استمرار حیات علمی این حوزه ریشهدار، نهتنها مرهون جایگاه ممتاز مرجعیت دینی، بلکه وابسته به حفظ، احیا و توسعه زیرساختهای علمی و آموزشی آن، بهویژه مدارس علمیه تاریخی نجف اشرف است.
در همین چارچوب، اهتمام مرجع عالیقدر جهان تشیع، حضرت آیتالله العظمی سید علی سیستانیدامظله، به بازسازی، احیا و بازگشایی مدارس کهن حوزوی، جلوهای روشن از نگاه راهبردی ایشان به صیانت از میراث علمی تشیع و تقویت بنیانهای تربیت طلاب علوم دینی بهشمار میآید. بازسازی و افتتاح مجدد حوزه علمیه بادکوبهای در نجف اشرف، نمونهای برجسته از این رویکرد عمیق، آیندهنگر و تمدنی است که پیوند میان تاریخ، هویت و کارکرد معاصر حوزه علمیه را بهنحو شایستهای بازآفرینی میکند.
گزارش حاضر، با اتکا به بیانیه و سخنرانی افتتاحیه صادره از دفتر مرجعیت عالی دینی، به تبیین ابعاد تاریخی، علمی، عمرانی و فرهنگی بازسازی و بازگشایی مدرسه بادکوبهای پرداخته و جایگاه آن را در منظومه مدارس حوزه علمیه نجف اشرف مورد بررسی قرار میدهد.
۱- برگزاری آیین بازگشایی مدرسه بادکوبهای
آیین بازسازی و افتتاح حوزه علمیه "بادکوبهای" به همت دفتر مرجع عالیقدر، حضرت آیتالله العظمی سید علی سیستانی دامظله، در روز مبارک میلاد بانوی بزرگ اسلام، حضرت زینب کبری سلاماللهعلیها، در خیابان امام زینالعابدین علیهالسلام شهر نجف اشرف برگزار شد. این مراسم با قرائت سخنرانی افتتاحیه، مشتمل بر مضامین دینی، تاریخی و علمی، و با حضور علما، فضلا و جمعی از طلاب علوم دینی همراه بود.
۲- پیشینه تاریخی مدارس علمیه در نجف اشرف
بر اساس گزارشهای تاریخی، تأسیس مدارس علمیه در نجف اشرف سابقهای همزمان با شکلگیری حوزه علمیه این شهر دارد؛ دورهای که با هجرت شیخ طائفه، شیخ طوسی رضواناللهعلیه، به نجف آغاز شد. با این حال، بسیاری از مدارس ساختهشده در قرون گذشته، بهدلیل عدم بازسازی و فرسودگی تدریجی، در گذر زمان از میان رفته و زمینهای آنها در بافت مسکونی شهر ادغام شده است؛ بهگونهای که امروز اثری از نام و نشان آنها باقی نمانده است.
شواهد متعددی در آثار مورخان و جهانگردان، از جمله گزارش ابنبطوطه در قرن هشتم هجری قمری، بر کثرت و شکوه مدارس، زوایا و خانقاههای علمی پیرامون حرم مطهر امیرالمؤمنین علیهالسلام دلالت دارد. این گزارشها، گواهی روشن بر جایگاه تمدنی نجف اشرف بهعنوان شهری سرشار از مراکز علمی در دورههای تاریخی مختلف است.
۳- نمونهای از احیای مدارس کهن: مدرسه سلیمیه
در میان مدارس تاریخی باقیمانده، مدرسه "سلیمیه" از جمله کهنترین آنها بهشمار میرود که ریشه آن به مدرسه مقداد سیوری، فقیه برجسته قرن نهم هجری قمری، بازمیگردد. این مدرسه در سده سیزدهم هجری قمری به همت نیکوکار شیرازی، سلیمخان، بازسازی شد و به نام وی شهرت یافت.
با وجود مساحت محدود و آسیبهای جدی ناشی از فرسودگی و تجاوزات عمرانی، سرانجام دفتر مرجعیت عالی دینی با پذیرش مستقیم مسئولیت بازسازی، این مدرسه را در سه طبقه و با امکانات رفاهی مناسب احیا کرد و آن را مجدداً در خدمت طلاب علوم دینی قرار داد.
