئولیتی جهانی است.
منبع:
نظر شما