۴- پیشینه تاریخی و روند تخریب مدرسه بادکوبهای
مدرسه بادکوبهای از جمله مدارسی است که در ربع نخست قرن سیزدهم هجری قمری به همت حاج علینقی بادکوبهای رحمهاللهعلیه تأسیس شد. این مدرسه در ابتدا دارای یک طبقه و بیستوهشت حجره بود. با این حال، در سال ۱۳۸۳ هجری قمری و در جریان احداث خیابان امام زینالعابدین علیهالسلام، بخش قابلتوجهی از بنای آن تخریب شد و تنها شانزده حجره باقی ماند.
در نهایت، بهدلیل استمرار فرسایش و فقدان شرایط سکونت، مدرسه بهطور کامل ویران شد و برای چند دهه از چرخه فعالیت علمی حوزه نجف خارج گردید.
۵- روند بازسازی و تکمیل پروژه
در دوره ریاست علامه سید علاء موسوی دامعزه بر دیوان وقف شیعی، بودجهای برای بازسازی مدرسه در محدوده زمین باقیمانده اختصاص یافت. عملیات ساخت از اواخر سال ۲۰۲۰ میلادی آغاز شد و نزدیک به چهار سال به طول انجامید، اما پروژه بهدلیل اتمام بودجه بهصورت نیمهتمام باقی ماند.
در اواخر مردادماه ۲۰۲۴ میلادی، دفتر مرجعیت عالی دینی مسئولیت تکمیل پروژه را بر عهده گرفت. گروهی از مهندسان متخصص، با انجام اصلاحات فنی و سازهای ضروری، بنای نیمهتمام را تکمیل کردند و با اعمال تغییرات ظاهری، به آن جلوهای اصیل و متناسب با معماری سنتی مدارس نجف اشرف بخشیدند.
۶- ویژگیهای کالبدی و کارکردی مدرسه
ساختمان جدید مدرسه بادکوبهای در سه طبقه احداث شده و شامل ۵۷ حجره است. افزون بر آن، یک سالن بزرگ تدریس، تالار اجتماعات، آشپزخانه، سالن غذاخوری، سرویسهای بهداشتی، آسانسور، سیستمهای سرمایشی و سایر امکانات رفاهی مورد نیاز طلاب در آن پیشبینی شده است. این مجموعه، از حیث ظرفیت و امکانات، پاسخگوی نیازهای آموزشی و معیشتی طلاب علوم دینی در سطحی مطلوب است.
۷- افقهای علمی و هویتی مدرسه بادکوبهای
امید میرود این مدرسه مبارک، به مرکزی پویا برای پرورش طلاب علوم دینی، بهویژه از میان مهاجران سرزمین آذربایجان، تبدیل شود و عالمانی متخلق به اخلاق اهلبیت علیهمالسلام و متعهد به خدمت علمی و اجتماعی به جامعه اسلامی از آن برخیزند. این مسیر، تداوم سنت علمی خاندانها و عالمانی است که پیشتر از این دیار برخاستهاند و در تاریخ حوزه نجف نقشآفرین بودهاند.
در این میان، یاد و نام دو عالم برجسته، آیتالله سید حسین حسینی بادکوبهای و آیتالله شیخ صدرا بادکوبهای، که هر دو از چهرههای شاخص علوم عقلی و نقلی در نجف اشرف بودهاند، بهعنوان الگوهای علمی این مدرسه گرامی داشته میشود.
جمعبندی و قدردانی
بازسازی و بازگشایی حوزه علمیه بادکوبهای، نمادی روشن از اهتمام مرجعیت عالی دینی به احیای میراث علمی تشیع و تقویت زیرساختهای حوزه علمیه نجف اشرف است. این اقدام، افزون بر بُعد عمرانی، حامل پیامی عمیق در پاسداشت تاریخ، هویت و آینده حوزههای علمیه شیعه است.
در پایان، دفتر مرجع عالیقدر آیتالله العظمی سید علی سیستانی دامظله مراتب سپاس و قدردانی خود را از تمامی دستاندرکاران این پروژه علمی و دینی، بهویژه تیم مهندسی مجری پروژه، ابراز داشته و برای آنان از درگاه خداوند متعال، پاداشی نیکو و توفیق روزافزون مسئلت مینماید.
منبع : بر اساس بیانیه و سخنرانی دفتر مرجع عالیقدر آیتالله العظمی سید علی سیستانی دامظله
نظر شما